تنوع حاکم شرع برای حکم برطرف کننده تزاحم حق فرد و جامعه
#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#عقيل_رضانسب
#يادداشت_266 (بخش 1)
#جلسه_348
💠 تنوع حاکم شرع برای حکم برطرف کننده تزاحم حق فرد و جامعه
شهید مطهری وقتی «قاعده تقدم حق جامعه بر فرد عند التزاحم» را مطرح می کنند، یک عنصر انسانی ویژه برای اجرای این قاعده در شرایط پیچیده قرار می دهند و می فرمایند: «حاكم شرعی در اين موارد تصميم میگيرد.» [مجموعه آثار شهيد مطهري (وحى و نبوت)، ج2، ص: 242] سؤالی که اینجا مطرح می شود این است که منظور از #حاکم_شرع در اینجا کیست؟
در هنگام مراجعه به کتب فقها در اطلاق عنوان حاکم شرع با یک تنوعی مواجه می شوم که به طور خلاصه سه معنای زیر را شامل می شود:
1. ولی فقیه (حاکم منصوب از طرف خدا)
2. مرجع تقلید
3. قاضی
4. سمتی خاص با همین عنوان از طرف ولی فقیه
1️⃣ ولی فقیه
🏷 يكى از عواملى كه كار انطباق اسلام با مقتضيات [زمان و به عبارت بهتر] با نيازمنديهاى زمان را آسان مىكند، اختيارات بسيار وسيعى است كه خود اسلام به حاكم شرعى داده [مجموعه آثار شهید مطهری (اسلام و نيازهاى زمان(1 و 2))، ج21، ص: 318]
🏷 اگر حاكم شرع حكم كند كه اوّل ماه است حجيّت آن به مقلدين او اختصاص ندارد
، بلكه حتّى بر حاكم ديگر هم حجّت است، اگر اشتباه او يا اشتباه دليل او ثابت نباشد. [تحرير الوسيلة – ترجمه؛ ج1، ص: 543]
🏷 [در مسئله رؤیت هلال] لازم نيست كه شهادت دو عادل در نزد حاكم شرع باشد
، بلكه هر كسى شهادت آنان را بشنود، برايش حجّت است، بلكه اگر نزد حاكم شرع شهادت دهند و چون عدالت آنان براى حاكم ثابت نباشد شهادتشان را ردّ كند، ولى نزد غير حاكم، عادل باشند، واجب است، او به شهادت آنان ترتيب اثر داده، روزه بگيرد يا افطار كند. [تحرير الوسيلة – ترجمه؛ ج1، ص:542]
2️⃣ مرجع تقلید
🏷 مسألۀ 11- اگر به ذمّه مستحق بدهى باشد، براى او جايز است آن را با اذن حاكم شرع احتياطا- اگر اقوى نباشد- خمس حساب كند، كما اين كه حساب كردن سهم امام (عليهم السّلام) موكول به نظر حاكم شرع است.[تحرير الوسيلة – ترجمه؛ ج2، ص: 109]
🏷 مسألة 823: لو حكم حاكم شرع باعتقاده أنّ الشفعة تثبت مع الكثرة ، لم يعترض عليه من لا يعتقد ذلك من الحكّام. [تذكرة الفقهاء – علامه حلی (ط – الحديثة)؛ ج12، ص: 358]
🏷 فصل اوّل در حكم جماعتى كه حاكم شرع ايشان را از مال ايشان منع نموده باشد به سبب تعلق حقّ غيرى به مال ايشان، يا جهت حفظ مال ايشان از ضايع شدن. وآنها ده قومند: 1. طفلان، 2. دیوانگان 3. سفيهان 4. بيمارانى كه در آن مرض فوت شوند، 5. جماعتى كه متاعى فروخته باشند، 6. جماعتى كه متاعى خريده باشند و قيمت آن را نداده باشند، 7. غلامانى كه آقاهاى ايشان با ايشان قرار كرده باشند كه مبلغى معيّن بدهند و آزاد شوند، 8. جماعتى كه از دين اسلام برگرديده باشند و پدران ايشان كافر بوده باشند، 9. جماعتى كه مال خود را جهت دَيْنى پيش كسى گرو كرده باشند، 10 : مفلسانى كه مالهاى ايشان از قرضِ قرضخواهان ناقص باشد، [جامع عباسى و تكميل آن / شیخ بهائی (محشى، ط – جديد)، ص: 522-520]
🏷 سؤال 168 [لزوم قصد قربت به هنگام پرداخت وجوه برّيه به حاكم شرع يا فقير]
وجوه بريه كه تسليم مأذون حاكم شرع مى‌نمايند بايد قصد قربت نمايد در دفع به فقير، يا نه؟ و در رد مظالم قصد قربت و تصدق لازم است، يا نه؟
جواب: قصد قربت بايد حين الدفع إلى المستحق باشد، يا حين الدفع إلى نائبه، أو وليه. و حاكم شرع و وكيل أو به منزله مستحق مى‌باشد پس بايد حين الدفع إليهما قصد قربت كند. [سؤال و جواب (للسيد اليزدي)؛ ص: 92]
🔺همچنین از … برای جانشین وصی هم حکم کرده اند [سؤال و جواب (للسيد اليزدي)؛ ص: 404] و هم حکم داده به اینکه به عنوان حاکم شرع جامع الشرایط وصی می باشد:
🏷 زيد و عمرو را وصى نموده كه فلان مبلغ را به مصرف خمس و مال امام عليه السلام و مظالم و زكات و صوم و صلاة برساند در مدت يك سال لا غير. و حال ورثه.
مصارف مرقومه را در اين مدت كه موصى قرار داده، قبول نمى‌نمايد. و اگر وصى وارث را الزام نمايد، مظنه ضرر و فتنه بل قتل نفوس محترمه را دارد. و اگر به طورى كه وراث مى‌خواهند اعمال موصى بعمل آيد، سالها طول مى‌كشد. آيا وصى مى‌تواند اين وصايت را واگذار به حاكم شرع نمايد يا نه؟
جواب: بسم اللّٰه الرحمن الرحيم اگر شرط نشده باشد مباشرت خود وصى بنفسه، مى‌تواند، بلكه واجب است واگذار كند به حاكم شرع جامع الشرائط، يا شخص عادل ديگر به نحو توكيل. [سؤال و جواب (للسيد اليزدي)، ص: 431]
🏷 101. آيا در عمل به دستورات حاكم شرع، شرايط تقليد از مجتهد نيز معتبر است؟
ج. بله، حاكم شرع همان مجتهد جامع الشرائط است. [استفتاءات (بهجت)؛ ج1، ص: 35]
