انفکاک مقوله شغل و پیشه از کسب درآمد، خطایی راهبردی

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#ازنظرایدئولوژی
#سیدمرتضی_شرافت
#جلسه_366
#یادداشت_74
#نقد

🔰انفکاک مقوله شغل و پیشه از کسب درآمد، خطایی راهبردی

گاهی نگاه های عمیق و ژرف گرایانه یک پدیده را ازمعنا تهی می کند. به نظر نگاه اندیشمندان اسلامی و علما در طول تاریخ نسبت به مسائل اقتصادی این چنین است.
وقتی به آثار کتبی و شفاهی علما مراجعه می کنیم، پر است از تقدیس کار و ضرورت برآوردن نیازهای دیگران و حتی واجب کفایی بودن مشاغل و… .
اما وقتی عملکرد علما و زهدی که معنا می کنند را می پوییم، برداشت متفاوتی وجود دارد.
در سیره رایج مقدسین، کار اگر برای پول در آوردن باشد، نه تنها مقدس نیست که مذموم نیز هست.
در سیره فعلی و حتی قولی علمای قرون اخیر مشهود است که خودشان فعالیتی برای کسب درآمد نداشته اند و طلاب را نیز از کسب درآمد نهی می کرده اند.
این تفکر امروز نیز جاری و ساری است.
یعنی اگر طلبه ای به فکر کسب معاش خود باشد، اولا طلبه فاضلی نیست. ثانیا به جایی نخواهد رسید. احتمالا توکلش هم مشکل دارد که نمی تواند به وعده های صادق اعتماد کند.
این رویکرد است که باعث می شود هر گونه تلاش مادی را ما سطح پایین تلقی کنیم.
یعنی یک ساحت مادی داریم که پست است و دون است و بی ارزش است. یک ساحت بالاتری هم داریم که ساحت ایثار است و گذشت. ساحت علم است و عقل. ساحت معنویت است و تقوا و عبادت.

اما می توان نگاه دیگری نیز به کسب سود و مادیات داشت. اسلام به همین ها توصیه می کند. و در حین توصیه به همین ورودهای اجتماعی و تجارت و معامله و کسب سود، می خواهد معنویت و رشد را تامین کند. می خواهد سایر ابعاد وجودی انسان را تامین کند.
این نگاه را خود اندیشمندان اسلامی در موقف نظر بسیار عالی تبیین کرده اند. همان طور که شهید مطهری می فرمایند کار، پرورش دهنده تمام ابعاد و کانون های وجود انسانی است.

اما وقتی به مقام عمل فردی و حتی توصیه های اجتماعی می رسیم، قضیه متفاوت می شود. ظاهرا در پس ذهن اندیشمندان اسلامی، نگاهی منفی به کار و کسب هست. و فرار از مادیات را به عنوان یک ترقی تلقی می کنند.

یک جنس زهد مذموم و رهبانیت پنهانی که در عمق اندیشه اسلامی ما ریشه دارد. ریشه ای عمیق که اثراتش را در امتدادها و ثمره ها نمایان می کند.
ادبیاتی که از قرآن و روایات فرسنگ ها فاصله دارد و به ذهن سنتی ما بسیار نزدیک است.

می خواهم بگویم، برای جامعه ای که زهد را غلط می فهمد، دنیا را بالکل مذموم می پندارد و از عقل معاش بهره پایینی دارد و برایش تلاشی هم نمی کند، جدایی بین معیشت و کسب درآمد نه تنها ارتقا نیست، که تنزل است.
سطح بالاتر نگاه به کار، آنجایی است که اصلا انسان باید به دنبال سودش باشد. و مومن کسی است که پردرآمد باشد و سرش کلاه نرود و ساده نباشد.
با فردی که می تواند سود کسب کند و پول در بیاورد، می توان از تجارتی بالاتر سخن گفت. چنین انسانی در موقف فهم معامله با خدا قرار دارد. وگرنه برای انسانی که سفیه است، معامله سودآور هم که باشد ارزش آن چنانی ای ندارد.