تقابل حق و تکلیف یا تلازم امتیاز و تکلیف؟!

#عقيل_رضانسب
#يادداشت_262
#جلسه_344

💠 تقابل حق و تکلیف یا تلازم امتیاز و تکلیف؟!

انسان چون خلیفة الله است همه عالم برای تسخیر او آفریده شده است، و انسان هم در مقابل امانتی که آسمان ها و زمین حاضر به حمل آن نشدند را پذیرفت و آن امانت به بیان شهید مطهری «تکلیف و مسئولیت» است. [1] به عبارتی در عالم انسان یک موجودی است که همه عالم هویت تسخیری برای او یافته به همین دلیل او حق تصرف در همه عالم را پیدا کرده است و به همین وزان نیز مسئولیتی برای انسان در مقابل همه این حقوق قرار گرفته است.
به عبارتی در مقابل هر حقی یک تکلیفی نیز برای انسان وجود دارد.
اما همیشه لازم نیست که حقی برای انسان وجود داشته باشد تا متناسب با آن تکلیفی هم داشته باشد، بلکه گاهی امتیازی به کسی داده می شود که خود این امتیاز باعث ایجاد تکالیفی برای او می شود. گاهی برای یک امتیاز تلاشی توسط انسان صورت گرفته است و لذا در این حالت آن امتیاز در دسته حقوق قرار می گیرد و تکالیف متناظر با آن نیز تکالیف در مقابل حقوق هستند؛ اما گاهی امتیاز موهبتی است یعنی برای کسب آن تلاشی صورت نگرفته است، اینجا تکلیفی که در مقابل این امتیاز برای انسان ایجاد می شود، دیگر تکلیف در مقابل یک حق نیست بلکه تکلیفی است که از تلازم آن امتیاز حاصل شده است. مثلا رهبر انقلاب امتياز حق‌طلبى، نيرو، نشاط، حوصله و همّت جوانى را از جمله اموری می دانند که جوان برای آن تلاش بخصوصی نکرده است، لذا تکلیفی که به خاطر این نعمت متوجه جوان است، یک تکلیفی است از نوع تلازم امتیاز و تکلیف نه از نوع تقابل حق و تکلیف! [2]

[1] مجموعه آثار شهيد مطهري (حكمتها و اندرزها(1 و 2))، ج‏22، ص: 130
[2] خامنه‌ای، علی، رهبر جمهوری اسلامی ایران، بيانات، جلد: ۲۳، صفحه: ۲۷