دانشی شدن کلام، خطری برای اندیشه دینی جامعه

بسم الله الرحمن الرحیم

• مفهوم کلام را در سه لایه می توان مورد بررسی قرار داد. کلام یک بار به معنای دانش تخصصی و هم تراز با سایر علوم است. یکبار به عنوان فضای معرفتی و زیست بوم فکری و اندیشه ی اجتماعی جامعه است. و یکبار نیز به مثابه یک الگوی عینی تعامل فکری و گفت و گوی دینی میان مسلمانان می باشد.
  • در باب دانش کلام یک خطری وجود دارد که می تواند به غایت و حقیقت کلام آسیب جدی برساند. چرا که غایت و حقیقت کلام، دست اندازی به اندیشه دینی جامعه است. اما وقتی که کلام به سمت دانشی شدن حرکت می کند. معضلاتی را برای اندیشه دینی جامعه ایجاد می کند.
  • مهم ترین ایده کلام برای در دست داشتن اندیشه دینی جامعه، گفت و گوی دینی است. اما نکته این جاست که دانش کلام با این مسئله در نزاع می باشد.
  • چرا که دانش و اندیشه تفاوت هایی دارند که در این جا خود را نشان می دهد. اندیشه دینی جامعه، یک فضای میان رشته ای است، و فضای های میان رشته ای بیش از این که خصائص دانشی داشته باشند، حالت اندیشه ای دارند. و از آن طرف ثبات و طبع سرد دانش نیز مانع گفت و گو دینی شده، فلذا کلام که قرار بر توجه به اندیشه دینی جامعه داشت، و می خواست با ایجاد گفت و گوی دینی در میان جامعه این مهم را محقق سازد، درگیر ساحت سرد و غیر منعطف دانش شده و روز به روز به دلیل خصلت دانش از ذهن جامعه فاصله گرفته و درنهایت کلام انقلابی نیز به وضعیت کلام کلاسیک دچار شود.
  • اساسا دانش به سبب این که همیشه به دنبال گزاره های متقن و محکم و زوال ناپذیر است سبب خفگی در فضای گفت و گوی دینی شده، چرا که ساحت گفت و گوی دینی، ساحت اندیشه می باشد و اساسا اندیشه در عین تغذیه از دانش و تراث، به هیچ وجه دچار سختگیری های دانشی نمی باشد.
  • البته برای پاسخ به این سوال که اگر فضای دانش کلام وجود نداشته باشد. ارزیاب درستی برای اندیشه های مختلف در کلام نیست، باید این گونه گفت که فضا و پارادایم معرفتی کلام خود می تواند بهترین ارزیاب برای مقابله با اندیشه های باطل باشد. و در عین حال مانع پویایی کلام که دغدغه اندیشه دینی جامعه را داشته است، نشود.