پویش کلام انقلابی، فعالیتی کلامی یا فقهی؟ (1)
💠 پویش کلام انقلابی، فعالیتی کلامی یا فقهی؟ (1) 💠
🔶کلام انقلابی که ذهن مردم جامعه سوژه اش است، اگر مراد از آن صرفا یک پویش علمی است که در با نگاه به نیازهای مردم، مسائل علمی اش را تنظیم می کند، این فعالیت یک فعالیت کلامی است همانند کاری که حضرت آقا در کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی انجام داده اند. این فعالیت در حقیقت همان علم کلام مرسوم است که موضوعش خدا و دین است. تنها فرق آن این است که مسائلش را بر اساس نیازهای دینی روز مردم تنظیم می کند.
اما اگر مراد از اینکه ذهن مردم سوژه است، این است که موضوع کلام انقلابی، ذهن مردم است و می خواهد اندیشه جامعه را سامان دهی کند، برای آن برنامه ریزی و طراحی کند، از دیگر علوم (معارف، فقه و اخلاق) استفاده کند و خوراک صحیح مردم را آماده کند، در این صورت به نظر می رسد کلام انقلابی بیشتر به مسأله ای از مسائل فقه فرهنگ شبیه است. چراکه فقه یعنی طراحی و تجویز و فرهنگ یعنی بحث از علم و دانش، اندیشه و فکر و باور، اخلاق و رفتارهای عمومی، هنر و امور دیگر یک جامعه. و کلام انقلابی دغدغه اش اندیشه سازی در یک جامعه دینی است. بنابراین کلام انقلابی به یکی از موضوعات اصلی فقه فرهنگ می پردازد.
🔶به بیان دیگر علم کلام (چه روش آن عقلی باشد چه نقلی، چه فعالیت آن انفعالی و صرفا برای دفع شبهه باشد چه فعالانه و اثبات همه جانبه دین)، در ساحت اثبات، کشف و شناخت تفصیلی دین است نه چگونگی تحقق دین و چگونگی تحقق اندیشه دینی، جامعه دینی، فکر دینی مردم و غیره.
آن چیزی که دغدغه کلام انقلابی است، یک تجویز و یک راهبرد برای ذهن و باور در عداد کلان جامعه می باشد و نامیدن این دغدغه به کلام نیاز به تأمل فراوانی دارد.
🔶همچنین به این دلیل که کلام انقلابی، صرفا به دنبال کشف حقایق نیست بلکه فعالیتی است که به دنبال تغییر، ساماندهی، طراحی یک پدیده خارجی (ذهن مردم) است، لذا باید به تمام اموری که در این هدف نقش دارند بپردازد. به عنوان مثال در کلام انقلابی، باید به این مسأله پرداخته شود که اساسا چگونه اندیشه شکل می گیرد؟ چه عناصری در ایجاد اندیشه موثر است؟ تأثیر امور غیر معرفتی در ایجاد اندیشه چه مقدار است؟ اگر بپذیریم که امور غیر معرفتی (مثل علاقه و احساسات، هیجانات و جو، سبک زندگی، نیازهای ابتدایی زیستی انسان از جمله اقتصاد، سلامت، امنیت و …) در شکل گیری اندیشه موثر است، کلام انقلابی باید اینها را هم در طراحی اش دخیل کند.
🔶به نظر می رسد این کلام انقلابی، چیزی است که هم به فلسفه و هستی شناسی، هم به انسان شناسی و روان شناسی و هم به جامعه شناسی نیاز دارد. و چقدر فاصله است بین این چیزی که به کلام نامیده شده و کلام مرسوم که هدفش بررسی خود اعتقاد در مورد خدا و دین است فارغ از وجود هر انسانی و اینکه چگونه خواسته شود اینها در ذهن انسانها قرار بگیرد. بنابراین همانطور که پیش تر گفته شد، کلام انقلابی یک فعالیت از جنس فقه فرهنگ است نه کلام. مگر اینکه مرادمان از کلام ساماندهی و مدیریت اندیشه جامعه نباشد بلکه مرادمان صرفا فعالیت علمی در حوزه اعتقادات به خدا و دین (ناظر به نیاز اندیشه ای جامعه) باشد. کاری شبیه کار حضرت آقا در طرح کلی اندیشه اسلامی.
