ریشه روانی جبرگرایی

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#مهدی_اعلایی
#یادداشت_52
#جلسه_322
.
ریشه روانی جبرگرایی
انسان به طور طبیعی در هر حادثه ای به دنبال مقصر و در واقع به دنبال علت آن است. اما باز هم به طور طبیعی، بیرون از خود به دنبال مقصر می گردد و هر آنچه را که می تواند، به عنوان مقصر به خود و یا لااقل دیگران معرفی کرده و خود را آرام می کند که تقصیر و کوتاهی از جانب من نبوده.
.
جبرگرایان، صرفا یک گروهی نبودند که در برهه ای از تاریخ اسلام حضور داشته و عقاید خاصی داشتند؛ میل به جبرگرایی در وجود همه انسان ها هست.
.
واقعا جبرهای موجود در عالم هستی و زندگی خودمان، مثل زمان و مکان تولد، خانواده و نسب خود و … را که انکار نمی توانیم بکنیم؛ اما به نظر می رسد به جبرهای موجود در عالم هستی، دو نوع نگاه می توان داشت:
.
در یک نگاه، انسان وجود جبر را، دلیل بر رفع مسئولیت از خود می داند و علاقه مند است با اثبات جبر و نفی اختیار از خود، مسئولیت را از دوش خود برداشته و خود را موجودی بی اختیار و بالتبع غیر مسئول در قبال قصورات خود معرفی کند. آیات و روایات فراوانی درصدد نفی اینگونه جبرگرایی هستند
.
در نگاهی دیگر، جبرهای موجود در زندگی را، به عنوان واقعیت های موجود در عالم هستی و در واقع، اراده الهی می بیند و در عین اینکه تمام تلاش خود را برای ایفای مسئولیت خود انجام می دهد، می داند که فوق اراده او، اراده و مشیت الهی قرار داشته و در واقع، او در دایره جبر الهی مختار است.
.
لذا، انسان نباید خیلی هم خود را مختار و آزاد بداند. (البته، به هیچ عنوان نباید مسوولیت را از خود سلب کرده و به اهمال کاری روی بیاورد.)