نوشته‌ها

نادر ابراهیمی می‌گوید: «چطور می‌نویسم»

مجله «ادبیات داستانی» در تابستان ۱۳۷۶ با مرحوم نادر ابراهمی مصاحبه می‌کند. در بخشی از این مصاحبه اینچنین آمده است:

من اگر چندین و چند کار را با هم، توأم، همزمان انجام ندهم، اصلا قادر نیستم کاری انجام بدهم. دو ساعت که به داستان می‌پردازم، داغان می‌شوم؛ مغزم از کار می‌افتد. نبوغ یا استعداد ذاتی نویسندگی ندارم – ابداً ابداً. با جان کندن و مشقت می‌نویسم. این است که بعد از دو ساعت، وا می‌مانم و بلافاصله خط عوض می‌کنم. ده صفحه یا بیشتر می‌خوانم و یادداشت‌برداری می‌کنم. بعد می‌روم دنبال کارهای تحقیقاتی‌ام را در یکی از زمینه‌ها می‌گیرم – مثلا در زمینۀ جغرافیای تاریخی ایران یا مواد معدنی ایران یا … یا یکی از این ده رشته، یکی دو ساعت کلنجار می‌روم، چند ورقی می‌نویسم یا چرک‌نویس می‌کنم. وقتی مغز کوچکم از کار افتاد، می‌روم سر وقت خطاطی. برای رفع خستگی، کمی خط می‌نویسم. به نشاط می‌آیم. اگر تمایل به ادامۀ داستان‌نویسی در من پدید آمده باشد، باز چند سطری می‌نویسم. بعد می‌روم سراغ حرفۀ محبوبم ادبیات کودکان و مسائل کودکان. یادداشتهایم را تنظیم می‌کنم یا چیزهایی می‌افزایم، فکرهای تازه می‌کنم و زمانی که دیدم دیگر نمی‌توانم در این راستا فکر کنم – خوب و بدش را نمی گویم، نفس فکر کردن را می‌گویم – آن وقت می‌روم سر وقت کارهای سینمایی: فیلمنامه‌نویسی، مقالات و کتاب‌هایی در باب سینما … و به همین ترتیب، حرکت می‌کنم.

این شیوۀ کار کردن، در حد توانایی ناچیز من است و تجربه من ثابت کرده که تنها به این شکل، قادر به کار هستم، و بر این اعتقادم که این روش کار، على الأصول، درست است، برای اکثر مردمی که مثل من هستند، و نه حامل نبوغ ذاتی مادرزاد. منبع

ما که اکثرا نبوغ ذاتی نداریم؛ می‌دانید که درصد خیلی کمی از جمعیت، نابغه هستند. پس بهتر است برای رسیدن به موفقیت -در هر زمینه‌ای مخصوصا نویسندگی- بی‌وقفه تلاش کنیم و هنگامی که از کاری خسته شدیم، به اتلاف وقت به بهانه استراحت نگذرانیم، به کار دیگری مشغول شویم، چه خوب می‌شد اگر استراحت‌هایمان هم هدفمند بود. یک‌بار دیگر حرف زنده‌یاد ابراهیمی را بخوانید، ببینید به همین نتیجه می‌رسید یا نه؟
در این راستا یادداشت‌نویسی روزانه و ممارست بر آن از طرفی یک دستور العمل است که نباید از کنار آن به راحتی گذشت؛ نباید دیگر به این فکر کرد که موضوع ندارم بنویسم و پس به سمت کیبورد نمی‌روم، یا الان شوق ندارم، الان انگیزه ندارم، الان یادداشت از درونم نجوشیده است؛ بلکه من یک تکلیف دارم و نسبت به آن هم متعصب هستم و باید روزانه یادداشت بنویسم؛ هر چه شد بنویسم؛ حال یا حد زمانی دارد، مثلا روزانه نیم‌ساعت یا تعداد واژه‌هایی را برای هر روز مشخص می‌کنم. این بعد از قضیه کاملا مجزای از تاثیرگذاری در قالب یادداشت است.

از طرف دیگر هم که به مسئله نگاه شود، بهترین مأمن برای تامل و تفکر، نوشتن است؛ وقتی می‌نویسید ناخودآگاه تمام توجه و حواس شما به موضوع مورد نظر است. کمتر کسی می تواند هنگام نوشتن به چیزی غیر از آنچه می نویسد فکر کند. بر همین اساس می توان «نوشتن» را ابزاری فوق العاده برای تمرکز حواس به حساب آورد.

و از این بالاتر اینکه اساسا قلم، زبان عقل و معرفت و احساس انسان ها است؛ بیان کننده اندیشه و شخصیت صاحب است. قلم، اگر نگوییم اول، زبان دوم انسان می‌باشد. و شاید بتوان این ادعا را کرد که هرگونه رشد و پیشرفت، پیروزی و معرفت و شناخت، ریشه در قلم دارد. بیهوده در قرآن کریم به چیز سوگند خورده نمی‌شود. تجربه و علوم و دانش و اندیشه با نوشتن ماندگار می شوند و آیندگان از این مسیر به ما دسترسی خواهند داشت.

هر کس می تواند دست به کیبورد شود و با فشار دادن کلید‌های آن هر آنچه را از مخیله می‌گذرد، بنگارد؛ «نوشتن» تخریب می‌کند، می‌سازد، تقویت می‌کند، حقایق را روشن می‌کند، و قوت پنهان کردن دارد و می‌کند. و در نهایت قلم و نوشتن، معجزه‌ای است از هبه شده از سمت پروردگار عالم بر تمام بشریت؛ نیکو نیست که از این معجزه برای ماندگاری بهره نبریم.

امّا هر آنچه که نوشته شود مگر ماندگار می‌شود؟ پس لازم است که در این وادی پای‌بگذاریم و در این مسیر سلوک کنیم تا به حدی برسیم که قلم ماندگار داشته باشیم؛ و این جز از مسیر یادداشت روزانه میّسر نمی‌شود.

جایگاه نوشتن در اسلام

ن وَ القَلَمِ وَ ما یَسطُرون

قسم به قلم و آنچه می نویسند
درباب اهمیت نوشتن و یادداشت روزانه
باید سراغ قرآن رفت کتاب دستور العمل خلقت برای فهم و زندگی سعادتمند بشر
درعظمت نوشتن و قلم و اهل قلم همین آیه کافی است که خداوند متعال به قلم قسم خورده است
قلمی که در کنار قران و فرشتگان و انسان مورد قسم الهی واقع شده
درباب اهمیت موضوع این ورود قران کافی است
اما در تعبیر دیگر
و ربک الاکرم الذی علم بالقلم
یعنی این ظرفیت و تربیت در صفت ربوبیت الهی محقق می شود و در سایه ربوبیت است که این قلم می تواند رفع و دفع جهل کند
مطلق قلم این ویژگی را ندارد
قلم زدن خارج از پرچم توحید آگاهی بخش و وسیله سعادت نیست
فقره دیگر در آیات قران
اَلَّذی عَلَّمَ بِالقَلَم
وسیله بودن قلم است در انتقال علم است
اینکه علم چیست بحثی است که مجال دیگری می طلبد برای توضیح
تا اینجا به عظمت و ثمره قلم و نوشتن پی بردیم
در روایتی گهربار از رسول اکرم ص هست که فرمودند:
انّ اول ما خلق الله القلم، فقال له اکتب فجری بما هو کائن الی الابد
این روایت جایگاه تکوینی قلم را در آفرینش بیان می کند
در روایتی دیگر پیامبر فرمودند قلم و دوات را از خود جدا مکنید که خیر و برکت در قلم و دوات نویسندگان است
دستگاه توحیدی از زوایای دیگر به اهمیت این مهم اشاره می کند وآن نشر است اینکه اگر بخواهید حرف حقی را منتشر کنید ابتدا باید آن حرف را با نوشتن به بند کشید سپس این بیان امام صادق علیه السلام به این امر اشاره می کنند اکتب و بث علمک فی أخوانک
برای انتشار حرف عقیده و حرف را بنویس و بین برادران و همفکران خود ترویج بده تا این حرف پخش شود
اثرات قلم در این دنیا منحصر نمی شود در اهمیت اهل فلم از پیامبر روایت داریم
مِداد العلماء أفضل من دماء الشهدا
در فردای قیامت سنجه علما از شهدا سنگین تر است
و وزنه قلم آنها از خون شهدا سنگین تر است
معلوم است اثر قلم و نوشتن از خون رزمندگان بیشتر است
معجزه پیامبر ختمی هم قران بود نه مرده زنده کرده و …
این رمز ماندگاری اسلام است
به نظر به همین اندازه اهمیت نوشتن و قلم زدن روشن شده باشد
و چه خوب اگر این سنت به یک سنت روزانه تبدیل شود
زیرا این حرف ها می ماند و اثرش را در طول قرن ها می گذارد و این کلام حضرت امیر این امر را به خوبی بیان می کند که
کتاب الرجل ابلغ من نطقه

ادامه دارد…