تقریر نظر حضرت آیت الله مصباح یزدی (ره) در مورد نحوه وجود جامعه! بخش 3
#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#عقيل_رضانسب
#يادداشت_249 (بخش سوم)
#جلسه_327
💠 تقریر نظر حضرت آیت الله مصباح یزدی (ره) در مورد نحوه وجود جامعه!
❇️ مفاهیم مورد نیاز برای فهم بحث هویت مستقل داشتن یا نداشتن جامعه
3️⃣ ترکیب
🔺 «اجتماع دو یا چند چیز به‌نحوی‌که کلّ واحدی را بسازند که هر‌یک از آنها یکی از اجزای آن کل محسوب شود»
🔺در ترکیب، کثرت اصالت دارد؛ یعنی شیئی واحد را از‌آن‌جهت که واحد است، مرکب نمی‌توان دانست، بلکه از‌آن‌رو که دارای دو یا چند جزء است، می‌توان مرکب خواند.
🔺 در ترکیبات بالفعل، دو یا چند چیز، که وجود بالفعل دارند، گرد هم می‌آیند، به‌گونه‌ای‌که از مجموعشان «کل»ی ساخته می‌شود که هر‌یک از آن‌دو یا چند چیز، یکی از اجزای آن کل خواهد بود. این «کل» از دو حال خارج نیست: یا دارای «صورت» و «فعلیت»ی نو می‌گردد یا نه.
🔹 در شق اول ترکیب، حقیقی است، و در شق دوم غیر‌حقیقی یا اعتباری.
🔺 بدین‌سان، بر‌اثر اجتماع شخصیت‌های متعدد، یک شخصیت واحد دیگری هم حاصل می‌آید. مطابق آنچه در محل خود، به‌تحقیق پیوسته است، این امر امکان ندارد مگر‌اینکه آن دو یا چند چیز حالت «ماده»ای را بیابند تا از نو «صورت»ی بر آنها افاضه شود. از‌همین‌روست که «صورت» جدید را جهت وحدت هر مرکب حقیقی می‌دانند.
🔺 در ترکیب اعتباری، موجود حقیقی دیگری، علاوه‌بر خود اجزا، پدید نمی‌آید تا آنها را متحد سازد، یعنی در‌پی اجتماع شخصیت‌های متعدد، شخصیت واحد دیگری حاصل نمی‌شود. اجزای مرکب اعتباری، وجودهای مستقل و آثار جداگانۀ خود را دارند و آثاری که از مرکب، نشئت می‌یابد، چیزی جز مجموع جبری آثار یکایک اجزا نیست.
🔺 نهایت آنکه به‌اعتبار یک جهت خاص، مجموع آن اجزای مستقل بالذّات و مستقل بالأثر را شیئی واحد فرض می‌کنیم؛ و‌گرنه وحدت آنها در خارج، حقیقتی ندارند
🔺همه ترکیب‌های صناعی، مانند میز، صندلی، قلم، کتاب، ضبطِ‌‌صوت و یخچال از‌جمله ترکیب‌های اعتباری‌اند،
🔺ضابطۀ کلی این است که حقیقی دانستن یک ترکیب و وحدت، در گرو اثبات وجود صورت نوعیة واحدی است که منشأ آثار حقیقی‌ای، غیر از مجموع آثار اجزای مرکب باشد.
🔷 رفع دو توهم
🔺 اثر جدید نشان دهنده ترکیب حقیقی نیست
🏷این قول مشهور که «اگر دو یا چند چیز با‌هم چنان پیوندی بیابند که در‌نتیجه آن، اثری جدید از آنها ظاهر شود، ترکیبشان حقیقی خواهد بود» منشأ این توهم شده است که بعضی از مرکبات صناعی مانند ساعت، ترکیب حقیقی دارند. ساعت عبارت است از تعدادی اشیا که با نظم و ترتیب ویژه‌ای در‌کنار هم گذاشته می‌شوند … و اینکه ما از آن وقت را می‌فهمیم، فقط بدین‌سبب است که خودمان آن را به‌گونه‌ای تنظیم کرده‌ایم که طی شدن قسمتی از محیط دایرۀ ساعت توسط یکی از عقربه‌ها، دال بر گذشت بخشی از زمان باشد.
🔺 تأثیر و تأثر حتی علیّ معلولی نشان دهنده ترکیب حقیقی نیست
🏷 کسانی ملاک ترکب حقیقی میان دو چیز را علیت و معلولیت یا تأثیر و تأثر متقابل آن دو چیز پنداشته‌اند.
🔹 اولاً: اگر مطلق علیت و معلولیت ملاک ترکیب و وحدت حقیقی باشد، باید کل عالم حقیقة مرکب باشد از خدای متعالی و مخلوقاتش؛
🔹 ثانیاً: اگر تأثیر و تأثر متقابل، منشأ به‌وجود آمدن شی‌ء واحد باشد، باید همه جهان طبیعت، یک شی‌ء واحد و یک مرکب حقیقی باشد؛
🔷 حاصل آنکه ملاک اصلی ترکیب و اتحاد حقیقی، این است که صورت واحد بسیطی بر‌روی موادی که کثرت بالفعل دارند پدیدار گردد، تا آن مواد متعدد در زیر چتر آن صورت، یکی شوند. از همین‌جا می‌توان دریافت که صرف تعاون و همکاری افراد جامعه و تأثیر و تأثر متقابل موجود در‌میان آنان، دلیل ترکیب و وحدت حقیقی‌شان نخواهد بود. ترکیب و وحدت حقیقی افراد جامعه آن‌گاه پذیرفته می‌شود که ثابت گردد یک روح، که واقعاً «واحد شخصی» باشد، در آنان دمیده شده است.
.
