انقلاب اسلامی در گام دومش همه چیز را اصلاح میکند و خطی را بی ویرایش در زندگی ما نمیگذارد.
هر گزاره ای بعد از انقلاب اسلامی، دیگر نمیتواند با نگاه های سطحی و بدون اثر آن دیده شود.
اساسا خیز برای رقم زدن یک تمدن، جدای از اینکه چه قدر دانش و اندیشه نیازمند است، مرد خودش را هم میخواهد، شجاعت هایی میطلبد به بلندای بزرگترین ابتلائات، دلی در گرو میگیرد برای گذر از سهم‌گین‌ترین امواج و اگر اینچنین، مرد اصلاح و تحول بودی، تورا لایق علمداری میکنند.
الا و لایحمل هذا العلم الّا اهل البصر و الصّبر…
خمینی کبیر، کبیر بودنش از آن جهت است که ۱۴۰۰ سال را گذراند و آن عزم و شجاعت در قامت طرح رقم زدن یک تمدن ظهور کرد. خمینی کبیر دورانی را برای مردم ایران آغاز کرد که اگرچه آنها را از سطح حقارت به اوج عزت رساند و صاحب هویت کرد، اما به آنها نیز گوش زد کرد که از امروز خود را برای ابتلائاتی آماده کنند درخور خلیفه اللهی و اولین ابتلای این امت، رفتن خود خمینی بود، آنگونه که ایمانشان خالص گردد و بگویند انقلابِ با مردم، تا مردم هستند پابرجاست، اما همیشه برای رفتن امامشان سوزی داشته باشند که لحظه ای از مبارزه آنها را به عقب نراند؛ این امت بارها نشان داد وقتی دست از غیر خدا کشید، خدا به آنها نورچشمی دیگر عطا میکند و این بار نیز خدا به آنها نشان داد که” خامنه ای خمینی دیگر است.”
عاشق که شد که یار به حالش نظر نکرد…

چندصباحی است “خمینی‌دیگر” به ما پیام آغاز گام دوم را رسانده است و خواسته که جوانان بلند شوند و همچون نسل همراه خمینی، معجزه ای خلق کنند.
این حرف را در این چندسال جوانانی خمینیْ‌مسلک، خمینی‌ْمشرب و خمینیْ‌معشوق، شنیدند و همه‌ی زندگی پرشور جوانی را به خدمت و وقف حرف او درآوردند.
این بزرگمردان، انسان عادی نیستند آنها عصای موسی شده اند و عزم کرده اند طلسم کفر را از چشمان بشریت بزدایند.
آنان همانند که خمینی در وصفشان فرمود: “خوشا به حال آنان که در این قافلۀ نور جان و سر باختند!”
اما فراتر از این اوصاف، خمینی کبیر از ابتدای انقلاب مقدس اسلامی‌اش، چشم انتظار نسلی بود که در چله ای بعد پای رقم زدن یک جهاد علمی و طوفنده بیاستند و اندیشه مدرن بشریت جاهل را بشکافند و دوباره برای بشریت رجعتی الی الله رقم زنند، از این رو فرموده بود: “فرزندان انقلابی ام، ای کسانی که لحظه ای حاضر نیستید که از غرور مقدستان دست‏‎ ‎‏بردارید، شما بدانید که لحظه لحظۀ عمر من در راه عشق مقدس خدمت به شما می گذرد.‏‎ ‎‏می دانم که به شما سخت می گذرد؛ ولی مگر به پدر پیر شما سخت نمی گذرد؟ می دانم که‏‏شهادت شیرینتر از عسل در پیش شماست؛ مگر برای این خادمتان اینگونه نیست؟ ولی‏‎ ‎‏تحمل کنید که خدا با صابران است. بغض و کینۀ انقلابی تان را در سینه ها نگه دارید؛ با‏‎ ‎‏غضب و خشم بر دشمنانتان بنگرید؛ و بدانید که پیروزی از آن شماست…من در اینجا به جوانان عزیز کشورمان، به این سرمایه ها و ذخیره های عظیم الهی و به‏‎ ‎‏این گلهای معطر و نوشکفتۀ جهان اسلام، سفارش می کنم که قدر و قیمت لحظات شیرین‏‎ ‎‏زندگی خود را بدانید؛ و خودتان را برای یک مبارزۀ علمی و عملی بزرگ تا رسیدن به‏‎ ‎‏اهداف عالی انقلاب اسلامی آماده کنید.‏”
اعیاد اسلامی برای چنین فرزندان انقلابی، جز با قیام و خون طروات و نشاطی ندارد و شادی فرزندان انقلاب در گرو حضور مجاهدانه در میدان مبارزه و زخم زدن بر پیکره سخت استکبار است.
عید قربان تا تیرماه ۱۴۰۰، برایم معنایی جلوه‌گرتر از دیگر معانی نداشت، اما از این تاریخ به بعد وقتی محمدحسین فرج نژاد با همه نوگلان و همسرش، آنگونه غرق خون به ساحت قدسی تقدیم شد، دریافتم که انقلاب ها با “و فدیناه بذبح عظیم” مورد آزمایش قرار میگیرد، آنجا که بنا باشد رسالت پیامبری متوجه جوانان گردد. عید قربان از این تاریخ برای فرزندان خمینی کبیر رنگی دیگر گرفت و نشانه خدا را دریافتند که باید وعده ذبح عظیم را به هم دهیم و هرساله منتظر اینگونه حاضر شدن در محضر حجتش باشیم.

اما چه گریزی است که غفلت، مرضی است که هیچگاه دست از این جبهه حق نمیکشد و دنبال کشیدن پرده ای بس ضخیم برای عقب راندن در این جبهه است و تا عیدی دیگر احیا نگردد جبهه خدا قدم باصلابت تری برنخواهد داشت.
اینگونه شد که انتخاب خدا برای فرزندان عصر خمینی، عید مبعث گردید، عیدی که در آن رسالت و نبوت تکمیل میگردد، آن روز که وَ يُثيرُوا لَهُمْ دَفائِنَ الْعُقُولِ.
شب عید مبعث ۱۴۰۱ عروج یکی دیگر از فرزندان خمینی است که الگویی است برای مبارزه ای سنگین و عمیق با همان جبهه ای که جز با دستان پر امید جوانانی که خمینی انتظار رسیدنشان میکشید، رقم نخواهد خورد.
سید مصطفی، که نامش هم‌نام فرزند روح الله است و ذوب در بعثت مصطفای نبی، عزم کرد که بار جمع شدن همه توان یک جبهه را یک تنه بردارد و به خط بزند، تنش را به پیشگاه امام رئوفان تقدیم کرد و در آغوش او رفت تا با دستانی باز تر

بتواند آن پرونده های سنگینی که برای گام دوم انقلاب و شکل‌گرفتن گفتمان پیشرفت باز کرده بود دنبال کند.
۲۷ بهمن ۱۴۰۱ آغازگر بعثتی است که تا کنون نچشیده بودیم و همان طور که خودش میگفت لمایحییکم. بعثتی که شهودی نشان داد میتوان جوان بود و با عقلانیتی مکتبی به دنبال شکل دادن ید واحده برای کنار زدن استکبار با الگویی نوین قدن برداشت.
سید مصطفی واقعا فرزند روح الله بود و چه نامی برازنده تر از این نام برای او.

بعد از اینکه تعریف نخبه و نخبگی را منوط به قدرت دانستیم و ادعا نمودیم که نخبه در هر جامعه، کسی است که به راهبر آن جامعه خدمت شایانی ارائه دهد.
لازم است ابتدا به این نکته اشاره کنیم که ممکن است در یک جامعه خارجی، چند خرده جامعه به نحو متداخل حضور داشته باشند و هر کدام از این خرده جوامع متداخل، یک نقطه راهبری فرهنگی مختص خود را داشته باشند که نخبگی متناسب آن برای این جمع تعریف شود. البته ممکن است یک نخبه خدماتی را به دو یا چند جامعه خرد ارائه کند و از دید همه آنها نخبه نخبه شناخته شود.

با توجه به مقدمات ذکر شده، قبل از اینکه بپرسیم تعریف درست از نخبه چیست ؟ باید این سوال را بپرسیم که قدرت باید کجا متمرکز شود ؟
حاکم کیست تا راهبر فرهنگی ، خدمات به او را محور تعریف نخبگی و القاء آن به جامعه بداند ؟
مگر نخبه بمعنای انتخاب شده نبود ؟ چه کسی نخبه را انتخاب کند ؟

اگر عرفی خداوند متعال را حاکم بداند، آنگاه فردی که نبوغ فوق العاده علمی دارد اما ملحد است را نخبه نخواهد دانست. اما فردی که استعداد و نبوغ علمی عادی دارد اما پیامبر قومی شده است را نخبه محسوب میکند.

حال اگر خداوند متعال بفرماید که خدمت به مومنین، خدمت به من است، آیا تغییری در تعریف نقطه ثقل حاکمیت و به تبع آن نخبه و نخبگی حاصل میشود ؟

ایده حاکمیت نوینی که در مکتب امام (ره) به تبعیت از اسلام راستین که دین تمام انبیای الهی بوده، مطرح میشود تعریف خاصی از نقطه قدرت و حاکمیت دارد. این ایده یک طیف را حاکم میداند که در رأس آن امام معصوم (ع) قرار دارد و بعد از آن ولی فقیه و نخبگان و مردم همگی جایگاه دارند. به تعبیر جناب استاد فلاح در ایده حاکمیت نوین، همه افراد حاکم هستند.
میتوان شواهد بسیاری را از کلام امامین انقلاب یافت و این تعریف از نخبگی را روی آن تطبیق نمود. به عنوان مثال امام خامنه ای در 27 مهر ماه 1401 افراد مستعدی که نبوغ علمی دارند اما به ظاغوت خدمت میکنند را در ادبیات خودشان غیر نخبه بحساب می آورند :
” متأسّفانه بعضی این کار را نمیکنند؛ بعضی از نخبه‌ها ، یعنی دارای استعداد؛ حالا با توضیحی که دادیم، شاید تعبیر «نخبه» برایشان درست نباشد ، در اینجا رشد میکنند، وقتی نوبت ثمردهی میرسد، میروند میوه‌شان را به دیگری میدهند؛ گاهی هم آن دیگری دشمن است، به دشمن میدهند…

یا اینکه در جایی دیگر از همین سخنرانی معیار نخبگی را حل مسئله های نظام اسلامی میدانند نه نوشتن مقالات متعدد نیز ممکن است از این باب باشد که حل مسئله، خدمت به طیف حاکمیتی نظریه انقلاب اسلامی یعنی خدا، امام، ولی، نخبگان و مردم است و نگارش مقاله نهایتا خدمت به دانشگاه و نهادهای سیاستگذاری علم میتواند باشد.

حضرت امام ره توانست با جمعی از نخبگان حوزوی که تربیت کرده بود و با مکتب او آشنا بودند و نگاهشان به دانش های حوزوی و جایگاه روحانیت و نقش دین در زندگی بشر با عموم حوزه تفاوت های عمیقی داشت،‌ ذهن جامعه را به موقفی کوچ دهد که مردم آن زمان در برابر تمام سختی ها مقاومت کنند و پرشکوه ترین انقلاب تاریخ را رقم زنند.

با کمک همین نخبگان و شاگردان توانست بعد از انقلاب نیز حرکات انقلاب را یک به یک مدیریت کند و به بهترین نحو جلو ببرد و بنیان های این نظام را مستحکم بنا کند به طوری که یکی از بی خطا ترین و کم تلفات ترین انقلاب های تاریخ را با پیشرفت های چشم گیر در سالهای ابتدایی، مستقل از تمامی قدرت های جهان مدیریت کند.

به کمک این عزیزان بود که امام بزرگوار ما میتوانست حرف هایش را به جامعه برساند و در مرحله بعد اقامه کند و اگر اینها نبودند حقیقتا کار انقلاب لنگ می ماند. حتی حوزه علمیه با آن عقبه و مقاومت در برابر تحول، به برکت حرکت حضرت امام و مجاهدت این بزرگواران در آستانه یک تحول بزرگ قرار داشت.

لذا حذف این بزرگواران خسارت سنگینی بود و عملا ارتباط ولی را با جامعه قطع کرد و ذهن جامعه از ولی جا ماند.لذا نمی توانستند با آن سرعت و دقت حرکت کنند. به خصوص که با درگیر شدن در مسائل حکومت دیگر نمی شد از نو چنین نسلی را تربیت کرد.
اکنون ما با همه وجود لمس می کنیم که یکی از این جواهر که از حادثه تروریستی مسجد ابوذر جان سالم به در برد، بعد ها چقدر به کار انقلاب آمد و یک تنه انقلاب شکوهمند اسلامی را در مشکلات متعدد حفظ کرد و در مقابل وسوسه های متعدد، مردانه ایستاد و اگر ایشان هم شهید شده بود تقریبا می توانیم بگوییم تضمینی برای بقای انقلاب نبود.
مهم ترین دلیل این ایستادگی تسلط کامل ایشان بر مکتب و راه امام ره بود که اگر ذره ای شک در دل ایشان می نشست می توانست یک ایران را نابود کند. نخبه ای بود در مکتب امام که انقلاب او را کاملا در همان مسیر و مکتب حفظ کرد. ولی متاسفانه خودش از نعمت این جمع که کمک کارش باشند محروم ماند.

برکت یک جمع نخبه که بتوانند در تراز بالایی بفهمند و ارتباط خوبی با اندیشه ولی و دستفرمان او بگیرند برای کشور حیاتی است. این یکی از مشکلات امروز جامعه ماست که حل آن در درجه اول بر عهده حوزه های علمیه است.
نبود این طیف ارتباط ولی با جامعه را قطع میکند و یا در سطح ابتدایی نگاه می دارد.

در این یادداشت قصد داریم با مرور بر بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با نخبگان جوان و استعدادهای برتر علمی کشور، مروری بر ویژگی های نخبگان داشته باشیم :
ایشان در ابتدا «نخبه» را، «یکی از مهم‌ترین ثروتهای انسانی کشور» و «جزو ارکان پیشرفت کشور» دانستند؛
سپس به بیان عناصر شکل گیری نخبه پرداختند و «استعداد طبیعی او» ، «زمینه» و «هدایت و توفیق الهی» را، سه عامل تولید نخبه بیان کردند و در توضیح عامل سوم افزودند: «بدون تردید برای اینکه شما نخبه بشوید و نخبه شمرده بشوید، احتیاج دارید به توفیق الهی و به هدایت الهی. صِرف اینکه کسی استعداد داشته باشد و این استعداد را به کار ببرد، آدم را نخبه نمی کند. ممکن است یک کسی، آدم بسیار باهوشی و زرنگی [باشد]، این زرنگی را، این هوش را برای اختلاس به کار ببرد! … این اختلاس گر است؛ این نخبه نیست. نخبه آن کسی است که به معنای واقعی کلمه برگزیده باشد؛ نخبه یعنی منتخب؛ نخبه یعنی برگزیده و ممتاز. خب، پس نخبه به‌ عنوان یک توصیف ارزشی شامل اینها نمی شود.» و همچنین در ادامه نخبه را، به عنوان یک توصیف ارزشی، اینگونه توصیف کردند: «آن انسانِ صاحب استعدادِ پُرکارِ پُرتلاشی است که از هدایت الهی بهره گرفته باشد؛ گاهی هم خودش نمی داند که این هدایت الهی است امّا هدایت الهی است. این آنات و لحظات شگفت‌ آوری که مکتشفین بزرگ عالم در آن لحظات به یک حقیقتی دست پیدا کردند، کار خدا است؛ اینها همان هدایت الهی است … شما جوانان عزیز خوشبختانه دلهایتان آلوده نیست … پس [باید] بتوانید نخبه‌ی به معنای واقعی کلمه بشوید.»
همچنین انتظاراتی که از نخبگان بیان کردند، عبارت بود از اینکه: «ظرفیّت برتری را که خدای متعال به شما داده، تبدیل کنید به ظرفیّت ملّی؛ یعنی این توانایی را در خدمت حلّ مسائل کشور قرار بدهد.» و همچنین، «از توانایی‌های خود» ، از «ظرفیّتهای کشور» و «از دشمن» غفلت نکنید.
امّا انتظاراتی هم که از دستگاه‌ها برای نخبه بیان می کنند، «در یک کلمه، حمایت» است.
نکته مهم دیگری که بیان می کنند، این است که باید «شاخص ارزیابی نخبه را اصلاح کنیم.» و شاخص ارزیابی را، از نمره، به «حلّ مسئله» تغییر دهیم و حل مسائل کشور، «شاخصِ ارتقا» و «پذیرش به عنوان رتبه‌ی برتر باشد»؛ همچنین، اینکه «به نخبگان ما افق روشن نشان داده بشود.»
ادامه دارد …

نخبه کیست ؟ نخبگی چیست ؟
نکته : شنیدن این گزاره خبری از سوی جناب استاد فلاح ” نخبگان ناامید ترین قشر جامعه اند” باعث شد تا در یادداشت قبلی وارد جستجویی آسیب شناسانه حول محور نخبگان شوم.
ابتدا بنا بود در یادداشت بعدی به راهکارهایی پیشنهادی برای کاهش و یا دفع آسیب ها بپردازم اما نظر یکی از دوستان و صخنان مقام معظم رهبری در همین ایام در جمع نخبگان و توصیف ها و توصیه های ایشان در این باب، باعث شد تا این ضرورت احساس شود که ابتدا به معنا و مفهوم نخبگی پرداخته شود.
ثبت العرش اولا ثم انقش !

نخبه از مفاهیم اعتباری است. مفاهیم اعتباری اگرچه مابازاء خارجی ندارند، اما همین جهان خارج و موجودات واقعی هستند که بستر شکل گیری و اعتبار این مفاهیم را میسازند.
اما تقسیم انسان ها به نخبه و غیر نخبه از کجا شروع شد ؟
نخبگی یک خصیصه و یک امتیاز است.
به نظر نگارنده، در عالم ماده و در بستر یک بررسی تاریخی، اولین مرتبه که یک انسان نسبت به دیگری برتری یافت در ماجرایی بود که بین فرزندان حضرت آدم (ع) رخ داد :
واتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ ابْنَيْ آدَمَ بِالْحَقِّ إِذْ قَرَّبَا قُرْبَانًا فَتُقُبِّلَ مِنْ أَحَدِهِمَا وَلَمْ يُتَقَبَّلْ مِنَ الْآخَرِ قَالَ لَأَقْتُلَنَّكَ ۖ قَالَ إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ
قرآن کریم در آیه شریفه عامل برتری را تقوا معرفی نموده است.
این یک فهم ارزشی از مفهوم برتری است و با برتری هایی که بر محور استعداد ذهنی یا توان جسمی یا درک اجتماعی یا موارد دیگر تعریف میشوند متفاوت است. اگرچه مانعه الجمع هم نباشند.