فایده‌گرایی به چه معنا؟
یادداشت
#مشخصات_اسلام
#حامد_خواجه
#یادداشت_136
#جلسه_352
#قالب ؟
⭕️فایده‌گرایی به چه معنا؟
شهید بزرگوار از اصالت فایده به عنوان یکی از مشخصات اسلام نام بردند و به فایده‌مندی در همه‌ی امور تاکید داشتند، چه امور فردی و چه امور اجتماعی. امّا نکته اساسی که روشن نشد که منظور از این فایده چیست؟ این فایده که شهید بزرگوار به عنوان یک مشخصه اسلام نام می‌برند چه معنایی دارد و چه تفاوتی دارد با فایده‌گرایی رایج و معمول که حتی در بی‌دینی هم یک تاحدی یک اصل است، چه برسد به دیگر ادیان.
فایده‌گرایی و یا به دنبال هدف بودن در اموری که مشغول به آن هستیم، وجود دارد والا اصلا انگیزه‌ای برای حرکت به سمت آن نبود و کاری در بیرون تحقق پیدا نمی‌کرد. همین که مشغول به اموری می‌شویم، به خصوص در جایی که آن فعل با دشواری همراه است و خلاف طبع است، نشان از آن دارد که در آن کار فایده‌ای دیده‌ایم که دشواری‌های آن را به جان خریده‌ایم.
به نحو دیگر هم می‌توان به این مشخصه نگاه کرد؛ اینکه اموری که دین اسلام به آن دستور می‌دهد، همگی فایده‌مند است و محال است که به امری بی‌هوده و بی‌فایده توصیه کند. و حتی از امور بی‌فایده و لغو پرهیز می‌دهد. البته باید مدنظر داشت که در دیگر ادیان هم به امور لغو و بی‌فایده توصیه نمی‌شود و باز هم روشن نشد که چگونه این فایده‌گرایی مشخصه اسلام است.
از یک نگاه دیگر هم می‌توان این اصالت فایده را مانند مشخصه قبل که منتفی بودن ضرر است به عنوان یک قانون کلی و حاکم بر احکام دانست. اینکه هنگامی که در مقام کشف احکام هستیم، اگر حکمی را کشف کردیم و این حکم نه تنها فایده‌مند نبود، بلکه لغو و بی‌هوده هم هست، در صحت کشف خود باید شک کنیم و یکبار دیگر به بازنگری کشف آن حکم بپردازیم. البته مناط فهمیدن اینکه یک حکمی سودمند بوده است یا نه، هم به راحتی نیست و شاید همانگونه که شهید اشاره کرده‌اند، در بعضی از مناطق به فایده‌گرایی ممنوع باشد. امّا در بعضی از امور به خصوص در احکام توصلی، فایده‌مندی می‌تواند یک سنجه برای صحت باشد.
