اگرچه از ضرورت فرهنگ نوشتن، ضرورت دارد، اما پیش از آن باید توجه کرد که چرا به این بحث می پردازیم. با اندکی اغماض می توان گفت همه انسان ها اهمیت فرهنگ را می پذیرند. و اگر کسی باشد که منکر این ضرورت باشد، احتمالا تصوری از فرهنگ ندارد. چرا که تصور این پدیده، تصدیق به اهمیت اش را در پی دارد. و تقریبا می توان گفت کالبدیهی است.

در این نوشته تلاش می شود برای توجه بهتر به کارکرد فرهنگ، اندکی به بحث ضرورت فرهنگ بپردازیم.

استاد بزرگوار، حاج آقای فلاح، در توجهی به فرهنگ، این مقوله را از 3 جهت مهم شمرده اند:

اول این که در مکتب امام، فرهنگ اساس و حتی هدف است. از منظر فردی، محور رشد انسان و در نگاه اجتماعی، محور فرهنگ است.

دوم این که فرهنگ حامل احکام دینی است. طریق و راه و روش است.

و جهت سوم تمرکز عمیق دشمن بر روی عنصر فرهنگ است. از ویژگی های این تمرکز، بودجه های سنگین وقتی و مالی و تخصصی و در طی سالیان طولانی است.

 

به نظر این سه محور اهمیت هر کدام گرای یک نحوه توجه به فرهنگ را می دهد.

جهت اول، به لحاظ بینشی و اعتقادی، احتیاج به رسیدگی دارد. از این منظر اندیشه جایگاه ویژه ای می یابد و رسیدگی به ذهن و فکر مردم و پشتیبانی و پاسخ گویی بسیار مهم می شود. هم چنین نقشه راه و نقطه مطلوب را از این منظر می توان یافت.

جهت اول همچنین تفاوت مکتب اسلام با مکاتب مادی امروز است که هدف و اساس را اقتصاد و حداکثر کردن منافع مادی می دانند.

توجه به فرهنگ به عنوان حامل پیام، و روش و رویکرد، ما حصل وجه دوم است. از این منظر روش های فرهنگی و ابزار مد نظر قرار می گیرد. نقش رسانه و هنر پررنگ می شود.

مفاد گفتمانی شاید جایگاه واسط بین دو جهت گفته شده دارد.

اما وجه سوم، از جهت عملیاتی راهگشاست. این که در صحنه عمل، رقیبی حضور دارد که طرح و نقشه عملیاتی معینی دارد و پرقدرت می تازد، آرایش صحنه را عوض می کند و نوع مواجهه عملی را تغییر می دهد. در چنین شرایطی حتما باید برنامه های فرهنگی با ملاحظه طراحی های جبهه رقیب صورت گیرد.

 

این ملاحظات اگرچه راهگشاست اما به نظر می رسد ابهام در چیستی فرهنگ و کثرت استعمال های متنوع از آن، یکی از موانع اصلی در حوزه فرهنگ است.

سوال دیگری که جای تامل دارد، نسبت کلام انقلابی با جهات مختلف فرهنگ است. که در فرصت های دیگری باید به این دو سوال پرداخت.

 

از وقتی آقا بحث جهاد تبیین و جنگ روایت ها را مطرح کردند، هر چه پیش می رویم، اهمیت روایت را بیشتر می یابیم؛ روایت چقدر مسئله مهمی است!
در موضوعات سیاسی مختلف این مسئله واضح است؛ اما به برکت موضوع امروز کلاس، متوحه شدیم روایت در مسئله فرهنگ هم، اهمیت ویژه ای دارد.
چقدر فرهنگ درست روایت نمی شود!؟ چقدر تغییر روایت، در نگاه به مسئله فرهنگ اهمیت دارد.
برای اینکه بهتر بتوانم منظور خودم را بیان کنم، مثلا چقدر تفاوت است بین اینکه مشکلات فرهنگی که در کشور وجود دارد را، صرفا روایت کنیم، یا اینکه پیش از آن، تهاجم فرهنگی گسترده دشمن را روایت کنیم! اگر به خوبی تهاجم فرهنگی دشمن را روایت کنیم، همینکه هنوز زنده ایم، خودش دستاورد بزرگی محسوب می شود؛ سایر دستاوردها دیگر ارزش افزوده ای نیز، پیدا می کنند.
مثال دیگر، تفاوت روایت مشکل اصلی در عرصه فرهنگ است؛ اینکه الان مشکل اصلی ما در عرصه فرهنگ، ضعف در عملیات است، یا ضعف در محتوا؟ حتی اگر بگوییم نیاز به محتوا داریم و در این موضع ضعف داریم، نیاز به اندیشه کاربردی داریم، یا ضعف در اندیشه بنیادین داریم؟ چرا به بهانه اینکه در صحنه فورا نیاز به محتوا داریم، از گفتگوهای بنیادین می گریزیم و همه را مباحث سطحی دعوت کرده و از گفتگوهای عمیق بر حذر می داریم؟
روایت، مسئله مهمیست! عرصه فرهنگ چگونه برای ما روایت می شود؟ روایت ما از عرصه فرهنگ چگونه است؟
حتی اگر اهمیت مسئله فرهنگ را هم درک نمی کنیم و عمق آن را نمی فهمیم، بخاطر اینست که اهمیت عرصه فرهنگ به خوبی برای ما روایت نشده! مثلا چرا وزارتخانه های سیاسی برای ما مهمتر است، نسبت به وزارتخانه های فرهنگی؟ چرا متولیان عرصه فرهنگ بیشتر علاقه مند به فعالیت در عرصه سیاست هستند، تا عرصه فرهنگ؟ و سوالات دیگر فراوان، که تفاوت در روایت، موجب تفاوت در نگاه و سلیقه و … می شود.