اندیشه یا عمل؛ گفتمان سازی یا سبک زندگی؟

💠 اندیشه یا عمل؛ گفتمان سازی یا سبک زندگی؟ 💠

🔶در دَوَران بین اندیشه و عمل، اینکه اصل و ریشه ایمان و اندیشه است و هر عمل و حرکتی برخاسته از اندیشه و عمل انسان است، شکی نیست. فلذا در ساحت تربیت، اصلاح و رشد انسانها نیز، تربیت و رشد ایمان و اندیشه اصل است. بر اساس همین نکته است که گفته می شود ریشه هر گناه و خطایی، ضعف در ایمان و معرفت بالله است.

🔶حال مسأله این است که برای شکل دهی و تربیت ایمان و اندیشه (تغییر و اصلاح فکر)، چه راهبردی را باید به کار گرفت؟ باید مستقیم بر روی اندیشه کار کرد یا می توان از راه دیگری مثل عمل و عادت و اصلاح تعلیم و تربیت در کودکی این امر را محقق کرد؟ نقطه شروع و اصلی کجاست؟

البته با نگاه اجتماعی و کلان می توان سوال را اینگونه مطرح کرد که برای ساماندهی و تربیت اندیشه مردم، راهبرد ما گفتمان سازی (کار مستقیم بر روی اندیشه مردم) است یا اصلاح سبک زندگی جامعه یا اصلاح نظام تعلیم و تربیت در جامعه و یا اصلاح ساختارهای سیاسی اجتماعی جامعه؟

🔶با توجه به پیچیده بودن این مسأله، به چند نکته برای پاسخ به این سوال اشاره می کنم:

🔹1- نکته اول این است که همانطور که در یادداشت های گذشته تبیین شد، طراحی و برنامه ریزی یک امر فقهی است. لذا خود همین مسأله که راهبرد اصلاح جامعه، گفتمان سازی است یا سبک زندگی و یا غیره؟، یکی از مسائل فقه فرهنگ یا فقه سیاست است نه یک فعالیت کلامی. و می توان ادعا کرد که تلاش حلقه اندیشه کلامی در این روزها به حمل شایع، یک تلاش و فعالیت فقهی است.

🔹2- عملیات اصلاح جامعه از ابتدا تا انتها، مراحل مختلفی دارد. مرحله اول آن قیام یک نفر است که جایگاه دستگیری و راهبری دیگران را دارد مانند انبیاء و علما. مرحله دوم آن تشکیل هسته اصلی سخت و حواریون آن راهبر است. مرحله سوم قیام درصد زیادی از مردم و یک جامعه هستند برای انقلاب در حد و اندازه یک جامعه. و مرحله چهارم تحقق دین در جامعه و تأسیس کارخانه انسان سازی است که نهایت آن تحقق تمدن اسلامی است.

شاید پاسخ این سوال (راهبرد، اندیشه است یا عمل؟، گفتمان سازی است یا سبک زندگی؟) در تمام مراحل لزوما یکی نباشد. یعنی شاید در هر مرحله راهبردی متفاوت داشته باشیم. شاید بتوان گفت در مراحل ابتدایی، راهبرد و نقطه اصلی، بیشتر اندیشه ای و گفتمان سازی است و در مراحل انتهایی راهبرد و نقطه اصلی، بیشتر عملی و سبک زندگی است.

🔹3- شاید بتوان حرف متفاوتی زد. اینکه بگوییم اساسا گفتمان سازی همیشه در مقابل سبک زندگی نیست بلکه یکی هستند و گفتمان سازی مصداق عینی سبک زندگی است. یعنی باید سبک و روش زندگی مردم جامعه، سبک گفتمان سازی و اندیشه پروری باشد. یعنی روش ها و قالب ها در خانواده، مسجد، رسانه، مدرسه، محیط عمومی، ورزش و غیره باید طوری باشد که مردم به گفتگو بپردازند. به اندیشه خود و دیگران بپردازند. همیشه مشغول ارزیابی و بازیابی اندیشه خود باشند. در حال رصد اندیشه جامعه خود باشد. در حال رصد اندیشه و فکر دشمنان خود باشد.

در این صورت مناسبات و ساختارها را باید طوری رقم بزنیم که مردم در گذر زمان و در بستر جامعه، اندیشه شان با گفتگو و تمرین های حل مسأله ای رشد کند.

#تأملات