طعم شناسی معرفت

#یادداشت
#روح_توحید_نفی_عبودیت_غیر_خدا
#توحید_از_دیدگاه_خط_مشی_اجتماعی
#سید_مصطفی_مدرس
#یادداشت_22
#جلسه_125

1️⃣بخش اول
#طعم_شناسی_معرفت

عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع‏ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى‏ طَعامِهِ‏ قَالَ قُلْتُ مَا طَعَامُهُ؟ قَالَ عِلْمُهُ الَّذِي يَأْخُذُهُ؛ عَمَّنْ‏ يَأْخُذُهُ‏؟

کوتاه و نابسنده در باب طعم شناسی معرفت

حضرت امام باقر علیه السلام در این حدیث مطالب عظیمی را متذکر شده اند که نه تنها برای هر طالب علمی بلکه برای هر انسانی توجه بدان ضروری می باشد:
اولین مطلب آنست که طعام اصلی انسان، علم و معرفت است.
حضرت امام ره می فرمایند:
پيش اصحاب معرفت و ارباب قلوب واضح است كه چنانچه ابدان را غذائى است جسمانى كه بدان تغذّى كنند و بايد آن غذا مناسب حال و موافق نشئه آنها باشد تا بدان تربيت جسمانى و نموّ نباتى دست دهد، همين طور قلوب و ارواح را غذائى است كه هر يك به فراخور حال و مناسب نشئه آنها بايد باشد كه بدان تربيت شوند و تغذّى نمايند.
دومین مطلب آنست که هر طعامی، طعمی دارد و برای مزاجی مطلوب و برای مزاجی دیگر نامطلوب است، فلذا اینجا طعم شناسی معارف و مزاج شناسی افراد اهمیت پیدا می کند. معرفتی برای یک زندگی موحدانه سازنده است که طعم توحیدی داشته باشد و با مزاج علمی و معرفتی فرد ملائم باشد.
حضرت امام ره می فرمایند:
چنانچه اطبّا را عقيده آن است كه اگر غذا را از روى سرور و بهجت ميل كنند زودتر هضم شود، همين طور طبّ روحانى اقتضا مى‏كند كه اگر انسان غذاهاى روحانى را از روى بهجت و اشتياق تناول كند و از كسالت و تكلّف احتراز كند، آثار آن در قلب زودتر واقع شود و باطن قلب با آن زودتر تصفيه شود.

سومین مطلب آنست که علاوه بر طعم شناسی معارف اینکه هر علم و معرفتی از چه امر یا شخصی اخذ می شود نیز بسیار اهمیت دارد. به عبارت دیگر شناخت مأخذ اتخاذ علم بسیار حائز اهمیت است و هر انسانی بایستی با دقت به این مأخذ نظر بیندازد.
در تحلیل ذیل سعی شده است که مآخذی که در دستگاه معرفتی هر انسانی مؤثر است جلو چشم آورده شود:

دستگاه معرفتی انسان را در یک تحلیل می توان متاثر از 4 لایه و امر دانست:
1. عوامل ذائقه ساز: هر انسانی یک ذائقه معرفتی دارد. این ذائقه معرفتی متاثر از مفاد و محتوای معرفتی(متن) و معلمان معرفتی(استاد یا هم بحث) وی می باشد. این مفاد و محتوای معرفتی می تواند مسموم باشد(محتوای علوم انسانی ذاتا مسموم می باشد ). همچنین این مفاد و محتوا می تواند تعالی همت و عزم انسانی را رقم بزند و یا بالعکس او را دچار تنگ نظری و کوته فکری کند. در یک توضیح ساده تر ذائقه معرفتی یک فیلسوف با ذائقه معرفتی یک فقیه با ذائقه معرفتی یک عارف کاملا متفاوت می باشد. اما در این میان ذکر این نکته خالی از لطف نیست که امام ره معجونی از این ذائقه ها را در دستگاه معرفتی خود سامان داد و این از عوامل برتری مکتب فکری امام خمینی ره می باشد. علاوه بر این مسئله بایستی توجه داشت که قرآن به عنوان نماینده علم الله بایستی رقم زننده ذائقه اصلی معرفتی یک موحد باشد و دیگر محتواها بایستی نقش مبین و بسط دهنده همین ذائقه اصیل و اساسی عمل کنند.
2. گفتمان معرفتی – ارزشی: دستگاه معرفتی انسانی فقط متاثر از محتواها و معلمان ذائقه ساز نیست. بلکه مجموعه باورها و ارزش های حاکم در یک جامعه انسانی در سمت و سو دادن دستگاه معرفتی انسانها بسیار مؤثر هستند؛ گاهی اوقات یک باور مسیطر و محیط بر دیگر باورها در معیت مجموعه ای از ارزش ها گفتمانی را سازنده است که سمت و سویی اساسی به ذائقه های معرفتی متفاوت می دهد. مضافا بر اینکه یک گفتمان معرفتی برتر معمولا با خرق ادبیات مرسوم یک ادبیات جدید خلق کرده و مناسبات مرسوم را دچار تغییر و تحولات عمده می سازد؛ کما اینکه انقلاب اسلامی پیش ازآنکه یک حرکت سیاسی باشد یک گفتمان معرفتی بود که با خلق ادبیات منحصر به فرد خود روحی تازه در جان مستضعفان عالم دمید.
3. اکوسیستم معرفتی – ارزشی: فارغ از اینکه مجموعه باورها و ارزش ها که اموری نرم و از جنس فرهنگ محسوب می شود. جنبه سخت مجموعه های علمی و معرفتی ما و بلکه مجموعه های فرهنگی و اقتصادی و سیاسی ما رقم زننده یک اکوسیستم معرفتی – ارزشی هستند که تاثیراتشان بر دستگاه معرفتی انسانها نقش بسزایی دارد.
4. عصر معرفتی: اگر به استشهاد سوره عصر، هر عصری ایمان و عمل صالح متناسب با خویش را طلب می کند پس باید اذعان کنیم عصر جدید که با ظهور انقلاب اسلامی آغاز شده است، شروع یک عصر معرفتی متفاوتی ست. عصری که بشریت از لایه علوم ظاهر و مادیگرا عبور کرده و به سمت علوم معنوی و انسان ساز بال می گشاید.

مهندسی و معماری دستگاه معرفتی تکلیفی است که متوجه هر انسانی می باشد. یک دستگاه معرفتی متشتت نمی تواند به زندگی انسان سمت و سوی موحدانه بدهد بلکه مدام ارباب متفرقی برای او رقم می زند و او را از حرکت به سوی رب الارباب باز می دارد.
انتهای یادداشت را نیز با کلامی بسیار عمیق و راهبردی از امام حسن مجتبی علیه السلام به پایان می برم:
از امام مجتبی عليه السلام نقل شده که فرمودند:
عَجَبٌ لِمَنْ يَتَفَكَّرُ فِي مَأْكُولِهِ‏ كَيْفَ لَا يَتَفَكَّرُ فِي مَعْقُولِهِ‏ فَيُجَنِّبُ بَطْنَهُ مَا يُؤْذِيهِ وَ يُودِعُ صَدْرَهُ مَا يُرْدِيه
شگفتا از كسى كه در آنچه ميخورد فكر نموده و مي انديشد (كه آيا اين خوراك براى او سود دارد يا زيان) چگونه در آنچه بايد بفهمد و بداند نمي انديشد (كه آيا اين علم موجب سعادت و نيكبختى او مى‏ شود يا بدبختش مي گرداند)؟! پس شكمش را از آنچه به آن اذيّت و آزار مي رساند باز داشته و دور مي گرداند، و سينه‏ اش را مي سپارد به آنچه آن را هلاك و تباه مي سازد.
.