مدار توسعه ی معنایی

بسم الله الرحمن الرحیم

#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#میرزا_علی_کرانی
#یادداشت_86
#جلسه_371

عنوان : مدار توسعه ی معنایی

در جلسه ی امروز مطرح شد که آیا می توان همان گونه که در مورد رشوه توسعه ی معنایی ایجاد کردیم در مورد احتکار نیز این کار را کرد یا خیر، و مباحثی پیرامون پذیرش یا رد این مساله مطرح شد و همچنین کاستی هایی که در ساحت فقهی وجود دارد.

در این رابطه چنین به ذهن میرسد که اولا توسعه ی معنایی اساسا و به نحو اولی در همه ی مفاهیم امری بلامانع است. لذا می توان در هر معنایی توسعه ای ایجاد کرد و فرع بر آن توسعه احکامی را مبتنی بر تمثیلی که مبنای این توسعه است ایجاد یا بیان نمود و یا حدس زد یا پیشنهاد کرد.

بعنوان مثال در عرف ما معنای گوشت کوب توسعه داده شده و به هر چیز یوغوری که بر اثر کوبیده شدن آسیبی نمیبیند اطلاق گوشت کوب میشود، در حالی که گوشت کوب به نحو اولی بر شیئ مشخصی دلالت می کند.
و از این قبیل تصرفات…

لذا در مورد احتکار، به نظر میرسد از این منظر هیچ مانعی وجود ندارد و ما بر هر نوع حبسی که منجر به کمتر شدن بهره ی دیگران از محبوس، و یا بالاتر رفتن سود حبس کننده میشود، می توانیم اطلاق احتکار کنیم.

مثلا به اندیشمندی که آراء و نظریه های متعددی را در مورد مسائل مبتلا به جامعه تولدی کرده و حتی صحتش را آزموده اما در اختیار جامعه قرار نمیدهد بگوییم او اندیشه را احتکار کرده است.

مانعی وجود ندارد.

اما در این مقام آنچه باید محل بررسی اصلی ما قرار بگیرد لزوم یا فایده ی این توسعه است. لزوم و فایده ای که مبتنی بر اصول، قابل پذیرش و یا امضا باشد. و یا مبتنی بر تکوین و … قابل دستیابی باشد.

مثلا فرض کنید می توان چنین ادعا کرد که فایده ی توسعه ی معنایی عنوان احتکار از موارد مربوط به طعام به کالاهای مصرفی اصلی، این است که می توان علاوه بر بسط یدی که در مدیریت ارزاق ایجاد میشود در سایر کالاهای اساسی هم بسط ید ایجاد کرد و صحنه را به نفع کمتر برخورداران مدیرت نمود و از سودجویی سودجویان جلوگیری کرد.اما سوال اینجاست که آیا موازین شرعی اجازه ی چنین حکمی را مبتنی بر توسعه ی معنایی میدهد؟

یا فرض کنید چنین ادعا شود که میتوان احتکار را از معنای مذکور به احتکار در اندیشه و .. نیز توسعه داد. سوال ایجاد میشود که اگر فایده ی مد نظر برای این توسعه این است که مثلا شخص محتکر اندیشه را وادار به نشر اندیشه نمود، چنین چیزی اساسا دائر مدار بسط ید است؟ و کسی می تواند مبتنی بر بسط ید و با استفاده از عامل قدرت کسی را وادار کند که از احتکار اندیشه اش دست بردارد؟ تکوینا شدنی است؟

لذا صرف توسعه ی معنایی بما هو توسعه ی معنایی نمیتواند از مطلوبیت خاصی برخوردار باشد، و صرف آن ظاهرا تنها به درد ورزش ذهن خواهد خورد، اما توسعه ی معنایی مفید و مطلوب را باید از دل نیاز و مبتنی بر دایره ی امکان ترتب فایده بر توسعه ی معنایی جستجو کرد، نه از دل امکان معانی مخیله ی مرتبطه. و این مساله نیازمند مقدمات قابل توجهی از قبیل شناخت احکام، مبانی، و شناخت دایره ی موضوعات و امکان وقوعشان است.