نوشته‌ها

عقیل رضانسب

نسبت هماهنگي و تسخير

/0 دیدگاه /در , /توسط

يادداشت 8 –  نسبت هماهنگي و تسخير

 

 

 

#يادداشت

#روح_توحيد_نفي_عبوديت_غير_خدا

#توحيد_از_ديدگاه_انسان_شناختي

#عقيل_رضانسب

#يادداشت_8

#جلسه_108

 

نسبت هماهنگي و تسخير

 

تسخير مقابل هماهنگي نيست. تسخير به معناي هماهنگ بودن سنن تكويني عالم براي شكوفايي فطري ارادي انسان است. يعني همه چيز آماده ست براي اينكه تو با اراده خود حركت كني و به كمال مورد توقع خود برسي، همه كمك كار تو هستند نه مقابل تو. همه در خدمت تو هستند براي حركت ارادي.

 

به نظر دو گانه تسخير و تغيير كه مطرح شد جالب نيست! سخر لكم ما في السماوات و ما في الارض، اگر به معناي در اختيار و تمهيد كننده رسيدن تو به كمال؛ گرفته شود، گاهي اوقات نيازمند ايجاد تغيير هستيم براي حركت انسان! مغز تفاوت نگاه انسان اسلامي با انسان غربي در تسخيري بودن همه چيز براي او، در تغيير نهفته نيست؛ بلكه در اين نهفته است كه انسان غربي مي خواهد بريده از خدا و بريده از غايت كمالي كه خداوند براي انسان در نظر گرفته است، و در موارد زيادي بي تفاوت به سنن الهي دست به تغيير در طبيعت و حتي در انسان هاي ديگر بزند.

انسان اسلامي هم مي خواهد دست به تغيير بزند، مي خواهد اعمال اراده كند تا حركت كند؛ ولي انسان اسلامي هم به سنن غيبي عالم ايمان دارد و هم به سنن مادي عالم و سعي مي كند در يك هماهنگي با اين سنن اعمال اراده كند و تغيير رقم بزند تا حركت او هم آهنگ با اين نظام هستي كه خداوند براي كمال او خلق كرده است (و لذا مسخر اوست) باشد، چو اگر اين حركت هماهنگ نباشد و بخواهد با جنگيدن با قوانين و سنن الهي كار خود را به پيش ببرد، هيچ كمالي براي او نخواهد بود و مدام در مقابله و جنگ با اين سنني كه براي رشد خود او طراحي شده است قرار مي گيرد و هم خود و ديگران را به رنج مي اندازد و هم طبيعت را زخمي مي كند كما اينكه انسان مدرن مشغول اين كار است و هر چه بيشتر جلو مي رود بيشتر گند اين تقابل و ناهماهنگي شان با سنن عالم مخصوصا سنن الهي دارد بالا مي آيد.

.

عقیل رضانسب

فطرت و غيرت

/0 دیدگاه /در , /توسط

يادداشت 7 – فطرت و غيرت

 

#يادداشت

#روح_توحيد_نفي_عبوديت_غير_خدا

#توحيد_از_ديدگاه_انسان_شناختي

#عقيل_رضانسب

#يادداشت_7

#جلسه_107

 

? فطرت و غيرت!

 

? اساسا ما در نگاه كثرت بين و مرز بيني غوطه ور هستيم و دستگاه فاهمه طوري قرار داده شده است كه اساسا كثرات را ابتدائا مي بيند و در پس اين كثرات بايد دنبال وحدتي گشت.

? نگاه ما ماهيت بين است و بايد عقل بيايد و كلي در اين صحنه كار كند تا من بتوانم وجود ببينم.

? نگاه من غير بين است و بايد عقلي قلباني يا قلبي عقلاني بيايد كلي كار كند تا حق ببنينم.

❇️ اما بعد از اينكه به نگاه هاي وحدت بين مي رسيم اينقدر اين وحدت غليظ مي شود كه بعد تازه سوال مي شود كه پس كثرت كو! اگر وجود اصيل است و همه جا را پر كرده است و لا غير للوجود پس ماهيات كو؟ پس كثرات كو؟ اگر حق است كه همه جا را پر كرده است و بي نهايت است، پس من كو؟ تو كو؟ ما كو؟

⭐️ فطرت يك عامل وحدت بخش است، اما اگر طوري تقرير شود كه مرزبندي ها ديده نشود، كه احساس شود كه با انسان انسان كردن من و آن كافري كه فطرتش را به گند كشيده اند و كشيده است، بدون مرز بندي شويم؛ آن وقت است كه ممكن است اين عامل وحدت بخش خود به عاملي براي بي غيرتي در مقابل حق تبديل شود.

اساسا اگر عامل وحدت بخش را اينقدر غليظ كنيم كه ديگر نتوانيم كثرات را ببينيم، اين نگاه حقاني و وجودي دقيقي نيست؛

لذا مي بينيم كه شعار توحيد با همه دعوت هايش به وحدت بخشي اين همه دعوا در طول تاريخ راه انداخته است.

اگر توحيد را طوري تقرير كنيم كه هر غيري بتواند جا براي خودش باز كند، اين توحيد صحيح نيست و بايد مراقب باشيم كه به بي غيرتي در مقابل حق كشيده نشويم. يعني يك نكته حق را نگيريم و با همان اصل حق و ريشه همه حقايق را به گند بكشيم.

 

خود صاحب اين متني كه در آن هستيم اسم متن را گذاشته روح توحيد نفي عبوديت غير خدا! يعني اساسا توحيد كه شعارش و دعودتش به يكي شدن است، غير حق را كه چيزي نيست را چيز حساب نمي كند و براي راضي كردن غير حق دست از غيريت نسبت به حق بر نمي دارد.

.

عقیل رضانسب

رابطه باور و عمل

/0 دیدگاه /در , /توسط

يادداشت 5 – رابطه باور و عمل

 

#يادداشت

#روح_توحيد_نفي_عبوديت_غير_خدا

#توحيد_از_ديدگاه_انسان_شناختي

#عقيل_رضانسب

#يادداشت_5

#جلسه_105

 

? و العمل الصالح يرفعه!

?اگر رفعت را به همين معناي مراحل درك گزاره هاي ديني كه استاد صبح فرمودند بگيريم، نقش عمل همانطور كه در يادداشت برادر محمد حسن زاده بود نقشي ويژه مي شود، يعني اينكه مي گوييم كلم الطيب عقيده است و عمل صالح اين عقيده را بالا مي برد، تازه معناي خودش را پيدا مي كند و از اين فضاي مبهمي كه يعني چه بالا مي برد در مي آيد؛ عمل صالح فقط ابزار و وسيله بالا رفتن عقيده پاك نيست، بلكه عمل صالح سبب اين مي شود كه درك ما از عقيده پاك نيز تعميق بشود و از لايه هاي ابتدايي فهم به لايه هاي حس عقلي و سپس حس قلبي و شهود و تحقق كشيده مي شود؛ يعني عمل صالح نقش مهمي در ارتقاي عقيده پاك دارد.

 

? دوگانه باور و عمل با توجه به مراحل درك گزاره هاي ديني

?با الگويي 7 گانه مراحل درك گزاره هاي ديني مي شود گفت كه هر چه گزاره ديني داراي سطح عميق تري از ادراك باشد به سمت اتحاد بين باور و عمل پيش مي رويم تا در مراحل شهود به نظر مي رسد كه به طور قطع به وحدت مي رسند (يعني فرد به نوعي از عصمت مي رسد) اما هر چه درك گزاره ديني در سطح ابتدايي تري باشد امكان ايجاد اين دوگانه بيشتر مي شود يعني امكان اينكه بر خلاف باور رفتار شود بيشتر مي شود.

 

? زندگي ديني عامل به وحدت رسيدن سرزمين باور و عمل

?لذا به نظر مي رسد كه زندگي ديني بسيار پر اهميت باشد و به هر ميزان كه زندگي انسان ديني تر باشد، چه در سطح شخصي چه خانوادگي و چه اجتماعي، فرد و خانواده و جامعه به سمت مراحل عميق تري از درك گزاره هاي ديني حركت كرده و از دو گانگي و شرك ناشي از جدايي باور و عمل نجات پيدا مي كند.

 

? دولت اسلامي با كارگزاران فطري

?با توجه به بحث منازل سلوك به نظر مي رسد اگر مي خواهيم دولت اسلامي داشته باشيم بايد تعداد زيادي از كارگزاران دولت اسلامي بايد از مرتبه نفسي به در آمده باشند و به مرتبه قلبي رسيده باشند.

 

? جامعه اسلامي با مردماني فطري

?به همين منوال اگر مي خواهيم به جامعه اسلامي برسيم بايد تعداد خوبي از مردم جامعه از مرتبه نفسي خارج شده باشند و به مرتبه قلبي رسيده باشند.

 

وه چه مسير سختي در پيش داريم.

عقیل رضانسب

دسته بندي فطريات به شناختي و گرايشي

/0 دیدگاه /در , /توسط

يادداشت 4 – دسته بندي فطريات به شناختي و گرايشي

 

#يادداشت

#روح_توحيد_نفي_عبوديت_غير_خدا

#توحيد_از_ديدگاه_انسان_شناختي

#عقيل_رضانسب

#يادداشت_4

#جلسه_104

 

❇️ دسته بندي فطريات به شناختي و گرايشي

? فطريات شناختي بايد منظور همان بديهيات باشد، و اگر منظور شبيه چيزي باشد كه افلاطون مي گويد كه ما همه چيز را مي دانيم و فقط يادآوري مي شود، خيلي فضا آماده مي شود تا به سمت ادبيات كانتي كه مقولات فاهمه قائل است سوق داده شود.

اگر اين معنا از فطريات شناختي را بپذيريم آن وقت فطري شناختي يعني نياز به استدلال ندارد كه همان بديهيات است؛ اگر اين را نگوييم دو دسته آيات كه يك دسته مي گويد وَ اللَّهُ أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهاتِكُمْ لا تَعْلَمُونَ شَيْئاً  و يك دسته آيات ذكر و تذكر است إِنَّما أَنْتَ مُذَكِّرٌ با هم به تنافي بر مي خورند.

اگر اين معنا از فطريات شناختي را نپذيريم حتي اگر مثل كانت به مقولات فاهمه قائل نباشيم، واقعا زيرآب اصل علم (به معناي شناخت عقلي) زده مي شود، زيرا اصلا ديگر شناخت نيست و عقل هم كاري نمي كند بلكه فقط يادآوري است، تازه نفس الامر گزاره ها هم معلوم نيست چطور مي شود.

 

?فطريات گرايشي (قلبي) اما اين مشكل را ندارند، و حتي اگر بگوييم ميل انسان به صورت طبيعي در آن گرايش وجود دارد اشكالي پيش نمي آيد، و به نظر مي رسد اينكه مي گوييم فطرت بيشتر اينجا مد نظر باشد؛ (هر چند كه بقيه مراتب يعني حسي و خيالي و عقلي هم بالاخره فطرت گفته مي شود) يعني درون انسان يك سوق و كششي به سمت خدا قرار داده شده،

.

عقیل رضانسب

دين همه دين است

/0 دیدگاه /در , /توسط

يادداشت 3 – دين همه دين است

 

#يادداشت

#روح_توحيد_نفي_عبوديت_غير_خدا

#توحيد_از_ديدگاه_انسان‌شناختي

#عقيل_رضانسب

#يادداشت_3

#جلسه_103

 

?  دين همه دين است!

? از آيه اي كه حضرت آقا در متن اين قسمت به آن اشاره مي كند، بر مي آيد كه دغدغه ايشان در اين قسمت كه مي گويد توحيد به معناي وحدت قلمرو زندگي انسان است اين است كه بگويد دين دو بخش باور ها و اعمال مبتني بر اين باور ها دارد؛ شخص موحد نبايد به بخشي از دين كه باورها باشد تن بدهد و به بخش ديگر كه اعمال مبتني بر اين باورها باشد تن ندهد؛ يا به بخشي از باورها و اعمال تن بدهد و به بخش ديگري از باورها و اعمال تن ندهد.

?اگر مي خواهي موحد باشي بايد به تمام لوازم توحيد پايبند باشي؛ نمي شود كه دين را به صورت گزينشي برخورد كني و هر جايش كه با ذوق و سليقه تو جور در آمد را بگيري و هر جا جور در نيامد را رها كني.

? 21.  أَ فَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ اَلْكتٰابِ وَ تَكفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمٰا جَزٰاءُ مَنْ يفْعَلُ ذٰلِك مِنْكمْ إِلاّٰ خِزْي فِي اَلْحَيٰاةِ اَلدُّنْيٰا وَ يوْمَ اَلْقِيٰامَةِ يرَدُّونَ إِليٰ أَشَدِّ اَلْعَذٰابِ ﴿البقرة، 85﴾

.

عقیل رضانسب

رابطه  عمل و باور

/0 دیدگاه /در , /توسط

يادداشت 2 – رابطه  عمل و باور

 

#يادداشت

#روح_توحيد_نفي_عبوديت_غير_خدا

#توحيد_از_ديدگاه_انسان‌شناختي

#عقيل_رضانسب

#يادداشت_2

#جلسه_102

 

? بخش 1️⃣ دوگانه باور و عمل! (تفاوت باور با اراده)

از آنجا كه به نظر دوگانه اي كه آقا با عنوان انديشه و عمل و ذهن و واقعيت مطرح كرده است بيشتر اشاره به بحث دوگانه باور و عمل دارد و اينكه توحيد يعني بين باور و عمل تو هماهنگي وجود داشته باشد؛ به نظر اين بحث را سوق دادن به سمت اينكه هر فعلي توسط انسان چون انسان فاعل ارادي است پس اراده اي پشت آن است و نمي توان فعل بدون اراده داشته باشيم؛غلط است.

اراده را مخصوصا اگر اينقدر وسيع در نظر بگيريم در واقع حاصل جمعبندي باورها و موانع نفساني و شيطاني اجراي اين باورها، بعلاوه ميزان شدت باور فرد است؛ يعني همه اين ها با هم كنش و واكنش مي كنند و برآيند آن ها در يك نقطه اي مي شود اراده كردن يا نكردن انسان؛ به همين دليل انساني كه به علت ضعف باور (با وجود باور داشتن) تحت تاثير وسوسه نفس اماره و شيطان قرار گرفتن، عملي خلاف باور خودش مرتكب مي شود، در نهايت با اراده خودش انجام مي دهد و اين اراده اين دوگانه اي كه آقا مي گويد را خراب نمي كند. گاهي همان لحظه كه دارد با اراده خودش اين عمل خلاف باورش را مرتكب مي شود هم دارد خودش را سرزنش مي كند! گاهي همان لحظه و گاهي چند گام بعد از آن عمل خلاف باور دست بر مي دارد (توبه)

اساسا اگر عمل خلاف باور ممكن نباشد مجبوريم سر از يكي از اين دو امر در بياوري يا مي گوييم برو باورش را تغيير بده ديگر تمام اعمالش درست مي شود و به عصمت مي رسد؛ (كه اين به وضوح ساده انگارانه است) يا مي گوييم اگر كسي اولين گناه را انجام داد باورش مخدوش مي شود و معلوم است كه باور نداشته است (اين هم به وضوح باطل است، اين همه انسان مسلمان داراي يك سري گناهان!)

اگر اين دومي را بخواهيم سفت و محكم بهش پايبند باشيم بايد بگوييم كه به جز انسان معصوم همه انسان ها مشرك هستند!

 

? بخش 2️⃣: فطرت توحيدي انسان عامل انجام اعمال صالح از كافر!

به وضوح مشاهده مي كنيم كه انسان هاي كافر و ضعيف الايمان اعمال صالحي را مرتكب مي شوند و واقعا هم قصدشان دوشيدن انسان ها و سوء استفاده از آن كار خيرشان نيست (بله مواردي اينچنين هم داريم كه قصدشان سوء استفاده باشد) اگر بگوييم كه دوگانه باور و عمل ممكن نيست، يا بايد بگوييم كه محال است از انسان كافر عمل صالحي صادر شود (كه اين اگر نيت را هم جزو عمل بگيريم شايد صحيح باشد ولي داريم يك نگاه ساده تر مي كنيم، مثلا انسان كافري واقعا جان كسي را به نيت انسان دوستي نجات مي دهد يا كمك مالي و غذايي و عاطفي به او مي دهد.) يا بايد اين عمل صالح را از او قبول كنيم، كه در اين صورت اين دوگانه باز ايجاد شده است. [اينكه سرانجام اين عمل نزد خداوند چگونه است بسته به جاهل قاصر يا مقصر بودن او دارد و …]

 

? بخش 3️⃣: رد مشكل ناساگاري تيتر و ذيل متن آقا

اينكه در عنوان متن گفته زندگي و هستي و در متن فقط زندگي را آورده نشان دهنده اين است كه ايشان از زندگي و هستي يك چيز را اراده كرده نه دو چيز را؛ بعد اين زندگي است كه داراي دو ساحت باور و عمل است كه توحيد مي خواهد اين ها را به وحدت برساند و از دوگانگي بياندازد.

اينكه زندگي دوم را به معناي عامي بگيريم كه شامل زندگي و هستي بشود و بعد انديشه و ذهن را معادل هستي و عمل و واقعيت را معادل زندگي بگيريم خيلي خلاف ظاهر است!

عقیل رضانسب

آشنايي با جريان سنت گراها

/0 دیدگاه /در , /توسط

يادداشت 117 – آشنايي با جريان سنت گراها

 

#يادداشت

#روح_توحيد_نفي_عبوديت_غير_خدا

#درگيري_شعار_توحيد_با_استكبار

#عقيل_رضانسب

#يادداشت_117

#جلسه_204

 

 

? آشنايي با جريان #سنت_گراها

 

☑️ #معرف_يادداشت: در يك پرانتزي امروز جناب #استاد_فلاح به اين بحث پرداختند كه دعواي ما با غرب دعواي سنت و مدرنيته نيست و اساساً نبايد ما وارد اين دوگانه بشويم؛ جرياني كه روي سنت تأكيد مي كند موسوم به #سنت_گراها هستند كه در اين يادداشت به معرفي اين جريان مي پردازيم. اين يادداشت تحليلي نيست و صرفاً نتيجه جستجو و مطالعه اوليه اي است كه در حد آشنايي اوليه با اين جريان بسته شده است.

 

? مكتب سنت‌گرايي، رويكردي در فلسفه معاصر است كه نسبت به مدرنيته و فلسفه جديد در غرب موضعي بشدت انتقادي دارد و خواهان احياي دانش و خرد در معناي قدسي است. باور بنيادين و مركزي در اين مكتب اعتقاد به خرد جاويدان مي‌باشد كه مبني بر حضور يك حقيقت فراطبيعي مشترك، جاويدان و جهاني در بطن سنت‌هاي معتبر ديني مي‌باشد و علم تجربي مدرن را كه رويكردي سكولار به جهان و انسان دارد را نقد مي‌كنند. اين مكتب بر دين‌شناسي تطبيقي در دوره معاصر بسيار اثرگذار بوده‌است. در جهان اسلام، اين مكتب با پيوند با تصوف جاي پايي ميان مردم يافته‌است. همچنين با آيين‌ها و اديان شرق دور پيوند دارد.

مهمترين متفكران اين مكتب در سده بيستم رنه گنون (عبدالواحد يحيي)، آننده كومرسوامي و فريت هيوف شوئون (عيسي نورالدين احمد) بوده‌اند. همچنين، از ديگر متفكران سرشناس اين مكتب تيتوس بوركهارت، مارتين لينگز (ابوبكر سراج‌الدين)، سيد حسين نصر هستند.

? (ويكي پديا)

? حول‏ و حوش اوايل قرن بيستم آراي افرادي مانند گنون، كوماراسوامي، شوان و لينگز آغازگر شماري از مباحث پيرامون‏ سنت‏ گرايي در غرب بود. اينان به اين محور مبنايي اعتقاد داشتند كه سنت،حقيقت وحي الهي است كه در ابعاد وجودي انسان در هنر، علوم و صنايع جريان دارد. سنت‏ گرايان معتقدند انسان با جدا شدن‏ از آن مبناي الهي و تسلط و چيرگي بيش از اندازه بر عقل و خرد، از آن حقيقت نخستين و معرفت حقيقي جدا شده است. بنابراين‏ در گردابي سياه گرفتار آمده است؛ تبعات آن نيز همين بلايي است‏ كه مدرنيته بر سر بشر امروزي آورده است. اين مسلك فكري گاه با وحدت متعالي اديان و حكمت جاويدان و حكمت خالده شناسانده‏ مي‏شود و معتقدان به اين مسلك را سنت‏ گرا مي ‏نامند؛ اگرچه نبايد فراموش كرد كه اين شيوه فكري در ابتدا به سهولت پذيرفته نشد؛ آثار گنون سال‏ها در اروپا ممنوع بود و كسي اگر از اين شيوه فكري سخن‏ مي‏گفت به شدت طرد مي‏شد تحصل‏ گرايان، پيرامون پراگماتيسم و تجربي‏باوران از جمله كساني بودند كه با اين نحله به شدت برخورد داشتند.

امروزه جريان سنت ‏گرايي در جهان بالغ بر پنجاه متفكر و نظريه پرداز زنده و مرده دارد.انديشمنداني چون كوماراسوامي، شوان، لينگز، بوركهارت، گنون، اسميت، پاليس، شرارد، نيدلمن، نصر، دوران، كريچلو و…؛ اما در ميان اين نظريه ‏پردازان تنها نام ايراني‏اي كه‏ ديده مي‏شود سيد حسين نصر است.

? مقاله: سنت گرايي به روايت خودمان/ داستان سنت و سنت گرايي در ايران  – دين پرست، منوچهر – دانلود مقاله

 ▫️ در ادامه اين مقاله بحث خوبي در مورد سيد حسين نصر كرده است. همچنين توضيح داده كه چه تلاش هايي در راه بسط و توسعه سنت گرايي در ايران انجام شده است؛ اينكه چه آثاري از شوان، گنون، مارتين لينگز در ايران ترجمه شده، به انتشار ويژه‏نامه«سنت‏گرايان»از سوي نشريه«نقد و نظر» كه با صاحب امتيازي دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم بوده اشاره كرده، به اينكه #فرهنگستان_هنر چه كارهايي در ترويج سنت گرايي در ايران انجام داده، برخي تلاش هاي آقايان ملكيان، سيد جواد طباطبايي  را در كانتكس سنت گرايي تبيين كرده است.

? آشنايي با جريان #سنت_گراها

 

? سنتگرايي، يك جريان روشنفكري ديني است كه در اوايل قرن بيستم در عرصه فكري و اجتماعي غرب ظهور كرد. سنتگرايان نيز، گروهي هستند كه در جريان ظهور و بروز مدرنيته، به تقابل با آن برخاستند و ساحت دنياي غرب را كه در حال تيشه زدن بر پيكر انسان آسماني و خراب نمودن عوالم فراتر از عالم مادي بود، با تندترين نقاديها به پاي ميز محاكمه بردند و از انساني كه جوياي اصل خويش بود، دادخواهي نمودند.

? مقاله سنت گرايي نوشته طاهره عطوفي كاشاني. (دانلود مقاله)

▫️ در توضيحي در معرفي مقاله مي نويسند: اين مقاله، حكايت جرياني است كه هم درصدد تشريح نوعي دينشناسي است و هم دغدغه اوجگيري شيوع آثار و عواقب مدرنيته در سراسر جهان را دارد. طرفداران اين مكتب فكري معتقدند كه مدرنيته، برخالف اعتقادش، آدمي را گرفتار توهم و سرابي نموده و باعث پيشرفت افقي انسان در جهان مادي شده است و اين امر، به خاطر ماهيت مدرنيته است.

اين مقاله پس از مقدمه هايي دربارۀ سنتگرايان، به منظور شفاف كردن اين سؤال كه «چرا سنتگرايان، غرب را به نقادي كشانيده اند؟» ميخواهد به مباني نظري اين مكتب فكري، به صورت موشكافانه بپردازد، همچنين، به علم و عقل از ديدگاه آنان نيز اشارهاي خواهد نمود.

▫️ خانم عطوفي كاشاني ظاهراً شاگرد استاد پارسانيا هستند و پايان نامه كارشناسي ارشدشان نيز زير نظر ايشان بوده، موضوع پايان نامه شان نيز در همين زمينه بوده است. «نظريه ي اجتماعي سنت گرايان با تأكيد بر نظريه ي اجتماعي رنه گنون»

 

 ?سنت گراها معتقد به حكمت خالده هستند؛ اصطلاح حكمت خالده يا فلسفه جاودان را نخستين بار در غرب، آگوستينوس استويخوس براي عنوان كتابش در سال۱۵۴۰انتخاب كرد و سپس اين واژه در نگاشته‌اي از لايب نيتز در سال ۱۷۱۵شهرت يافت و در نهايت، فريتيوف شووان با بهره‌گيري از آثار رنه گنون با معناي ديگري آن را دنبال كرد.سنّت‌گرايان به حكمت خالده و خرد جاويدان معتقدند و اديان بزرگ جهان مانند:اسلام و مسيحيت و يهود؛ آيين‌هاي شرق آسيا همچون بودا، جين، شينتو و تائو را از حقيقت مشتركي برخوردار مي‌دانند.جريان‌هاي مختلف فلسفه اسلامي به ويژه حكمت متعاليه از مصاديق آن به شمار مي‌آيند؛ پيام اصلي اين فلسفه، تمايز ظاهر و باطن اديان و كثرت ظاهري و وحدت باطني آنهاست.

?سنّت ‌گرايان بر اين باورند كه اولاً همه اديان بزرگ و ماندگار در جهان، سرچشمه الهي دارند.ثانياً با وجود اختلافات ظاهري از وحدت باطني برخوردارند.ثالثاً حكمت جاودان در همه آنها محقق است.حكمت خالده در پرتو بينش سنّتي، منشأ هزاران دين مختلف را – كه طي قرون و اعصار بر جوامع بشري حكم‌فرمايي كرده و موجب پيدايش تمدّن‌هاي سنّتي با قوانين ديني، نهادهاي اجتماعي، هنر و علوم خاص خودشان شده‌اند-تنها در يك حقيقت مطلق و واحد مي‌بيند، حقيقتي كه در اسلام با اصل شهادت به وحدانيت خداوند “لااله الاالله” در اوپانيشاد ها با عنوان “نه اين و نه آن” در تائوئيسم با اصل”حقيقت بي نام”و در انجيل با عنوان “من آنم كه هستم” بيان شده است، البتّه به شرطي كه حقيقت فوق در والاترين معناي خود درك شود. سنّت‌ گرايي به جهت اعتقاد به وحدت متعالي اديان به تبليغ دين حق باور ندارند و دينداران را بر اعتقاد و پاي بندي بر دين خود توصيه مي‌كنند.ادعايي كه به طور كامل با آيات مربوط به ضرورت تبليغ ديني تعارض دارد.بر اين مبنا، سنّت‌ گرايان، آموزه‌هاي اديان را به گوهر و صدف تقسيم مي كنند و پيام هاي مشترك اديان را گوهر تمام اديان مي‌دانند.در آن صورت، فروع دين به اهميت بُعد عرفاني دين نمي‌رسد وخود همين ادعاي وحدت متعالي اديان به كثرت‌ گرايي ديني مي‌انجامد؛ زيرا با تفكيك شريعت ظاهري و حقيقت باطني، راه‌هاي مختلف رسيدن به حقيقت معنا پيدا مي‌كند.

? يكي از لوازم غير قابل انكار نظريه وحدت متعاليه اديان، عبارت از پذيرش پلوراليسم ديني است. البتّه تفاوت مبنايي ميان كثرت گرايي ديني جان هيك با كثرت گرايي ديني سنّت گرايي وجود دارد.سنّت گرايي با رويكرد هستي شناختي و حكمت خالده و با بهره گيري از عرفان و تصوف، تلاش مي‌كند تا كثرت اديان شرقي و غربي را تجليات الهي بداند، در حالي ‌كه جان هيك با رويكرد فلسفه انتقادي و معرفت شناختي كانت، كثرت اديان را دستاوردهاي بشري معرفي مي‌كند.

? منبع اين بخش: مقاله سنت گرايي در سايت ويكي فقه .