اجتهاد حکم یاب و اجتهاد موضوع پرور

💠اجتهاد حکم یاب و اجتهاد موضوع پرور💠

🔻آیت الله جوادی می فرمایند اجتهاد دو گونه است: اجتهاد حکم یاب و اجتهاد موضوع پرور.
🔹اجتهاد حکم یاب، اجتهادی است که موضوعی را به مجتهد می دهند و او با مراجعه به ادله حکمش را پیدا می کند. این نوع اجتهاد با نگاه حاکمیتی، یک اشکال دارد و آن این است که منفعل است. یعنی دیگران موضوعاتی می سازند و مجتهد اسلامی فقط حکم آن موضوعات جدید را را بیان می کند. مثل امروزه که غرب انتخابات، تکنولوژی، سبک زندگی غربی، بانک، بورس، سینما و غیره اختراع می کند و مجتهدین فقط به حکم آنها می پردازند. (بماند که تا به امروز به همین موضوعات هم با روش عدم مغایرت پرداخته می شود و این ثمره ای ندارد جز اینکه فقه در خدمت تفکر و تمدن غرب قرار گرفته است نه در خدمت مقاصد و تمدن اسلامی).
🔹اما اجتهاد موضوع پرور، یعنی اجتهادی که خودش به موضوعات می پردازد. یعنی مجتهد خودش فعالانه با تفکر اسلامی موضوعاتی را طراحی می کند و احکام را در موضوعات طراحی شده، اقامه می کند.
سپس ایشان برای این نوع دوم اجتهاد، سه مثال می زنند. می فرمایند طبق نگاه سنتی، احکام دفاع از مظلوم، ضرورت وحدت، لزوم نگهداری طبیعت و محیط زیست معلوم بود اما اقامه نشده بودند. حضرت امام ره با نگاه حاکمیتی این احکام را با ایجاد موضوع یعنی روز قدس، هفته وحدت و روز درختکاری اقامه کردند.

🔻بطور خلاصه، تعریف اجتهاد حکم یاب و موضوع پرور اینگونه است:
🔹اجتهاد حکم یاب: کشف حکم موضوعات پدید آمده
🔹اجتهاد موضوع پرور: ایجاد موضوعات متناسب با احکام دین (اقامه احکام دین)

🔻البته اینکه کیفیت ایجاد موضوعات چگونه است و شرایطش چیست، نیازمند بحث مستوفایی در جای خود است اما بطور خلاصه، به کلام استاد عالم زاده اشاره می کنم: ایشان می فرمایند: «با توجه به اینکه میدان دچار معضلات و مشکلاتی است، در این شرایط باید با 1)حکمت عمل و قدرت تدبیر، 2)مبتنی بر مبانی، 3)رو به سوی غایات دین و 4)ملتزم بر اصول شریعت، طرحی خلق شود و به واسطه آن احکام دینی را اقامه کرد».
این همان چیزی است که به آن «فقه نظام ساز» گفته می شود.