نوشته‌ها

عقیل رضانسب

جایگاه کلام انقلابی در لایه‌های دانش

/0 دیدگاه /در , /توسط

دانش یک پدیده‌ی اجتماعی است که مجموعه‌ای از شناخت‌ها و گزاره‌های مستدل و به هم پیوسته را شامل می‌‌شود، دانش‌ها به دلیل کار کردن چند نسل در یک جامعه علمی روی آنها‌ از یک ثبات برخوردار هستند و به این راحتی گزاره‌های دانشی قابل رد کردن نیست. هر چه که زندگی انسان گستره‌ی اجتماعی بیشتری پیدا کند به علت پیچیده‌تر شدن نیازمندی به دانش برای انتظام بخشی به این حیات پیچیده اجتماعی، بیشتر خود را نشان می‌دهد.

دانش‌ها و یا حتی یک دانش از لایه‌های مختلفی برخودار هستند، به طور کلی لایه‌های دانش به شکل زیر تقسیم می‌شوند:

  1. لایه بنیادین

این تحقیقات در جهت گسترش مرزهای دانش صورت می‌گیرند، این پژوهش‌ها با کاربست در زندگی انسان فاصله دارند، البته همین پژوهش‌ها پشتوانه شکل گیری پژوهش‌های کاربردی خواهند شد. خود این پژوهش‌ها به دو دسته 1. بنیادین محض و 2. بنیادین جهت‌دار تقسیم می‌شوند. اولی صرفاً به منظور گسترش مرز‌های دانش است و دومی با وجود اینکه در لایه‌ی بنیادین هست ولی یک نیم نگاهی به اینکه می‌خواهد زمینه‌های علمی لازم برای حل مسائلی را فراهم کند، دارد.

  1. کاربردی

این پژوهش‌ها که مبتنی بر پژوهش‌های بنیادین هستند، مبتنی بر این‌ها به تحلیل پدیده‌ها می‌پردازد و راه‌حل‌هایی برای مسائل مربوط به این پدیده‌ها ارائه می‌دهد. این پژوهش‌ها می‌خواهد مستقیماً مشکلات جامعه و انسان را حل کند.

  1. توسعه‌ای

در این پژوهش‌ها راه‌حل‌ها بر مصادیق مورد نظر تطبیق داده می‌شود و به یک برنامه و دستورالعمل واضح و موردی می‌رسد. در واقع این پژوهش‌ها نقطه مصرف دانش است.

جایگاه کلام انقلابی

در لایه‌ی بنیادین یا اندیشه‌های بنیادین یک مکتب فکری با سلیقه سخت‌گیرانه علمی با ادبیات سنگین تخصصی ارائه می‌شود، که همان مبانی است؛ یا چارچوب فکری یک مکتب فکری برای عموم اهل فکر و با زبانی عمومی ارائه می‌شود، که به این بخش بینش‌ها یا مکتب فکری عام گفته می شود. هر دوی این مبانی و بینش‌ها می‌تواند محض یا جهت‌دار باشد.

کلام در واقع در این بخش دوم تعریف می‌شود، یعنی کلام یک پویشی در لایه‌ی بنیادین محض است، اگر پویشهای کلامی به صورت جهت‌دار ارائه شود، می‌تواند کلام متناسب با آن سمت و سو را داشته باشیم. حال اگر این کلام جهت‌دار به سمت یک زیست گسترده اجتماعی در حد و اندازه‌ی یک انقلاب باشد، ما «کلام انقلابی» خواهیم داشت.

پس درو اقع دانش کلام انقلابی در لایه‌های دانش جزو دانش‌های «بنیادین جهت‌دار» محسوب می‌شود. کلامی که می‌خواهد با توصیفاتی از جهان و خدا و انسان و جامعه و … خیزی انقلابی در مخاطب ایجاد کند.

 

این یادداشت از بحث لایه‌های دانش که جناب حجت الاسلام و المسلمین استاد محمدرضا فلاح شیروانی ارائه فرموده‌اند، اتخاذ شده است.

 

عقیل رضانسب

#یادداشت_311

سیدمرتضی شرافت

جای خالی دانش کلام

/0 دیدگاه /در /توسط

یکی از ضروری ترین و هوشمندانه ترین امور برای استفاده از علوم، شناخت لایه های دانش است. وقتی لایه های مختلف دانش از هم تفکیک شوند و جایگاه علوم نسبت به هم معین شوند و همچنین ساحت های مختلف یک علم شناخته شود، آن زمان می توان از علوم مختلف توقعات متناسب داشت. تازه آن زمان است که عالم یک علم، قدرت ایده پردازی و مانور در آن دانش را کسب می کند. شاخه های جدید علم پدید می آیند و پربار و پرثمر می شوند. آن وقت است که درخت علم شکوفا می شود.

همین تفکیک لایه های دانش، خودش یک خدمت بسیار بزرگ به جامعه علمی امروز است. در این صورت هم دانش ها کاربردی می شوند و هم خلاهای بسیاری نمایان می شود که نیاز به تولید و ایده پردازی هستند. اما مسئله اینجا تمام نمی شود.

با شناخت لایه های دانش، اندیشه به عنوان امتداد دانش مطرح می شود و جایگاه و ضرورتش پدیدار می شود.

اندیشه همان است که هر روز در زندگی مردم حضور دارد. اندیشه هر انسان، در تک تک افعال و رفتارش حاضر است و به آن ها جهت و سمت‌وسو و رنگ‌و‌بو می دهد. اندیشه پدیده ای عجیب است. زنده و فعال و موثر. وقتی محک اندیشه به میان می آید، آن وقت است که دانش ها اهمیت خاص خودشان را پیدا می کنند. شاید بتوان گفت وظیفه اصلی دانش، ارتقای اندیشه است.

حال یک سوال مهم به میان می آید:

کدام دانش متولی رسیدگی به اندیشه است؟ آیا چنین دانشی وجود دارد؟

این سوال می تواند دانش های متعدد و پیچیده ای را پدید بیاورد و هر چه جایگاه اندیشه بیشتر شناخته شود و ضرورتش بهتر فهم شود، این دانش ها مهم تر و ضروری تر به نظر می آیند.

در تراث اسلامی کلام دانشی بوده که موضوعش اندیشه دینی مردم است.

یعنی یک دانش بسیار پیچیده و حرفه ای. کلام اگر امروزه بخواهد چنین نقشی را ایفا کند، به مراتب باید پیچیده تر و جدی تر شود. دانشی که نبودش فوق العاده زیاد احساس می شود و البته به راحتی هم حاصل نمی شود. یک پویش تخصصی متشکل از چندین دانش و مهارت در سطوح متفاوت. از توانایی مطالعه ذهن مردم و تسلط بر ابعاد مختلف تراث و یافتن کارامدترین نظرات گرفته تا قدرت حل مسئله و ارائه بهترین راهکارها.این ابعاد گسترده هر کدام شامل چندین مهارت می شود که سالها رنج و همت می طلبد تا کسی واجدشان شود. اما قبل از آن، درک ضرورت چنین دانشی اهمیت دارد. اگر این ضرورت فهم شد، آن وقت کرسی های تخصصی و رشته های متعددی به وجود می آید و این پویش شروع می شود.

 

برای دیدن بازخورد استاد فلاح کلیک‌رنجه فرمایید!

الف.
توجه به ثمرۀ توجه به «لایه های دانش» خوب بود!
ما باید هم دربارۀ لایه های دانش بیشتر بیاندیشیم و هم باید از این لایه ها تصویرهای دقیقتری داشته باشیم.
واقعاً همین طور است که در این یادداشت بیان شده؛ روشن بودن لایه های دانش باعث هدایت بهتر اهتمامها و توقعات ما از هر کدام می شود.

ب.
یادداشت پس از بحث لایه های دانش به «اندیشه» توجه می کند و پس از تعریف مختصری از آن به دنبال جایگاه آن و نسبت آن با دانش می گردد.
نهایتاً می گوید :
“شاید بتوان گفت وظیفه اصلی دانش، ارتقای اندیشه است”

این جمله می تواند خیلی عمیق باشد، ولی باید بپرسیم نویسندۀ محترم واقعاً پای این سخن خواهد ایستاد؟

ج.
به نظر می رسد این یادداشت در ادامه دارد دانشی که به اندیشه می پردازد را منحصر در کلام می کند. در این صورت دانشهای دیگر وظیفه ای در این باب ندارند؟
اگر همۀ دانشها نگاهشان به اندیشه و ارتقای آن است در آن صورت برای چه علمی مجزا می خواهیم که به این کار بپردازد؟