خطراتی که قاعده لا ضرر می تواند داشته باشد

#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#عقيل_رضانسب
#يادداشت_271
#جلسه_351

💠 خطراتی که قاعده لا ضرر می تواند داشته باشد

قاعده «لا ضرر» یکی از قواعد مهم فقهی است که فقهای بزرگوار ما از متون دینی به عنوان یک قاعده مهم استخراج کردند و خیلی از احکام اسلامی را با همین معیار استنباط می کنند و در مقام امتثال هم به مکلف این اجازه را می دهند که حکم ضرری را اجرا نکند.
شهید مطهری در مورد این قاعده می فرمایند:
«دستورهای اسلامی كه مطلق و عام است، تا آن حد لازم الاجراست كه مستلزم ضرر و زيانی نباشد قاعده ضرر يك قاعده كلی است در اسلام كه #حق_وتو در مورد هر قانونی دارد كه منتهی به ضرر گردد.»
مجموعه آثار شهيد مطهري (وحى و نبوت)، ج‏2، ص: 243

این قاعده با حق وتویی که دریافت کرده است، با وجود اینکه یکی از قواعد مهمی است که اجرای احکام اسلامی را سهل کرده است و خود ضمانتی برای ادامه حیات دین اسلام شده است و یکی از قواعد مهم در وضعیتی است که ارسال رسل به پایان رسیده است و دین اسلام دین خاتم شده است؛ منتها هر امر مهم و خطیری ممکن است طوری قلب ماهیت بدهد که به ضد خودش تبدیل شود و برخی امور مهم مثل چاقوی دو لب می مانند و اگر در جای خود درست استفاده نشوند ممکن است خرابکاری به بار بیاورند.

چون «ضرر» یک پدیده شدت و ضعفی است، یکی از خطرات استفاده از این قاعده می تواند این باشد که به بهانه ضرری بودن از زیر بار مسئولیت های مهم فردی و اجتماعی شانه خالی شود. مخصوصاً اینکه طبقه مسلط جامعه و کسانی که حتی می توانند علماء درباری برای تحریف حقایق دینی در اختیار داشته باشند و هزاران ابزار فرهنگی دیگر؛ از این دسته از احکام و قواعد می توانند برای تحریف معانی مبارزه خیز دین استفاده کنند. وقتی جامعه ای احساس کرد که اسلام مرتکب شدن حکم ضرری را جایز دانسته یا ترک حکمی که اجرای آن برای انسان ضرری داشته باشد را جایز دانسته؛ دیگر پای اقامه احکام مهم اسلامی که برای مبارزه با طواغیت و ملأ و مترفین آمده است نمی ایستد.