راه چاره چیست ؟

تحلیل نگارنده و بخشی از متفکرین این است که حاکمیت اسلامی بنا به هر دلیلی، اعم از عدم توانایی کافی، تاثر از فارابی، منش کمالگرایانه یا حتی به نظر برخی بخاطر تاثر از ملاصدرا، سالهاست به سمت آرمان گرایی دویده و از واقعیت دور مانده است.

آیا باید سالهای پیش رو را صرف دویدن به سمت واقعیت نموده و آرمان گرایی را رها کنیم ؟ آیا باید فارابی را مهجور نموده و به ابن خلدون رو کنیم ؟ یا اینکه واقعیت را از آکادمی های غربی و نسخه های استعماری آن در پیرامون خودمان بپرسیم ؟

بطور کلی تر باید پرسید : آیا واقع گرایی مشکل ما را حل میکند ؟ ( مقصود از مشکل ما همان آسیب هایی است که در کتاب بررسی شده )

به نظر میرسد چاره این است که ابن خلدون و فارابی را بر سر یک میز بنشانیم ! اما فقط ابن خلدون و فارابی !

اگر آرمانهای فارابی واقعی باشند میتواند واقعیت های مورد مشاهده ابن خلدون را به خدمت خودش در بیاورد. همانطور که اگر واقعیت های مورد مطالعه ابن خلدون خالص باشند قابلیت خدمت به آرمان ها را دارند.

باید های زندگی دینی و حاکمیت دینی از جانب فقه تعیین میشود.در فقاهت شیعی، از رفت و برگشت میان آرمان و واقعیت است که حکم خدا و برنامه عملیاتی زندگی دیندارانه در سطح حاکمیتی و در سطح فردی نمایان میشود. این نکته را میتوان در فقه با کلیدواژه ” عنصر زمان و مکان” جستجو کرد.