اگر معیار ها و ملاک های تدین و همراهی مردم با نظام مقدس جمهوری اسلامی حضور مردم است. که البته معیاری بسیار صحیح و درستی هم هست. اما باید این ملاک، ما را به نتایجی غیر از این که ما می پسندیم برساند.
اگر ما همخوانی سرود «سلام فرمانده» را در جای جای کشور عزیزمان ملاکی برای پایبندی مردم به نظام جمهوری اسلامی می دانیم، پس همه‌گیری ترانه «دکتر جون دکتر» ساسی مانکن در مدارس ایران را نشانه بدانیم. شما کافی است فقط یک روز محل تجمع های هر شهر مثل استادیوم آزادی در تهران را در اختیار ترانه شروین (زن، زندگی،آزادی) قرار دهید تا جمعیت‌شان را در چشم ما فرو کنند.
اگر ما رفتن چند میلیون نفر به «مهمانی اربعین» و زیارت سیدالشهدا علیه السلام با پای پیاده را نشانه تدین مردم میدانیم، پس باید رفتن چندمیلیون نفر به کنسرت «تتلو» در ترکیه که بلیط آن طبق اعلام برخی از خبرگزاری ها حدود 7 میلیون تومان بوده (40 میلیون دلار خارج کردن ارز از کشور) را باید نشانه عدم پایبندی جدی ارزش های اسلامی بدانیم.
اگر ما سرازیر شدن جوانان به سمت «اعتکاف» را نشانه متدین تر شدن جوانان مان میدانیم باید خالی شدن مساجد از جوانان را نشانه کمرنگ شدن باورهای دینی بدانیم.
ای کاش جمهوری اسلامی #اجازه_اعتراض تمیز در محیط های امن را میداد و خودش امنیتش را تامین می کرد، آن وقت تکلیفش با خودش بهتر روشن میشد.

?فرهنگ، مهندسی فرهنگ و مهندسی فرهنگی در کلام آیت الله علی اکبر رشاد (2)?

♦️ تفاوت دو اصطلاح مهندسی فرهنگ و مهندسی فرهنگی در کلام رهبری
دو اصطلاح در بیان رهبر انقلاب در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی به کار رفته بود که به لحاظ صورت نزدیک و شبیه به هم هستند اما از جهت محتوا و ساخت عناوین با هم خیلی تفاوت دارند. این تفاوت در ساختار لغوی آنهاست که اولی مضاف و مضاف الیه است و دومی موصوف و صفت. تفاوت دوم در این است که متعلق مهندسی در تعبیر مهندسی فرهنگ مشحص شده و آن خود مقوله فرهنگ است. در مهندسی فرهنگی متعلق فرهنگ بازگذاشته شده و می تواند بسیار گسترده باشد. و احتمالاً شامل همه شئون و امور جامعه، حکومت و کشور باشد. تفاوت سوم بین این دو در این است که در مهندسی فرهنگ، بیشتر به مباحث نظری محتاج هستیم.

♦️تعریف مهندسی فرهنگ و مهندسی فرهنگی بر اساس تعریف فرهنگ
?با توجه به توضیحاتی که در مورد ماهیت فرهنگ گذشت، مهندسی فرهنگ عبارت خواهد بود از: سامان بخشی، اصلاح، جهت دهی و ارتقاء بخشی به این مقوله به صورت آگاهانه و بر اساس تلقی مشخص از فرهنگ.
?هرگاه بر مبنای این مبانی فرهنگ و با استخدام از آنها، عرصه های دیگر را آگاهانه جهت بدهیم، اصلاح کنیم، ارتقاء ببخشیم و با معیارهای فرهنگی و در قالب فرهنگی، مدیریت کنیم، به مهندسی فرهنگی نزدیک می شویم و می توانیم بگوییم مهندسی فرهنگی اتفاق افتاده است.

♦️پیش نیازهای مهندسی فرهنگ
مهندسی فرهنگ یک سلسله پیش نیازهایی دارد که:
– اولین قدم آن دستیابی به ماهیت فرهنگ و شناخت دقیق آن است.
– دوم علاوه بر کشف ماهیت؛ باید مبانی ماهوی این فرهنگ را هم بشناسیم
– و سوم باید قواعد حاکم بر فرهنگ را هم کشف کنیم.
این مقوله بس پیچیده به رغم پیچیدگی وکثیرالاضلاع و کثیرالاجزاء بودن به شدت قانونمند است. این قوانین و قواعد است که می توان نام آن را مهندسی و مدیریت گذاشت. چون ماقبل از اینکه قوانین و قواعد را بشناسیم نمی توانیم آنها را آگاهانه به کار بگیریم و مهندسی کنیم. چون مهندسی بیانگر رفتاری آگاهانه است. از جنس مدیریت تصادفی نیست. مدیریت از جنس فعال است. فعل مبتنی بر اراده است.

?ایده مادر، مهندسی فرهنگ است نه مهندسی فرهنگی?

♦️در طرح ایده فرهنگی مادر در کلام استاد، چند مفهوم طرح شد. مهندسی فرهنگ، مهندسی فرهنگی، پیوست فرهنگی و معماری فرهنگی
در مرجوح بودن مدل پیوست فرهنگی نسبت به مهندسی فرهنگی، شکی نیست چراکه مدل پیوستی، مدلی منفعلانه و اقتصار به حداقل تجسد فرهنگ در نظامات اجتماعی است. درحالکیه مدل مهندسی فرهنگی، مدلی تهاجمی و فعالانه فرهنگ و تأثیر آن در دیگر نظامات است.
معماری فرهنگی هم لایه عملیاتی و اجرایی است درحالیکه مهندسی فرهنگ و مهندسی فرهنگی، لایه نظری و ایده پردازی است و پرواضح است که لایه نظری، ریشه ای تر می باشد.

♦️مسأله اصلی این است که خلأ امروز کشور، بیشتر به مهندسی فرهنگ برمیگردد یا مهندسی فرهنگی یا هردو؟
به نظر بنده مهمترین خلأ امروز کشور ما در مهندسی فرهنگ است. چراکه اگر فرهنگ بطور خوب و عمیق واضح و تبیین شود، این فرهنگ مهندسی شده، آنقدر قدرت دارد که بدون هیچ برنامه ریزی ای، تا حد زیادی تمام نظامات اجتماعی را ویرایش می کند.
زیرا اساسا مهندسی عرصه های دیگر به باور و سنت های مردم بستگی دارد و باورها و سنت های مردم، ریشه در فرهنگ آنها دارد. لذا اگر فرهنگ، غنی و قدرتمند باشد، بدون اینکه انسانها نسبت به آنها التفاتی داشته باشند، اندیشه شان تحت تأثیر قرار میگرد و طور دیگری می اندیشند و وقتی طور دیگری می اندیشند، در مهندسی تمام عرصه های اجتماعی ولو اقتصاد و امنیت و سلامت و سیاست و تربیت، طور دیگری مهندسی و برنامه ریزی می کنند.
اینکه امروزه این اتفاق نمی افتد، بخاطر این است که فرهنگ ما مهندسی نشده است. فرهنگ ما ریشه در یک منشأ ندارد بلکه التقاطی از آموزه های اسلام و ایران و غرب است. و هرجا هر کدام اینها بر دیگر آموزه ها فائق آید، صحنه فرهنگ را به نفع خودش تمام می کند و بعد از این، این فرهنگ خود به خود، تمام نظامات اجتماعی را مهندسی می کند.

♦️خلاصه اینکه آن چیزی که بیشتر نیاز به مهندسی دارد، فرهنگ است. مهندسی فرهنگی نظامات اجتماعی، بیشتر امری غیر التفاتی و تعینی است. هرچند که شکی در این نیست که اگر بتوانیم بر پایه فرهنگ مهندسی شده، دیگر نظامات را بطور دقیق و التفاتی مهندسی کنیم، قطعا اتفاقی شگرف و منضبط و با اتمسفر معنایی بالا رقم می خورد و به مراتب تأثیر بیشتری خواهد داشت.

فرهنگ یک مفهوم گسترده‌ایست که شامل ارزش‌های اجتماعی و هنجار‌های موجود در جامعه می شود. فرهنگ شامل دانش، باورها، هنرها، قوانین، آداب و رسوم، اخلاق و عادات جامعه می‌شود.
سوالی که در صدد پاسخ به آن هستیم، این است که علت ضعف و ناکارآمدی فرهنگی در کشور چیست؟ آیا فرهنگ در جمهوری اسلامی، بودجه ندارد؟ سازمان و نهاد ندارد؟ نیروی انسانی ندارد؟ فعال ندارد؟ اندیشمند و طراح ندارد؟ و یا مشکل چیز دیگری است؟ مثلا شاید امر فرهنگ در کشور، ساختار و سخت افزار ندارد. هدف مشخص ندارد. سمت و سو ندارد. مشکل کجاست؟

یکی از مشکلات تشتت و تعدد نهادهای فرهنگی بدون وضوح نسبت آنها باهم، موازی کاری آنها، عدم مشخص بودن نهاد بالادستی و پایین دستی و… است. در حال حاضر حوزه علمیه خودش از جهتی نهاد فرهنگی است. سازمان تبلیغات نهاد فرهنگی است. مسجد، کانون، هیئت و نمازجمعه نهادهای فرهنگی هستند. نهادهایی مثل بنیاد مستضعفین، بنیاد کرامت، سپاه، بسیج هم بسیاری از فعالیتش فرهنگی است. صداوسیما یک سازمان فرهنگی است. چند وزارت خانه فرهنگی هستند مثل وزارت فرهنگ و ارشاد و وزارت ورزش و جوانان و غیره. همچنین در کشور نهادهایی وجود دارد که در فرهنگ موثر هستند مانند شهرداری و اوقاف و …
شورا و نهاد بالادستی اینها کیست؟ بعضی نهادها مستقیما ذیل رهبری بعضی ذیل دولت بعضی مردم پایه، بعضی در ظاهر ذیل رهبری یا دولت هستند ولی به معنای واقعی ذیل آنها نیست بلکه بیشتر مستقل هستند مثل حوزه علمیه یا هیئات و مساجد و غیره.

هر کدام این نهادها، به بخش های مختلف فرهنگی می پردازند. مثلا در امر تبلیغ، امروزه هم سازمان تبلیغات، کار تبلیغی می کند و در مکان های مختلف مبلغ می فرستد. هم حوزه علمیه، هم اوقاف هم سپاه و هم بعضی نهادهای دولتی. آیا این نهادها از وضع هم خبر دارند؟
اکثر نهادها در بسیاری از عرصه ها مشغول فعالیت های موازی بدون هیچگونه نظارت و همپوشانی و هم افزایی هستند. حتی میان اساتید و اندیشمندان فرهنگی هم هم افزایی و فعالیت مشترکی دیده نمی شود.
گرچه این مشکل واگرایی فعالان و نهادها، منحصر در مسأله فرهنگ نیست. وضع عرصه های دیگر کشور هم تفاوت چندانی با وضعیت فرهنگ ندارند.
ادامه دارد…