تلاشی برای ماهیت کاوی آزاداندیشی 1
?تلاشی برای ماهیت کاوی آزاداندیشی 1?
سوال این است که انسان آزاداندیش کیست و طبع آزاداندیشی چیست؟
? برای پاسخ به این سوال، باید متعرض تمام مفاهیمی که با آزاداندیشی نسبت دارند بشویم و بگوییم نسبت آنها با آزاداندیشی چیست؟ آیا این مفاهیم، از قیودات و مقومات تعریف آزاداندشی است یا نسبت دیگری با آزاداندیشی دارند؟
? به نظر می رسد، این مفاهیم و قیود با آزاداندیشی مرتبط هستند.
1- حق پذیری و حریت قلبی (عدم اسارت قلب نسبت به غیر حق)
2- حق پذیری و تصدیق عقلی (عدم اسارت عقل نسبت به غیر حق)
3- استفاده از قوه عاقله نه واهمه
4- لزوم پیروی اندیشه از منطق و قواعد تفکر
5- تحصیل آگاهی و اطلاعات مورد نیاز تفکر
6- طرفدار اندیشه بودن
7- اهمیت به ذخیره دانایی و علوم تولید شده توسط گذشتگان
8- خودباوری نسبت به ذهن و اندیشه خود
در اینکه کدام یک از این مفاهیم و قیود در ماهیت آزاداندیشی است، محل شک و تأمل است.
? یک تعریف این است که بگوییم: «آزاداندیشی یعنی دستگاه شناخت انسان در قید و بند چیزی غیر از حق نباشد. به تعبیر دیگر آزاداندیشی یعنی تصدیق حق بدون تأثر از امری غیر از حق».
✅در این تعریف، فقط قید دوم از مقومات و قیود تعریف شمرده شده است و دیگر قیود، از مفاهیم مرتبط با آزاداندیشی است نه خود آزاداندیشی.
?بعضی از قیود، از اسباب و علل تحقق آزاداندیشی هستند مثل حق پذیری و حریت قلبی؛ اگر کسی حریت قلبی نداشته باشد، این موجب می شود عقلش هم اسیر شود، دستگاه شناختش مختل شود و لذا نتواند آزادانه بیاندیشد و درنتیجه عقلش، حق را تکذیب می کند. البته عدم حریت قلبی، گاهی جلوی آزاداندیشی و فهم حق را نمی گیرد بلکه موجب مخالفت عملی با حق می شود نه عقلش حق را تکذیب کند.
?بعضی دیگر، از لوازم تحقق و صدق اندیشه هستند؛ یعنی آن قیود، باید باشند تا اندیشه و معرفت حاصل شود.
1. استفاده از قوه عاقله نه واهمه و خیال.
2. لزوم پیروی اندیشه از منطق و قواعد تحصیل معرفت.
3. تحصیل آگاهی و اطلاعات مورد نیاز تحصیل معرفت.
4. خودباوری نسبت به ذهن و اندیشه خود؛ کسی که خودباوری ندارد، اساسا برای خودش این حق و ارزش را قائل نیست تا بیاندیشد و نتایج حاصل از اندیشه خودش را تصدیق کند.
?و بعضی دیگر از قیود، از نتایج و ویژگی های شخص دارای صفت آزاداندیشی است:
1. طرفدار اندیشه بودن
2. اهمیت به ذخیره دانایی و علوم تولید شده توسط گذشتگان.
#سید_ابراهیم_رضوی
#آزاداندیشی
#یادداشت 98
