ساکن خیابان ایران ( 1- تقریر مقصود کتاب و نقد ابتدایی )
کتاب ساکن خیابان ایران یک پویش طبیبانه است. ممکن است مخاطب با تشخیص نویسنده یا ایده درمانی او مخالف باشد، اما این همه نافی دغدغه طبیبانه این کتاب نیست.
به نظر میرسد نویسنده اتفاقی که برای ایران ( اعم از خیابان ایران و کشور ایران ) افتاده و در مقدمه به آن اشاره شده را ناشی از ان چه در سراسر کتاب آمده است میداند.
از سویی همان گروهی که داعیه حکومت دین بر دنیا و پیشرفت همه جانبه هر دو را داشتند، از عرصه واقعیت کناره میگیرند و حتی اگر به حیرت زدگی خود اعتراف نداشته باشند، نقش نقاد را ایفا میکنند. نویسنده این را نتیجه جولان یک رویکرد آرامان گرایانه محض و فقدان واقع گرایی کافی در مقام حکمرانی میداند و سعی کرده تفاوت این دو رویکرد را با بیان تفاوت بین فارابی و ابن خلدون توضیح بدهد. کاری که شبیه آن قبلا هم توسط سید محمد ثقفی انجام شده است.
سپس به بررسی موردی آسیب های موجود در ایران امروز میپردازد :
- روحیه مبارز ایرانی از دوره رضاخان رام شده است ( تمثیل شمال )
- زن و به تبع آن توانایی ها و روحیات زنانه نادیده انگاشته شده اند
- دینداران مورد قضاوت و انتقاد سایرین قرار میگیرند و چون واقعا نسبتی با حکومت دینی ندارند، یه ناچار منزوی میشوند و خشونتی را در خود پرورش میدهند.
- شیعه و سنی هویت مناسکی و عقیدتی خود را در خطر میبینند چرخه بازتولید نفرت را راه اندازی میکنند.
و …
از دیدگاه نویسنده در بعضی از آسیب ها مقصر بین ما نیست. مانند مورد 1
در بعضی آسیب ها، مقصر، چگونگی روند حاکمیت جمهوری اسلامی است. مانند مورد 4
در بعضی موارد اصل وجود حکومت دینی موجب آسیب میشود. مانند مورد 3 ( البته این قضاوت از دیدگاه نویسنده به این سبب است که به عامل دیگر یا طرحی اصلاحی اشاره نکرده است )
در بعضی موارد هم، نوع رفتار و دیدگاه جامعه دیندار و مناسکی، عامل آسیب شناخته شده است. مانند مورد 2
–
در مقام مشاهده و تجربه میتوان با نویسنده همراه بود، چرا که هیچکدام از این آسیب ها غیرواقعی نیست. بلکه مخاطب کتاب ( که معمولا متعلق به قشر مذهبی یا فرهیخته است ) بسیاری از این موارد را از نزدیک لمس نموده است.
هرچند جهان بینی ما و قضاوتمان درباره لایه های حوادث اجتماعی میتواند حتی همین لایه تجربه و مشاهده را نیز دگرگون کند و باعث شود طور دیگری واقعیت را ببینیم.
به عبارت دیگر آرمان ما درسنخ واقع گرایی ما نیز موثر است. همانطور که ارتباط با واقع نیز در کیفیت علقه ما به آرمان و در خود آرمان تاثیر دارد.
از همین مطلب میتوان به مقام ایده اصلاحی نویسنده که احتمالا “ابن خلدون شدن” ، ” کنار گذاشتن آرمانگرایی” و “واقع گرا شدن” است، پل زد و این سوال را مطرح نمود : آیا واقع گرایی مشکل را حل میکند ؟
بعد از مشاهده عمده حاکمیت های موجود در جهان امروز، به نظر میرسد پاسخ منفی باشد !
ضمن اینکه مشکل واقع گرایی و آرمان گرایی در حاکمیت با توصیه صرف به گرایش به ابن خلدون حل نمیشود. حاکمیت در همه لایه های خود ( حتی در لایه دینداران ) دچار تعارض های جدی است. او گاهی آرمان و واقع را در تعارض میبیند، قادر به حل تعارض نیست و با ایمان به خدا و از سر تدبیر است که واقع گرایی را فدای آرمان خودش میکند، نه از سر غفلت !
ما به حل این تعارضات نیازمندیم !
خیلی واقع گرایانه : ما امروز به پشتیبانی مناسب از حاکمیت دینی و زیست دیندارانه در عصر حکومت دینی نیازمندیم.
پویش طبیبانه / دغدغه‌ی طبیبانه اصطلاح خوب و بجایی است.