#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#عقيل_رضانسب
#يادداشت_265
#جلسه_347

💠 نقش قواعد در فضاهای پیچیده

وقتی گفته می شود «قاعده این است که در تزاحم حق فرد و جامعه حق جامعه مقدم است.» این نکته به ذهن خطور می کند که در موارد مصداقی پیچیدگی های بیشتری از این قاعده وجود دارد و واقعاً نیاز به بررسی سر صحنه و موردی هست.

این سخن درست است اما نباید از نقش ارزشمند قواعد برای انتظام بخشیدن به حیات انسانی غفلت کرد، وقتی قبل از ورود در کثرات و جزئیات یا با استفاده از لایه های بنیادین و سرریز شدن آن به لایه ایدئولوژی و یا با انتزاع از کف صحنه بایدها یک قاعده کلی استخراج می شود، این قاعده نقش مهمی به سامان دادن آن عرصه دارد. این قاعده بالای سر همه استنباط های ما قرار می گیرد و برداشت های ما از همه منابع را رنگ خواهد زد، در تعارضاتی که در هنگام ظهورگیری از منابع مختلف ایجاد می شود نجات بخش ما خواهد بود، و در نهایت هم اگر نتوانستیم به استنباط احرازی برسیم، در هنگام تعیین یک عمل برای بلاتکلیف نماندن، قاعده اصل عملی را جهت دهی ویژه می کند.
از یک برش دیگر قاعده حتی در هنگام امتثال نیز راهگشا خواهد بود، در موارد شک قاعده تکلیف را معین می کند، مثلاً در مواردی که شک بین مقدم داشتن حق فرد و حق جامعه ایجاد می شود، قاعده می آید و ما را از این شک خارج می کند و تقدم حق جامعه را ثبیت می کند.

ضمن اینکه در ما نحن فیه یعنی «قاعده تقدم حق جامعه بر فرد عند التزاحم» استاد شهید مطهری یک تبصره را اضافه کرده اند که ما را از وارد کردن این قاعده با وجود پیچیدگی های مصادیق آن نمی ترساند، آن هم این است که ایشان می فرمایند: «حاكم شرعی در اين موارد تصميم می‏گيرد.» [1] این یعنی وارد کردن یک عنصر پایان دهنده به نزاع در موارد پیچیده عملیاتی شدن این قاعده را تسهیل می کند.

[1] مجموعه آثار شهيد مطهري (وحى و نبوت)، ج‏2، ص: 242

بسم الله الرحمن الرحیم
#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#مجتبی_امیری
#جلسه_347
#فرد_جامعه
#یاداشت_5

✅نسبت اصالت حق فرد یا فرد جامعه با مقوله تقدم حق جامعه بر حق فرد چیست؟

🍀براساس برخی ادله قرآنی و شواهد روایی و تاریخی میتوان همانگونه که ظاهرا علامه مصباح(ره)قائل هستند اصالت را به فرد بدهیم با این توضیح که افراد هستند که منجر به هویت جمعی و اجتماعی میشوند

🍀اما سوال بعد این است که اگر ما مبنا را اصالت فرد بدانیم آیا مغایرتی دارد که در مقام عمل به جهاتی دیگر و عناوین ثانویه تقدم را به جامعه دهیم؟به نظر میاید از جهت مباحث اصولی و علمی این دو تعارضی نداشته باشند

🌿لذا میتوان در این اینکه قائل به اصالت فرد نسبت به جامعه به عنوان اولیه باشیم در مقام عمل به عنوان ثانویه قائل به تقدم حق جامعه بر حق فرد شویم!

🌿واعجبا! برای خودم پذیرش سخته! یاداشت نویسی مجبوری ما را به این کشفیات رسونده😇

#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#محمد_مرتضی_باروتی
#يادداشت_55
#جلسه_347
تقدم حق دیگران بر حق خود اخلاقی است یا فقهی است؟صرفا ارزش است یا یک عامل برای عمل کردن است؟نه تنها در حق ،جامعه بر فرد ترجیح دارد در تکلیف هم همینطور است در تفاوت بین واجب کفایی و واجب عینی ..معمولا از فرد مبتدی پرسیده شود بین این دو واجب کدام ارزش بیشتری دارد؟ رتبه اول را به واجب عینی می دهد در حالیکه طبق فرموده شهید ثانی از فقهای عالی رتبه واجب کفایی را برتر از واجب عینی می داند و علت را اینگونه در کتاب شریف “منیه المرید” توضیح می دهد چون واجب کفایی واجبی است که با گردن گرفتن گروهی یا فردی این تکلیف از گردنشان ساقط می شود،ولی با عمل به واجب عینی فقط تکلیف را از ذمه خود بری نموده ایم و این یعنی نگاه ایدئولوژی اسلام به اعمال افراد در جامعه است و نشان دهنده اجتماعی بودن دین اسلام می باشد.

بسم الله الرحمن الرحیم
#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#محمد_حسین_خانی
#یادداشت_123
#جلسه_347
#مشورت

تقریر روایات از امر مشورت:

الامام علي «ع»: إنّما حضّ على المشاورة، لانّ رأي المشير صرف، و رأي المستشير مشوب بالهوى‏

حضرت می فرمایند فردی که مباشر مشورت است چون خود می خواهد اقدام کند شاید این میل و علاقه اش به کار مانع این شود که تمام جوانب و ابعاد کار را برسی کند چون انسان وقتی به امری علاقه مند شد بدی ها و سختی های آن کار را نمی بیند .

البته تفسیر دیگر این امر دوری از خود پسندی است اینکه کسی عل خود را کامل وفوق عقول بداند و مشورت را دون از شان خود بداند در این باره نیز جملات قصاری از امیرالامونین علیه السلام هست که می فرمایند:

من استغنى بعقله زل‏

قد خاطر من استغنى برأيه‏

لا مظاهرة أوثق من المشاورة

العاقل من اتّهم رأيه، و لم يثق بكلّ ما تسوّل له نفسه‏

كفى بالمرء جهلا، أن يرضى عن نفسه‏

در باب اهمیت مشورت روایات زیاد است
وهرکدام هم یک دلیلی برای این امر اقامه می کنند و از طرفی دشمن مشورت را خود رای می دانند

#امید_فشندی
#یادداشت_203
#جلسه_346
#مشخصات_اسلام

🔰 حقوق انسانی، حدود و مسئولیت‌ها

دولت‌ها غالبا به نام «منافع و مصالح ملت» حاكمیت خود را إعمال می‌كنند و سازمان‌های جهانی – از جمله سازمان ملل – نیز با اعلامیه‌ی حقوق بشر و دفاع از حقوق اولیه‌ی انسان، دخالت خود در امور كشورها را مشروع می‌شمارند.

گرچه می‌توان فهرستی از #عناوین حقوق بشری كه مورد اجماع جهانی باشد ارائه داد، اما چالش اصلی در مصادیق آن‌هاست.

یك مسئله این است كه یك دولت، در راستای رسالت انسانی یا الهی خود برای دفاع از حقوق انسان‌ها – مثل توحید – تا كجا می‌تواند منافع و مصالح و حقوق اولیه‌ی ملت خود را به خطر بیاندازد؟

دیگر اینكه در صورت نقض حقوق عمومی یا شخصی از سوی شخصی، چه‌قدر مجاز هستیم كه او را از حقوق اولیه‌اش محروم كنیم؟
مثلا حكم او اعدام است، اما آیا نسبت به او مجاز به هتك حیثیت یا محدودیت در خوراك و پوشاك هم هستیم؟

23 آبان 1400

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#شریعت
#اخلاق
#اسلام
#محمد_هادی_جوهری
#یادداشت_123
#جلسه_346

🔰شریعت به مثابه جسم و اخلاق به مثابه روح برای اسلام🔰

اسلام را به عنوان پر شریعت ترین دین در ادیان مختلف معرفی می کنند و ادعا این است که اسلام از مهم ترین مسئله حیات انسان در اجتماع که حکومت می باشد تا سطح پایین ترین مسئله حیات انسان که قضای حاجت می باشد، برنامه دارد. یعنی برای هر کدام از این مسئله ها ده ها و شاید بیشتر، حکم شرعی دارد.
این شریعت پر بار و قدرتمند، اندیشمندان حوزه اسلام شناسی را بر آن داشته است تا گمان کنند که مدار حرکت اجتماعی اسلام براساس شریعت می باشد. اما با کمی نگاه عمیق تر شاید به سخنی دیگر رسید.
شریعت اسلام، در نسبت با جامعه به مثابه یک جسد و یک کالبد می باشد. یعنی همان طور که انسان برای حرکت و رشد و تعالی نیازمند یک جسمی می باشد، اسلام هم برای آن رشد و تعالی، نیازمند یک جسدی می باشد که شریعت، آن جسم و کالبد هست. اما مدار رشد و حرکت اسلام، اخلاق می باشد.
با این تقریر اصل و فرع و بودن شریعت و اخلاق مشخص می شود. مدار حرکت اخلاق می باشد. چرا که روح اسلام در اخلاق جمع شده است. و جسم مانند جسمی در خدمت اخلاق قرار دارد تا به انسان کمک کند تا بتواند به رشد و تعالی دست پیدا کند.
اما در نسبت با شریعت و اخلاق می توان این گونه بیان کرد که همان طور که جسم مرکب روح می باشد. شریعت نیز مرکب اخلاق می باشد. فلذا راه رسیدن به اخلاق از شریعت می گذرد. و اخلاق در طول مسیر و حرکت خویش از مرکب شریعت استفاده خواهد کرد. فلذا اخلاق اسلامی، اخلاقی کاملا شریعت محور می باشد.
با این تقریر و خوانش از اسلام، جایگاه تمام احکام شریعت به خوبی درک می شود و نسبت آن با اخلاق و رشد انسان درک خواهد شد.
نکته: مقصد حرکت نیز، توحید می باشد.

بسم الله الرحمن الرحیم
#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#محمد_حسین_خانی
#یادداشت_121
#جلسه_346
#جوابیه_برادر_فشندی

اینکه می فرمایید دولت ها غالبا به نام منافع و مصلحت عمومی حاکمیت خود را اعمال می کنند
حرف دوپهلوی است
بله حضرت رسول هم برای تشکیل حکومت منافع ملت و مصلحت جامعه را در نظر داشت
سید الشهدا برای اصلاح امت جدش به سمت کوفه حرکت کرد
به دعوت مردم وبرای اصلاح دین و دنیای مردم
اینکه دولت های اسلامی دیگر از این کار سوء استفاده می کنند حرف دیگری است ولی این نکته را باید بدانیم در سنت شیعی حکومت معصومین علیهم السلام برای اصلاح و سعادت عامه مردم بوده

#سازمان_ملل
اما بحث سازمان ملل
بحث متفاوتی است
در سطح مبانی
اولین سوال ما که اولین محل درگیری ما با آنها است اینست که منظور شما از انسان چیست؟
انسان از نظر شما چه غایت و هدفی دارد ؟
چه نیاز و حقوقی دارد که دارید ادعا دفاع از حقوق آنها را می کنید؟
آیا سازمان مللی که همجنس بازی را قانون میدند برای کشور های اسلامی جایگاهی باید داشته باشد ؟
بعد دوم بحث دشمن شناسی است
آیا سازمان ملل واقعا سازمانی است بشر دوستانه یا نه
یک سازمانی است برای پیشبرد اهداف استعمار و تسلط بر ممالک اسلامی و هموار کردن مسیر استعمار
استعمار در بهداشت ،اقتصاد، فرهنگ و…

اینجاست که دعوا سر مصادیق شروع می شود
چرا چون مردم فکر می کنند این قوانین به ظاهر زیبا و انسانی از پشتوانه و مبانی درستی تغذیه می کند
اما وقتی بررسی می کنیم می بینیم انسان از منظر ما و آنها فقط مشترک لفظی است

چیزی که دل انسان ر غصه دار می کند تشتت و پراکندگی کشور های اسلامی است
که به شدت از هم فاصله دارند و بعضی به خلاف آرمان ها اسلامی عمل می کنند و از هیچ دولتی صدای برنمی آید
به نظر مسئله قدس بهترین سنجه برای این انفعال و از هم گسیختگی جهان اسلام است
که خود این کار یکی از برنامه های نظام سلطه است

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#سید_مصطفی_مدرس
#یادداشت_123
#جلسه_345
#زندگیـگرایی
#دنیا_گرایی

🔰کدام دنیا؟

رهبری جوهره اصلی مکتب امام را رابطه دین و دنیا بیان می کنند، و می گویند که نقشه اصلی امام و کار اصلی امام بنای یک نظم مدنی سیاسی بر اساس عقلانیت اسلامی بوده است.

“جوهر اصلى در مكتب امام بزرگوار ما، رابطه‏ى دين و دنياست؛ يعنى همان چيزى كه از آن به مسأله‏ى دين و سياست و دين و زندگى هم تعبير مى‏كنند. امام در بيان ارتباط دين و دنيا، نظر اسلام و سخن اسلام را به عنوان مبنا و روح و اساس كار خود قرار داده‏
بود. اسلام، دنيا را وسيله‏اى در دست انسان براى رسيدن به كمال مى‏داند. از نظر اسلام، دنيا مزرعه‏ى آخرت است. دنيا چيست؟ در اين نگاه و با اين تعبير، دنيا عبارت است از انسان و جهان. زندگى انسان‏ها، تلاش انسان‏ها، خرد و دانايى انسان‏ها، حقوق انسان‏ها، وظايف و تكاليف انسان‏ها، صحنه‏ى سياست انسان‏ها، اقتصاد جوامع انسانى، صحنه‏ى تربيت، صحنه‏ى عدالت؛ اين‏ها همه ميدان‏هاى زندگى است. ”

یک نفری آمد پیش حضرت امیر و از دنیا شکایت کرد حضرت می فرمایند:
یک نفری آمد پیش حضرت امیر و از دنیا شکایت کرد حضرت می گوید
إِنَ‏ الدُّنْيَا مَنْزِلُ‏ صِدْقٍ لِمَنْ صَدَقَهَا وَ دَارُ غِنًى لِمَنْ تَزَوَّدَ مِنْهَا وَ دَارُ عَاقِبَةٍ لِمَنْ فَهِمَ عَنْهَا مَسْجِدُ أَحِبَّاءِ اللَّهِ وَ مَهْبِطُ وَحْيِ اللَّهِ وَ مُصَلَّى مَلَائِكَتِهِ وَ مَتْجَرُ أَوْلِيَائِه‏
یک تعبیر دیگری هم هست که جابر بن عبدالله انصاری می فرماید که ما نزد حضرت امیر بودیم در باب ذم دنیا صحبت شد و حضرت توضیحاتی مید هند.
اینکه ما دنیا را وسیله ای در دست انسان برای رسیدن به کمال می دانیم هم در فضای روایی ما هست هم در ادبیات قرآنی هست و هم تقریری که حضرت آقا از مکتب امام دارند این را نشان می دهد:

“به اين معنا، دنيا ميدان اساسىِ وظيفه و مسئوليت و رسالت دين است. دين آمده است تا در اين صحنه‏ى عظيم و در اين عرصه‏ى متنوع، به مجموعه‏ى تلاش انسان شكل و جهت بدهد و آن را هدايت كند. دين و دنيا در اين تعبير و به اين معناى از دنيا، از يكديگر تفكيك‏ناپذيرند. دين‏ نمى‏تواند غير از دنيا عرصه‏ى ديگرى براى اداى رسالت خود پيدا كند. دنيا هم بدون مهندسىِ دين و بدون دست خلاق و سازنده‏ى دين، دنيايى خواهد بود تهى از معنويت، تهى از حقيقت، تهى از محبت و تهى از روح. دنيا- يعنى محيط زندگى انسان- بدون دين، تبديل مى‏شود به قانون جنگل و محيط جنگلى و زندگى جنگلى. انسان در اين صحنه‏ى عظيم بايد بتواند احساس امنيت و آرامش كند و ميدان را به سوى تعالى و تكامل معنوى باز نمايد. در صحنه‏ى زندگى بايد قدرت و زور مادى ملاك حقانيت به حساب نيايد. در چنين صحنه‏يى، آنچه مى‏تواند حاكميت صحيح را بر عهده بگيرد، جز دين چيز ديگرى نيست. تفكيك دين از دنيا به اين معنى، يعنى خالى كردن زندگى و سياست و اقتصاد از معنويت؛ يعنى نابود كردن عدالت و معنويت. دنيا به معناى فرصت‏هاى زندگى انسان، به معناى نعمت‏هاى پراكنده‏ى در عرصه‏ى جهان، به معناى زيبايى‏ها و شيرينى‏ها، تلخى‏ها و مصيبت‏ها، وسيله‏ى رشد و تكامل انسان است. اين‏ها هم از نظر دين ابزارهايى هستند براى اينكه انسان بتواند راه خود را به سوى تعالى و تكامل و بروز استعدادهايى كه خدا در وجود او گذاشته است، ادامه دهد. دنياى به اين معنا، از دين قابل تفكيك نيست. سياست و اقتصاد و حكومت و حقوق و اخلاق و روابط فردى و اجتماعى به اين معنا، از دين قابل تفكيك نيست. لذا دين و دنيا در منطق امام بزرگوار ما مكمل و آميخته و درهم‏تنيده‏ى با يكديگر است و قابل تفكيك نيست. اين، درست همان نقطه‏يى است كه از آغاز حركت امام تا امروز، بيشترين مقاومت و خصومت و عناد را از سوى دنياداران و مستكبران برانگيخته است؛ كسانى كه زندگى و حكومت و تلاش و ثروت آن‏ها مبتنى بر حذف دين و اخلاق و معنويت از جامعه است.”

بعد در ادامه یک معنای دیگری برای دنیا هم ذکر می کنند که این معنا را ادبیات دینی ما نفی کرده است:
“اما دنيا مفهوم ديگرى هم دارد. در متون اسلامى، دنيا به معناى نفسانيت و خودخواهى و اسير هوى و هوس خود بودن و ديگران را هم اسير هوى و هوس خود كردن، آمده است. سرتاسر قرآن و احاديث و كلمات بزرگان دين در طعن و طرد چنين دنيايى است‏ ”

یعنی اگر شما بر اساس امیال و هوی و هوس به رفاه مشغول بشوی مذموم است اما اگر این نباشد مذموم نیست.
“يك انسان معمولى هم مى‏تواند در دل و درون خود يك فرعون داشته باشد و به قدر توان و امكانات خود، فرعونى و قارونى و قيصرى و امپراتورانه عمل كند. اگر امكاناتش بيشتر شد، او هم مثل فرعون و قارون و بقيه‏ى گردنكشان و طواغيت تاريخ خواهد بود. اين دين با دنيا قابل جمع نيست؛ اين همان دنيايى است كه در لسان روايات، هووى دين ناميده شده است؛ نمى‏توانند باهم جمع شوند.”

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#سید_مصطفی_مدرس
#یادداشت_125
#جلسه_345
#حق_تکلیف

🔰جمهوری اسلامی: جمهوری عدل و حق یا جمهوری فضل و جود(اخلاق)؟

در حکمت 437 نهج البلاغه حضرت امیر علیه السلام این چنین می فرمایند:
وَ سُئِلَ (علیه السلام) أَیُّهُمَا أَفْضَلُ، الْعَدْلُ أَوِ الْجُودُ؟ فَقَالَ (علیه السلام): الْعَدْلُ یَضَعُ الْأُمُورَ مَوَاضِعَهَا، وَ الْجُودُ یُخْرِجُهَا مِنْ جِهَتِهَا؛ وَ الْعَدْلُ سَائِسٌ عَامٌّ، وَ الْجُودُ عَارِضٌ خَاصٌّ؛ فَالْعَدْلُ أَشْرَفُهُمَا وَ أَفْضَلُهُمَا.

ترجمه (محمد دشتی):
(از امام پرسیدند عدل یا بخشش، کدام یک برتر است، فرمود:) عدالت: هر چیزی را در جای خود می نهد، در حالی که بخشش آن را از جای خود خارج می سازد. عدالت تدبیر عمومی مردم است، در حالی که بخشش گروه خاصّی را شامل است، پس عدالت شریف تر و برتر است.

تعبیر حضرت امیر علیه السلام بسیار بسیار راهگشا می باشد. حضرت می فرمایند سیاست کلی حکومت سیاست عدل است. سیاست وضع الاشیاء و الامور فی موضعهم هست در حالیکه جود و فضل خارج کردن امور از موضع خود است.
همچنین می فرمایند عدالت یک امر عامی است که شمولیت و عمومیت دارد در حالیکه جود و فضل برای عده خاصی می باشد.

فلذا رابطه مردم و حکومت در جمهوری اسلامی بایستی بر مدار سائس عامّ عدالت بنا گردد. بله السابقون السابقون، پیشتازان و قوّامان لله از آن جهت که برتر و پیشتازند می بایست بر مدار فضل و جود حرکت کنند.

این امر نیز از جهت دیگر قابل توجه است. علامه طباطبایی در شجره اسماء اسم حق را عالی ترین اسم بعد از اسم الله قرار میدهند که بنیاد و ریشه تمامی امور است همچنین حضرت امام ره اسم عدل و حکم را بر دیگر اسما حاکم میداند که جلوی اختصام آنها را بگیرد و به نظمشان بکشد.

فلذا اولا و بالذات می بایست ما امور را بر مدار عدل و حق پیش ببریم و ثانیا و بالعرض بر مدار فضل و جود و ایثار. اگر ما در مقام سیاستگذاری عمومی هستیم بایستی توجه داشته باشیم که با احراز عدالت و حق است که میتوان انسانها را به فضل و جود و ایثار رهنمون ساخت.

جامعه ای که در عدالت عقب مانده است را نمی توان با خیریه و ایثار و فضل اداره کرد بلکه به عکس فضل و جود محملی برای قارون ها و فرعون ها خواهد ساخت که سلطه خویش را مستحکم تر سازند.

این یک خطای فاحش راهبردیست که ما بخواهیم جامعه ای که اولیات حقوق در حکومت مردمسالاری دینی را احراز نکرده با او از این سخن بگوییم که مردمسالاری دینی تکلیف توست. (طرف میگوید ما را به خیر تو امید نیست شر مرسان!)!!

#یادداشت_8

#حسین_کلاتی

#مشخصات_اسلام

#جلسه_345

#حق_تکلیف

بسم الله انانیت ملازم حق طلبی نیست اولاً این که انسان حق خود را مطالبه کند، لزوماً ملازمِ انانیت نیست و ریشه انانیت در چیز دیگری است :
درکِ جامع و چندبعدی از انسان حقوق مختلفی برای او می سازد. حقِ روح و جسم، حقِ فطرت ، عقل، غریزه و… همه باید ادا شود. گاهی ادا کردن حقِ بخشی از وجود انسان، مساوق است با فدا کردن دیگری برای او. انسان مالش را میدهد امّا حرص را در وجود خود از بین میبرد گذر از انانیت نه به معنای گذر از ساحت حق به ساحت تکلیف، بلکه به معنای گذر از حقِ جسم برای ارتقای روح است لذا هیچ گاه اهل بیت عصمت و اولیای خدا از حقوق معنویِ خود نمی گذرند. علی از حکومت می گذرد امّا از صدق، وفاء، از عبادت، از کار، از تفکر و … نمی گذرد و هیچ گاه اینها را فدا نمیکند پس مسئله تکلیف گرایی نیست حقیقتِ وجودِ خود را طورِ دیگر دیدن است حق را طور دیگر دیدن است لذا می فرماید : انی اعلم بما یصلحکم و یقیم اودکم ولکنی لا اری اصلاحکم بافساد نفسی… لذا آن چه از انانیت در بسترِ توجه به حقِ خود می فهمیم ناشی از این تلقّی رایج و مادی از انسان است که حق او را در بطن و فرج و دنیایش محصور میکند و لذا آزادی و عدالت و حتی خودِ حق را نیزدر این چارچوب می فهمد و میبیند و الّا اگر انسان را درست ببینیم آن جایی که ایثار میکند حقی را از خود ضایع نکرده است بلکه به حقوقِ خود جامع تر نگریسته است.
ثانیاً اتفاقاً به عکسِ آن چه گفته شد، این که انسان مدام متوجه تکلیفِ خود باشد، نوعی انانیتِ خفیف را همواره با خود همراه کرده است :
توجهِ مدام به تکلیف یعنی توجهِ مدام به خود و این که من چطور نسبت خود را با دیگران و خلق و خالق معین کنم یعنی یک سره خودِ انسان در میان است. در مقابل این توجه به حق، خدا و خلق است که انسان را آن چنان ذوب در خالق هستی و ذوبِ در جامعه ایمانی و ذوبِ در حقیقتِ خلقت که در ربطِ دائم با خالق است، میکند که گویی خود را نمی بیند؛ این جاست که انسان در رابطه با خدا، خود را هیچ میبیند و تنها یک چیز میبیند و آن سلطنتِ بی رقیب خدا در پهنه عالم است و این جایگاه، همان حقِ تامِ خداوندی است و این جاست که ولیِ الهی، در مردمش و امّتش چنان ذوب می شود که انگار هیچ است و این امت است که زنده است، می اندیشد، قیام می کند و پیش می رود و…

لذا به عکسِ تلقّی رایج، این حق بینی و حق خواهی است که انسان را تا مرز نیستی پیش میبرد و هیچ از او باقی نمیگذارد…