#کتب_ضاله_اندیشه_کلامی

#یادداشت
#حمیدرضاشب_بویی
#جلسه_303
#یادداشت_89
#کتب_ضاله_اندیشه_کلامی

شیخ مفید اولین فقیه شیعه است که موضوع کتب ضاله را وارد فقه شیعه می کند تا آنجا که برخی از فقیهان نوشته‌هایی را کتاب ضالّه می‌دانند که علاوه بر گمراه‌کننده بودن، «به قصد» گمراهی هم نوشته شده باشند.

در موضوع شناسی کتب ضاله امده است که این موضوع فقط شامل کتب نمی شود بلکه شامل مقاله، نامه، روزنامه و مجلات گمراه کننده هم می شود.

به‌فتوای فقیهان شیعه، نگهداری، خریدوفروش، نسخه‌برداری و نشر، مطالعه و آموزش کتب ضاله ـ‌به‌جز در مواردی که از مطالب آن برای اثبات حق و رد باطل استفاده می‌شود‌ـ حرام و «ازبین‌بردن» آن کتاب‌ها «واجب» است.

به نظر می آید آنچه که موجب شده شیخ مفید را آن قدر به این موضوع حساس کند که کتب ضاله را وارد مباحث فقهی گرداند، حراست از ذهن مردم است، زیرا که وی می دیده گزاره هایی بس خطرناک وقتی به ذهن مردم می نشیند و سبک زندگی و تعاملات اجتماعی آنها را فاسد می کند باید بر منشاء آن، بحث فقهی گردد و الا اگر شخصی این مطالب را میخواند و اثری در روابط و تعاملات اجتماعی او نمی گذاشت اولا چگونه میشد فهمید که این گزاره ها فسادزا بوده، و ثانیا وقتی گزاره ای هیچ اثری بر تعاملات اجتماعی شخصی نمی گذارد به چه دلیل می بایست حکم به آنجا رود که ازبین بردن کتب واجب گردد، نهایتا می شد گفت که خواندنش حرام است.

این تشخیص دقیق شیخ مفید قطعا، نگاهی عمیق و رویکرد جدی ایشان بر حراست از ذهن و اندیشه مردم است.

حال که در دوره ای به سر می بریم که هیچ کس خود را متصدی حفظ و حراست از اندیشه و ذهن مردم نمی داند و خبری هم نمی گیرد که در این اذهان چه خبر است، آیا می توان گفت که فقه در برهه ای از تاریخ متوقف شده است که شیخ مفید زندگی می کرده و مردم جامعه در مقیاس آن زمان کوچک نمایی شده است؟ یا اینکه باید گفت که شاید در آن زمان کلام و فقه آن قدر هم‌سری نزدیکی داشتند که شاید حتی فاصله ای بین آنها دیده نمی شده است لذا است فقه دائما چشمش به کلامی است که چه چیزی را از ذهن مردم روایت می کند.
هم چنین این بحث نیز باید روشن شود که کلامی که رابطه تناگتنگ با فقه نگرفته و نسبت خود را با فقه روشن نکرده است اساسا کلام نیست؟

در اینجا به نظر می آید بحث مفصلی می توان کرد که اگر اندیشه کلامی رسالت خود را به بازتقریر کلام بما هو حقیقه می داند باید به اثر گذاری این بازتقریر در فقه هم توجه داشته باشد و این نسبت سنجی قطعا در این بازتقریر موثر خواهد بود.