سوالاتی در مفهوم باطل و سعه و ضیق آن

یادداشت
#مشخصات_اسلام
#سید_ابراهیم_رضوی
#یادداشت_19
#جلسه_355
#سوال

💠 سوالاتی در مفهوم باطل و سعه و ضیق آن 💠

🔸در سعه و ضیق این قاعده «ممنوعیت و حرمت اکل مال بالباطل» ابهاماتی وجود دارد که با طرح چند سوال به آنها اشاره می کنم.

▪️ اساسا مراد از باطل چیست؟ تا با توجه به آن مصادیق آن را تشخیص دهیم. آیا اکل مال به ازای رفع نیازهای کاذب مردم هم اکل ما به باطل است؟ مخصوصا اینکه یک نهاد اقتصادی، خودش با تبلیغات نیازی را برای مردم به وجود بیاورد و بعد محصولاتش را به فروش برساند؟ آیا اینها نیز مصداق این قاعده می شوند؟

▪️ شهید مطهری در تبیین این قاعده می فرماید: «مقابل هر نقل و انتقالى بايد يك خير مادّى و يا معنوى در كار باشد وگرنه گردش مال به باطل است»؛ سوال این است که دایره این خیر مادی و معنوی تا چه حدی است؟ بر اساس چه نظام ارزشی ای این خیر سنجیده می شود؟
با نگاه اسلامی شاید بسیاری از کالاها یا خدمات، ارزش و یا به عبارتی مالیت ندارند اما در نگاه دیگر مکاتب دارای ارزش و مالیت است و عرف آن جامعه به ازاء آن پول پرداخت می کنند. حتی امروزه بسیاری از کالاها یا خدماتی که با نگاه اسلامی، ارزش ندارند در عرف خود مسلمانان مالیت داشته و خود مسلمانان نیز به ازای آن پول پرداخت می کنند. این قاعده شامل اینگونه موارد می شود؟

🔸با نگاهی دیگر می توانیم مسأله را اینگونه تقریر کنیم که نظام چرخش پولی و نظام ارزش اقتصادی هر خدمت یا کالا، بر چه اساسی سنجیده می شود؟ بر چه اساسی امروزه دستمزد یک پزشک که طبیب جسم است بالاتر از معلم که طبیب روح و یا به معنای عمیق تر طبیب روح و جسم است به مراتب بیشتر است؟ بر اساس چه نظام ارزشی ای دستمزد هنرپیشه ها، بعضی از ورزشکاران، دلالان و غیره، بالاتر از فعالان واقعی در عرصه های اجتماعی است؟

▪️ سوال اصلی این است که آیا این نظام ارزش گذاری اقتصادی، معلول نگاه و نظام ارزشی مردم است که ارزش کار پزشک و هنرپیشه را بالاتر از معلم می بینند؟ یا مردم هم اینگونه احساس نمی کنند و ارزش معلم را بالاتر از پزشک و هنرپیشه می دانند ولی بخاطر اتفاقات دیگر مانند فعالیت های مافیاها یا نیازسازی های کاذب لحظه ای از طریق تبلیغات، ارزش اقتصادی فعالیت اصناف یا کالاها را بالا و پایین می کنند. همانند فضایی که در بورس حاکم است که بیشتر تغییر نمودارها معلول فعالیت های بازی گردان های بورس است.
البته این مسأله دارای ابعاد دیگری نیز هست که برای تحلیل کامل این مسأله باید آنها را هم مورد بررسی قرار دهیم که در این مقال نمی گنجد.