موانع اخلاقی حق پذیری

اگر آزاداندیشی را به حق پذیری در حوزه شناخت معنا کنیم، باید موانع پذیرفتن حق را نیز، شناخته و درصدد رفع آن باشیم. به این فهرستی که در ادامه می آید، قطعا می توان موارد زیاد دیگری را افزود، ولی مسأله اصلی که در این متن قصد داریم متذکر شویم، اینست که برای حق گرایی و آزاداندیشی، باید موانع اخلاقی را نیز، برطرف نمود.
3 مورد از موانع آزاداندیشی و حق گرایی عبارتند از :
1- تعصب؛ همانگونه که خداوند متعال می فرماید : وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا أَلْفَيْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا ۗ أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ شَيْئًا وَلَا يَهْتَدُونَ (هنگامی که به آنها (مشرکان عرب) گفته شود که از آنچه خدا نازل کرده است، پیروی کنید، می گویند: ما از آنچه پدران خود را بر آن یافتیم، پیروی می کنیم.)
لجاجت و تعصب، بر چشم و گوش انسان پرده می افکند، تا آن جا که او را به پافشاری در عقیده نادرستش وامی دارد. بدین ترتیب، آنچه برای او اهمیت دارد، تنها عقیده خود اوست و دیگر سخن ها ارزشی برای او ندارند، حتی اگر بر زبان پیامبری جاری شود.
2- استکبار؛ همانگونه که درمورد ابلیس خداوند متعال می فرماید : وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ أَبَىٰ وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ (و (یاد کن) هنگامی که به فرشتگان گفتیم: «برای آدم سجده و خضوع کنید»، همگی سجده کردند، جز ابلیس که سر باز زد و تکبر ورزید و (به خاطر نافرمانی و تکبرش) از کافران شد.)
خود بزرگ بینی شیطان سبب شد که میان او و پذیرش حق، حجابی پدید آید. در نتیجه، به فرمان خدا اعتراض کند
3- هوا و هوس
از حضرت علی علیه السلام روایت است:
ای مردم! همانا از دو چیز بر شما می ترسم؛ هواپرستی و آرزوهای طولانی: پیروی از خواهش نفس، انسان را از حق باز می دارد و آرزوهای طولانی، آخرت را از یاد می برد.
به تعبیر سعدی:

حقیقت، سرایی است آراسته هوا و هوس، گرد برخاسته
نبینی که هر جا که برخاست گرد نبیند نظر، گرچه بیناست مرد!