نوشته‌ها

چطور نامسئله، مسئله میشود ؟

فعالان عرصه تفکر و اندیشه را به دو دسته مسئله گرا و نامسئله گرا تقسیم میکنند.
طبعا هر متفکری خودش را مسئله گرا میداند و میگوید مسئله اساسا همین است که من به آن میپردازم و دیگران نامسئله گرایند.
البته این به معنای قول به انسداد باب گفتگو در این مقام هم نیست و میتوان حول اینکه چه چیزی مسئله است و چه چیزی مسئله نیست بحث نمود.
مسئله بودن یا مسئله نبودن یک پدبده برای یک فرد یا یک جمع، در یک رفت و برگشت میان مسئله و فرد و اقتضائات مادی یعنی زمان و مکان قابلیت تعین دارد.
اما یک سنجه سهل الوصول تر هم برای تشخیص مسئله از نامسئله وجود دارد : انسان ذاتا گرایش به این دارد که مسئله خودش را ، مسئله اصلی و بومی خودش را حل کند. هرچند ممکن است اینکه این را مسئله کرده است به ضرر او تمام شود. اما به هر حال مسئله اوست. این به معنای منفعت طلبی و فردگرایی هم نیست. ممکن است مسئله من واقعا عدالت اجتماعی باشد، طبیعتا گرایش من هم به سمت حل همین مسئله خواهد بود.

آنچه که انسان ها را به نامسئله گرایی میکشاند، در واقع در مسیر فطری انسان انحراف ایجاد میکنند.
انسان آزاده و آزاداندیش مسئله خودش را حل میکند.

استعمار انسان ها را از مسئله های خودشان دور میکند و آن قدر آن ها را مشغول حل مسائل دیگری میکند که هویت آن انسان را پوچ و تهی نموده و او را طفیلی صاحب مسئله میکند. تا جایی که انسان بیچاره دیگر خودش را نمی بیند و خودش را همان صاحب مسئله میپندارد و فکر میکند مسپله خودش را حل کرده است. حال آنکه مسئله های خودش سالها در حال خاک خوردن هستند و همین حل نشدن مسئله های بومی عامل امتداد نسل های بعدی اش در مسیر بردگی فکری هستند.

فضای آموزشی استعمار زده نیز همین کارکرد را دارد.
فضای اموزشی منفصل از واقعیت به سبب نشناختن و بلکه به رسمیت نشناختن شرایط افراد و مسائل واقعی اینها و زمان و مکان و … افراد تعلیم خود را توصیه میکند که باید مسئله شما همین باشد که مطمئنیم نامسئله است.

آزاداندیشی، یک فرهنگ عمومی یا یک ملاحظه نخبگانی ؟

بعد از مطالعه گزارشی از “نظام نامه هیئت حمایت از کرسی های آزاداندیشی” که در کتاب “آزاداندیشی در ساخت تفکر” ذکر شده بود، نکاتی به نظر رسید که در زیر ذکر میشود :
1- یک نکته قوت آن است که دقت های فوق العاده ای در تنظیم متن آئین نامه ها صورت گرفته و سعی شده تا تمام ریزه کاری های مطلوب به نوعی در آئین نامه ها بگنجند. معنا و مفهوم آزاداندیشی و جایگاه آن نیز به خوبی در بند های آئین نامه ها گنجانده شده است.
2- یک نکته دیگر فضای علمی و نخبگانی متن است. این مطلب از آن جهت که نگاه را روی نخبگان متمرکز میکند هوشمندانه و شایسته است، زیرا تا نخبگان یا لااقل بخشی از نخبگان یک جامعه پای کار یک گفتمان نباشند، عملیاتی نخواهد شد.
اما با ملاحظه دو نکته این مطلب نقطه ضعف بشمار خواهد رفت :
نخست آن که هیچ مرکزی عهده دار نشر آزاداندیشی بین عامه مردم نیست. وزارت علوم مخاطب مخصوص خودش را دارد و حوزه های علمیه نیز به همین ترتیب. هیئت حمایت نیز همان دو قشر نخبگان و اساتید و نظریه پردازان حوزوی و دانشگاهی را مخاطب آزاداندیشی قرار داده و برای ایشان آئین نامه طرح نموده است.
البته شاید گفته شود که این از آن باب است که اگر نخبگان قوم پای در عرصه آزاداندیشی بگذارند عموم جامعه نیز متاثر از ایشان، آرام آرام اینگونه خواهد شد.
نکته دوم : تبعیت مردم از نخبگان خود به خود اتفاق نمی افتد. باید عزم و اراده ای در نخبگان نباشد، عزم و اراده نیز پس از شناخت و معرفت پدید می آید. شاید لازم بود تا بجای اینکه نخبگان را مجری ایده آزاداندیشی در نظر بگیریم، لااقل گروهی از آنان را گفتمان ساز و به نوعی مبلغ آزاداندیشی بدانیم و همچنین فحوای آزاداندیشی را برای آنها واضح کنیم. فرهنگ جامعه ممکن است در حوزه و دانشگاه تولید شود، اما آنچه توسط گروهی فهم شده و فقط در حوزه و دانشگاه مصرف میشود هرگز فرهنگ جامعه نیست و نخواهد بود.

دو نکته در باب اهمیت «رسیدگی مفهومی به آزاداندیشی»

1. آزاداندیشی بعد از پیگیری های جریان رقیب و بعد از درخواست حضرت آقا برای ترویج آزاداندیشی و تکرار این مطالبه توسط ایشان، واژه ی غریبی برای جامعه نیست و اجمالا همه با آن آشنا هستیم و از آن تصویری داریم. حول همین تصویر های اجمالی حرکت هایی شکل گرفته است و کارهایی در کشور آغاز شده که همه ی آنها علی رغم اختلافات، خود را مصداق آزاداندیشی می دانند.
حال وقتی حوزه علمیه می خواهد پشت یک حرکت بایستد باید این ها انتخاب کند و ناگزیر از است به سمت برخی از این ها سوق دهد و از برخی دیگر روی برگرداند. در اینجا که فضای انتخاب است ناچار است که در تعریف آزاداندیشی دقت کند و برای دست یابی به مفهوم حقیقی آزاداندیشی تلاش کند.

2. موسسه فتوت به عنوان موسسه ای که می خواهد از دل حوزه به سراغ اجتماع برود و یک پایش در حوزه و پای دیگر آن در میدان قرار دارد، ناگزیر است که از دقت های حوزوی سرشار باشد و بسیار دقیق و هدفمند حرکت کند. وقتی این موسسه می خواهد چیزی را در سطح ملی گفتمان سازی کند و پشت آن بایستد حتما باید تا حد بسیار بالایی آن مفهوم را مشخص کند و تمایزات آن را با اغیار نیز ثابت کند. و الا ممکن است نسلی را به بیراهه ببرد.

این دو ضرورت ثابت میکند که ما باید به سراغ دقت در تعریف و مفهوم آزاداندیشی برویم و چاره ای از آن نیست. لکن آن چیزی که می تواند محل مناقشه نوع پرداختن به تعریف است. این نوع پرداخت می تواند کاملا ناظر به حقیقت بیرونی باشد و به صورت انضمامی و ناظر به مشکلات سر صحنه قیود را از دل مبانی بیرون بکشد و می تواند کاملا کتابخانه ای و بدون توجه به حقیقت خارجی که رقم می زند و صرفا منحصر در مبانی سعی کند یه مفهومی را معرفی کند. یقینا توقف در مدل دوم و نرفتن سراغ مطالعه انضمامی و حل نکردن مشکلات واقعی ممکن است ما را به بیراهه ببرد و در سیاه چاله رسیدگی های ذهنی دفن کند به نحوی که هیچ وقت نتوانیم یک حرکت عینی موثر را رقم بزنیم و خدمتی به انقلاب کنیم.

چرا نظام مشاوره و روانشناسی حوزوی از نظام مشاوره و روانشناسی غربی خطرناک تر است ؟

چرا نظام مشاوره و روانشناسی حوزوی از نظام مشاوره و روانشناسی غربی خطرناک تر است ؟

نکته اول :
علوم انسانی و روانشناسی مدرن، فارغ از پیشفرض های متافیزیکی که از اخذ آنها ناگزیر هستند و پس از طی دوره های متعدد، امروز خود را ذیل رویکرد تجربی معرفی میکند. به این معنا که هر گزاره ای در روانشناسی موجود را قابل رد میدانند. البته برای این اتفاق پروتکل و نظام خاصی نیز طراحی شده است.
ادعای این علوم، ادعایی مرکب از اقتدار و تواضع است. از طرفی قائل است که میتوان همه گزاره هایی که تا کنون کشف شده را زیر سوال برد کما اینکه بارها و بارها در تاریخ علم این اتفاق افتاده است. اما از طرفی دیگر قائل است که تا اطلاع ثانوی همین است و غیر این علمیت ندارد.
این مبنا را در باب پیشفرض ها و قضاوت های کلی نسبت به جهان و جایی که میتوان گزاره های برهانی را جایگزین گزاره های متزلزل تجربی نمود نمی پذیریم. اما در باب یافته های واقعا تجربی و بدون پیشفرض حرف درستی است.
اگر یک فیزیکدان مقدار انرژی موجود در یک ضربه را اندازه گیری کند و تخمین بزند که اگر این ضربه به جسم دیگری میخورد چقدر آن را حرکت میکرد، اگر چه قابل رد است، اما تا وقتی رد نشده مقبول است !

نکته دوم :
حوزه علمیه شیعه بعد از قرن ها ، تبدیل به مرجع متشرعین و متدینین شده است. به طوری که حتی اگر عملکرد مراجع تقلید را نتوان به دین نسبت داد، در نگاه عموم مردم و همچینین عموم طلاب، عملکرد کل حوزه علمیه را حتما میتوان امری دینی دانست. همچنین زنده بودن اندیشه مهدویت در شیعه موجب شده تا مدیریت و زعامت حوزه های علمیه به ایشان نسبت داده شود و این امر نیز بر تقدس حوزه علمیه افزوده است. همه اینها باعث شده تا حوزه علمیه در هاله ای از معصومیت قرار بگیرد و هر عملکرد او عملکردی دینی ( لااقل برای عموم متشرعین جامعه ) تلقی شود.

نکته سوم :
نظام مشاوره و روانشناسی در غرب ، هنوز در همان رویکرد تجربی تنفس میکند و نو به نو ، تغییراتی در آن پدید می آید.
نظام مشاوره و روانشناسی را اگر مساوی با کفر هم بگیریم، شاید بتوانیم آن جمله معروف مرحوم صفائی را روی آن پیاده کنیم که کفر متحرک به اسلام میرسد.
نظام روانشناسی و مشاوره غربی در بدترین حالت کفر متحرک است، حال آن که وقتی به جامعه ما ترجمه میشود ، همین کفر تحرک خودش را هم از دست میدهد و میشود کفر ساکن ! در حالی که ما فکر میکنیم با گرفتن تحرک و تطبیق آن با روایات ، آن را بصورت مصنوعی به اسلام مشرف نموده ایم !
حوزه عملیه به سبب همان تقدس ( که البته واقعا هم مقدس هست ) یک حال ثابت دارد و طبعش ثباتی با طعم عصمت دارد. نظام مشاوره و روانشناسی غربی که دائما در حال کشف و شدن است و در حال حاضر حتی از نگاه روانشناسان غربی اصلا در سطح مطلوبی نیست و هزاران نقد به آن وارد است، در فضای حوزه علمیه شیعه ، تقدس می یابد و حال ثبات پیدا میکند.
این وضعیت مثل این است که آتشی که همسایه در اجاقش میگذاشت را بیاوریم و روی فرش خانه خودمان بیندازیم !

اهمیت بررسی آزاداندیشی در حوزه

آزاداندیشی مسله ای است که با خلقت آدم متولد شده و تا مرگ همراه انسان است . موضوعی که هرکس به اندازه ظرف وجود خود از آن بهره برده و هر ناکسی از او به نفع منافع خود مصادره کرده
فطری بودن اندیشیدن و آزادی بر کسی پوشیده نیست اما چگونگی و حدود آن همیشه مورد بحث و مناقشه بوده
ما در این مقاله سعی داریم فقط به بعد تاریخی این امر در سال 81 تا 1400 بررسی کنیم و در این بررسی به نقش حوزه علمیه و کارنامه آن می پردازیم که با اعلام آمادگی درسال 81 این وظیفه را برعهده گرفتند و سعی در احیا آن داشتند بررسی حوزه از جهتی اهمیت دوچندانی دارد
یک اینکه حوزه همیشه در هویت علمی خود بحث و تضارب آرا در عین احترام داشته پس بهترین بستر برای پرداختن به این موضوع است و از جهتی دیگر ارتباط حوزه و روحانیت با جامعه و مردم است و اینکه روحانیت همیشه گوش شنوای مردم بوده و مردم نیز مخاطب حوزه

از این رو اگر ما به دقت کارنامه و تجربه این مهم را در حوزه بررسی کنیم می توانیم تا حد خوبی جایگاه آزاداندیشی را در جامعه و اذان نخبگان پیدا کنیم

حوزه راهبر فرهنگ دینی

بسم الله الرحمن الرحیم

در عاقله فرهنگ میبایستی به نقش حوزه علمیه به عنوان متولی تولید فرهنگ دینی از دل منابع اسلامی و اقامه آن در جامعه توجه ویژه نمود بر این اساس به نظر میاید حوزه به عنوان یک نهاد علمی و فرهنگی متصل به تراث اسلامی نقش بی بدیلی در این عرصه به عهده دارد در همین راست مهم ترین نقش حوزه با رویکرد نخبگانی ایفای نقش راهبری و پشتیبانی فکری از سرچشه زلال معارف الهی از عاقله فرهنگ است به صورتی که با درک به موقع از نیازهای این عاقله تلاش نماید بر عمق بخشی این حرکت بی افزاید و او را از خطرات و انحرافات احتمالی مصون دارد و برنامه منسجم از مهد فرهنگ تا اقامه فرهنگ در جامعه طراحی و راهبری نماید.

جایگاه اندیشه در حوزه

در حوزه علمیه اصلا جایی برای بررسی اندیشه طلاب و اصلاح و ارتقای آن تعریف نشده و فقط علم و دانش به رسمیت شناخته می شود.
از اولین روزی که طلبه وارد حوزه می شود، او را با صرف و نحو سرگرم می کنیم و پس از آن نیز، منطق و فقه و اصول و کلام و فلسفه و …اما در حین آموختن این دانش های لازم و ضروری، برای نظام تعلیم و تربیت حوزه اهمیتی ندارد که طلبه چگونه می اندیشد؟ اگر هم به آن پرداخته شود، به عنوان حاشیه ای بر کلاس های علمی و با اهمیت درجه دوم به آن می پردازیم.
درحالیکه آنچه به عنوان خروجی طلبه به جامعه سرایت می کند، اندیشه طلبه است؛ نه دانش او. دانش، مربوط به فضاهای علمی حوزه است؛ اما موضع گیری ها، سخنرانی ها و سایر بروندادهای طلاب، بر اساس اندیشه های آنهاست.
حتی نحوه مواجهه با علوم حوزوی هم، متأثر از اندیشه طلبه است. اینکه به فقه با نگاه سنتی نگاه می کند، یا اینکه سعی می کند فقه را با نگاه تمدنی قرائت می کند. یا اینکه به دنبال امتداد فلسفه است یا چنین رسالتی را متوجه این دانش نمی بیند؟ و اگر می بیند، به چه صورت؟ و …
فارغ از اینکه اندیشه به صورت تخصصی شناخته نشده، با تعاریف سطحی تر نیز، اهمیت آن درک نشده و به آن پرداخته نمی شود، جایی برای ارتقای اندیشه طلبه در نظر گرفته نشده و لذا، عموماً طلاب از سطح اندیشه ایِ راقی و غنی ای برخوردار نیستند.
تاکید حضرت آقا بر آثار شهید مطهری، علامه مصباح و سایر اندیشمندان نیز، از این جهت بوده است؛ این موضوع تا جایی در اندیشه ایشان اهمیت دارد، که حتی می فرمایند باید برای تفکر (اندیشه ورزی) نیز، استاد فکر داشته باشیم. اما وقتی تنها مسئله مهم، سطح علم و دانش طلبه است و نه سطح اندیشه و فکر او، حتی با وجود برنامه هایی مثل طرح ولایت، بینش مطهر و … همچنان آن تأثیر و رشد اندیشه ای که باید، دیده نمی شود.

اهمیت حوزه

• «اگر بتوانید کاری کنید که در آینده مثلاً فرض کنید که در حوزۀ علمیه، پانصد مدرس موفق انقلابی داشته باشیم، ببینید چقدر کار مهمی است، چقدر کار خوبی است؛ «انقلابی» به همین معنای واقعی کلمه یعنی 1معتقد به مبانی انقلاب و 2معتقد به ارکان فکری انقلاب و 3مصر بر اجرایی کردن مفاهیم انقلابی و رسیدن به ارزش‌ها و آرمان‌های انقلابی، با این خصوصیات انقلابی بودن؛ آن وقت حوزۀ قم می‌تواند مثل یک وزنۀ مؤثری در کل نظام تأثیر بگذارد، یعنی می‌تواند مسیر حرکت کشور را هدایت کند.»

🔰حوزه علمیه چیست که با ۵۰۰ استاد پای کار و فهمیده می تواند یک ایران را تکان دهد، یک ایران را راهبری کند، ۸۰ میلیون انقلابی را پیش برد و به جهان ویرایش زند؟

دارایی ها و اقتدارات حوزه چیست؟

کدام دارایی حوزه چنین قدرت اعجاب آوری به او میدهد؟

🔸حوزه یکبار این کار را کرده است. از سال ۴۲ تا ۵۷ ده پانزده تا استاد انقلابی حوزه پای کار آمده اند و کار اصلی خود را تقریر اندیشه و مبانی اسلامی قرار داده اند و بعد از ۱۵ سال کار طاقت فرسا توانسته اند بزرگترین انقلاب جهان را رقم بزنند و نه تنها مسیر ایران بلکه بشریت را تغییر دهند.
پس الان هم میشود. اگر تعدادی از حوزه پای کار بیایند میشود جامعه را تکان داد.

🔸ولی راه پای کار آوردن حوزه چیست؟ همین که تعدادی از اساتید فهمیده حوزه آماده باشند کافی ست؟ بعد از آن می توانیم سراغ جامعه برویم؟ یا ابتدا باید روی خود حوزه کار کرد؟ ابتدا باید خودمان را در حوزه تکثیر کنیم؟ ابتدا باید حوزه را تکان دهیم؟
برای تکان دادن حوزه باید روی خود حوزه تمرکز کرد؟ یا با پرچم دارای عده ای از حوزویان و تخاطب با جامعه, حوزه تکان میخورد؟ (این یعنی بخش اعظم حوزه متاثر از جامعه است.)