تاریخ اجتماعی حوزه علمیه
#یادداشت
#روح_توحید_نفی_عبودیت_غیر_خدا
#تاریخ_حوزه_علمیه
#محمد_هادی_جوهری
#یادداشت_22
#جلسه_192
تاریخ اجتماعی حوزه علمیه
در گذشته مسائل علمی همیشه نسبتی با فضای فکری و فرهنگی جامعه داشته است. فقه زمانی کارآمد خواهد بود که به حل مسئله های جامعه بپردازد.
برخلاف فقهای معاصر، قدمای فقه ما به شدت به فکر مسئله های جامعه بوده اند و به حل آن ها می پرداختند، و علت اینکه فقه شیعی در گذشته بیشتر در صدد پاسخ به مسئله های فردی بوده است و حتی مسائل اجتماعی مثل حج و زکات و … را نیز از زاویه فردی و عبادی و اخروی بررسی کرده و اصلا به بعد دنیوی و اجتماعی آن توجهی نکرده است. ریشه در فضای جامعه زمان خویش دارد.
در آن دوره جامعه و حکومت در فضای اهل تسنن تنفس می کنند و شیعه در اختناق و تقیه جدی به سر می برد. لذا حتی فکر به مسئله های اجتماعی برای او سخت است.
اما بعد از صفویه، جامعه یک پوست اندازی فکری و فرهنگی کرده است و فقیه عالیقدر محقق کرکی رحمه الله علیه و بعد از آن حوزه علمیه اصفهان سعی بر قرار دادن حوزه علیمه بر سر مسئله های اجتماعی می کنند.
اما این پوست اندازی آن گونه که باید رخ نداد و حوزه علمیه در تاریخ خود باقی ماند. لذا این اتهام که حوزه علمیه از گذشته با حل مسائل جامعه فاصله داشته است شاید درست باشد ولی در زمان قدما این یک امری طبیعی و لا یمکن الفراری بوده است. ولی شاید بتوان این گونه ادعا کرد که فقهای معاصر حق چنین برخوردی را با مسائل جامعه ندارند و باید خود را موظف به پاسخ دادن به مسئله های روز جامعه و انقلاب کنند. و اگر چنین نشود و بخواهند به تاریخ خود باقی بمانند باید مطمئن بود که حوزه علیمه به تاریخ خواهد پیوست.
و شاید با کمی روحیه رادیکال بتوان حوزه علمیه فعلی را مصداق آیه 170 سوره بقره دانست:
وَ إِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا أَلْفَيْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَ وَ لَوْ کَانَ آبَاؤُهُمْ لاَ يَعْقِلُونَ شَيْئاً وَ لاَ يَهْتَدُونَ
و هنگامی که به آنها گفته شود: «از آنچه خدا نازل کرده است، پیروی کنید!» می‌گویند: «نه، ما از آنچه پدران خود را بر آن یافتیم، پیروی می‌نماییم.» آیا اگر پدران آنها، چیزی نمی‌فهمیدند و هدایت نیافتند (باز از آنها پیروی خواهند کرد)؟!
