حقیقت اراده
#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#سید_ابراهیم_رضوی
#یادداشت_21
#جلسه_361
#بازتقریر
(قسمت اول)
💠 حقیقت اراده 💠
🔸در فلسفه اسلامی اراده در انسان به¬عنوان کیف نفسانی، همچون درد یا لذت درنظر گرفته می‌شود. صدرالمتألهین شیرازی در مورد معنای اراده می¬گوید: «اراده شوق شدید به کسب مراد و جزء اخیر علت تامه است» ( الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعه، ج8، ص323). نیز در جای دیگر در مورد اراده می¬نویسد: «میل و شوق شدیدی که از عقل عملی منشأ می¬گیرد، اراده نامیده می¬شود» ( الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعه، ج9، ص240).
علامه طباطبایی می فرمایند: اراده کیف نفسانی جداگانه‌ای است و نباید آن را با علم به میل و شوق به آنچه خیر است، یکی دانست» ( نهایة الحکمة، ص297).
🔸با توجه به این توضیحات، روشن می شود خود اراده مانند دیگر کیف های نفسانی، ارادی و اختیاری نیست بلکه مقدمات و مناشی آن ارادی است.
حضرت امام رحمه الله می فرمایند: عزم و اراده و تصمیم و قصد از افعال نفس است، و مبدأ اراده و تصمیم، خود نفس است و این مبدئیت نه به¬واسطه آلات جرمانی و جسمانی است که محتاج به واسطه باشد، بلکه نفس انسان، اراده، محبت و قصد را بدون آنکه واسطه جسمانی داشته باشد، ایجاد می‌کند، و هر چیزی که این¬چنین باشد و بدون واسطه از نفس صادر شود، نه¬تنها احتیاج به اراده زائد که میان نفس و آن چیز واسطه شود ندارد، بلکه چنین وساطتی امکان¬پذیر نیست و نفس با همان علم و شعوری که در مرتبه ذاتش می‌باشد، اراده، قصد و تصمیم را ایجاد می‌کند. (طلب و اراده، ص110).
🔸در میان فلاسفه و اصولیون، مشهور است که مبادی اراده عبارت است از: تصور، تصدیق، شوق و سپس خود اراده.
🔸فلذا در این مسأله که چگونه می توانیم اراده را تقویت کنیم یا چیزهایی که موجب تضعیف اراده است را بشناسیم، ابتدائا باید حقیقت اراده و مناشی آن را بشناسیم و سپس تحلیل کنیم که علت عدم تکوّن آن چیست و برای هر علت، نسخه ای مختص ذکر کنیم.
صدر المتألهین فعل ارادی در نظر حکما را دارای چند مقدمه دانسته و بیان میدارد: ابتدا فعل مذکور از سوی فاعل تصور می‌شود؛ سپس فایده آن مورد تصدیق قرار می‌گیرد. پس از حصول این دو علم تصوری و تصدیقی، در فاعل حالت شوق نسبت به انجام فعل پدید می‌آید. پس از شدت یافتن شوق، اراده آن به¬وقوع می‌پیوندد و درپی اراده، عضلات بدن به¬منظور انجام فعل به حرکت درمی‌آید (الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعه، ص299).
