بسم الله الرحمن الرحیم

در قبال نخبگان(!) غربزده یا غرب مالی شده و …

یا حتی فراتر از این، در قبال تمامی کسانی که به نحوی از روی نخبگی با آزاداندیشی مختار ما فاصله دارند،

یک راهکار این است که ما برویم و ببینیم اینها چرا با ما همراه نیستند و سعی کنیم دانه دانه موانع را با استدلال و …. بر طرف کنیم

اما یک راهکار دیگر این است که ما با استفاده از عمق هویتی ایشان، و بدون اینکه متعرض ساحات نظری بالفعل شان بشویم، به ایشان نفوذ کنیم و طرح بحثمان را پیش ببریم!

یعنی میز بازی را ما بچینیم!

طرف بچه شیعه است و اربعین بر خلاف تمام آموزه های دانشگاهی اش خرج میکند و مصرف میکند، و بعد برمیگردد سر کلاس درسش خلاف آنچه عمل کرده و به آن عشق ورزیده را تدریس میکند!

شبیه این کار را امام هم در انقلاب اسلامی کرد!

کاری کرد که همه ی آنها که مسلمان بودند و شیعه بودند و ایرانی بودند و یا حتی بعضا دستپرورده نظام طاغوت هم بودند، در نهضتش شرکت کردند!

ما هم در گفتمان سازی آزاد اندیشی میتوانیم نسبت به این اقشار از چنین راهی ورود کنیم!

این مساله بخشی از توضیحات پشتیبان راهبرد محتوایی است.

بسم الله الرحمن الرحیم
#حسین_علیمردانی
#فعالیت_کلاسی
#آزاداندیشی_و_تعلیم_و_تربیت
• آزاداندیشی و تعلیم و تربیت
○ عصاره معرفتی
§ آزاداندیشی یک هدف پرورشی است که می تواند مورد طراحی آموزشی قرار گیرد و الگوهای آموزشی موجود را متحول کند. پرداختن به آزاداندیشی در نظام تعلیم و تربیت، یک شخصیت فکور همراه با استقلال فکری و موقن به آموزه ها و دستاوردهای فکری خویش را پدید خواهد آورد و همچنین آسیب هایی همچون آزادی عقیده همراه خواهد داشت که باید جلوگیری شود.
○ جایگاه بحث
§ آزاداندیشی می تواند به عنوان یک هدف پرورشی در دستگاه تعلیم و تربیت مطرح شود.
○ سابقه
§ آزادی در کشف و یادگیری در مکاتب تعلیم و تربیتی مورد بررسی قرار گرفته و ثمرات چندی برای آن در تربیت دوران کودکی شمرده شده است.
§ مدارس مونته سوری از این قبیل هستند.
○ خلاء تئوریک
§ با رشد یافتن دستگاه تحلیل انسان و درک پیچیدگی های انتزاعی، نقش آزادی در تعلیم و تربیت محدود می شود و متعلمین بسته به استعداد ذاتی اسیر قالب ها و دانایی های پیشینیان می شوند.
§ البته باز هم تلاش هایی در جهت رشد و بسط سبک های تفکر مانند تفکر تفسیری، تفکر انتقادی و… صورت گرفته است، اما نتیجه این تلاش هم رقم زدن پلورالیسم معرفتی و دوری از حقیقت دانش بود.
§ آزادی در ساحت اندیشه هیچ گاه با ادبیات خالص مکتب اسلام تعریف نشده؛ طبعا آنچه از آزادی در الگوهای آموزشی محقق شده، منتهی به آزاداندیشی نخواهد شد.
○ ایده پردازی
§ محقق کردن آزاداندیشی در نفوس انسانی می تواند مراحل زیر را داشته باشد.
□ تبیین حقیقت و واقعیت؛ بیان اینکه واقعیتی هست و قابل دسترسی است.
□ بها دادن به سؤالات دانش آموزان و پیگیری آن.
□ جلوگیری از ناامیدی در رابطه با رسیدن به پاسخ.
□ تشویق ایده ها و نظریه پردازی ها.
□ … ب
○ تهدیدها
§ مطرح کردن آزاداندیشی به عنوان هدف آموزشی و پرورشی دارای آسیب های زیر خواهد بود
□ پرداختن به سؤالات متنوع و مافوق درک و بی حوصله گی در مقام تحقیق.
□ عدم توان تشخیص پاسخ درست و گمراهی اعتقادی.
□ تعصب
□ ب….
.

مختصات راهبردی آزاد اندیشی 4

راهبرد محتوایی چیست ؟

اول باید بدانیم که ما یک خاستگاه راهبردی در مورد آزاداندیشی داریم و یک راهبرد محتوایی.

خاستکاه راهبردی تشخیص نقطه نیازی است که ما را به مساله می‌رساند. مثلا اگر نیاز صحنه را ایجاد یک ایده اصلاحی بدانیم و نبود این ایده را باعث انزوا وانفعال جبهه بدانیم آنگاه در پاسخ به این پرسش بحث آزاد اندیشی را به عنوان یک ضرورت در داخل ایده مادر فرهنگی مطرح می‌کنیم . یا پاسخی از این دست که چون ما در ایران به دلیل تعارض تمدنی اساسا گوش شنوایی در بحث اسلام ناب نبودیم آزاداندیشی یک ضرورت در میدان است که شما بباید بدان بپردازی تا محیط مخاطب اسلام ناب قرار بگیرد را باید درهمین طبقه از بحث قرار داد.

اما راهبرد محتوایی به دنیال آن است که به ما بگوید چه راهبردهای کلانی را باید برای صورت بندی محتوا برای مخاطب شایسته لحاظ کنیم وچه گام های راهبردی باید برداریم تا مخطب به مساله مورد نظر برسد. در اینجا دو مطلب واضح است. اولا برای ما روشن است که چرا ما به بحث آزاد اندیشی پرداخته ایم و با توجه به این نکته اساسا دارایی محتوایی معلومی داریم . ثانیا میدانیم ما طیفی از مخاطبین داریم و باز میدانیم که چه مخاطبی را باید اول فعال کنیم. مثلا میدانیم ما نخبه فکری داریم و نخبه فرهنگی داریم و یک بدنه مردمی. و باز می‌دانیم مخاطب فرهنگی را اول باید فعال کرد. حال سوال این است که ما این محتوای را با چه ملاحظات راهبردی به این مخاطب شایسته برسانیم؟

در اینجا دو نکته مهم را باید تذکر داد

1 . ما یک طیف راهبردهای کلان محتوایی داریم مقلا اگر ما نتوانیم ویژیگی های مخاطب شایسته را به تفکیک دربیاوریم در مورد صورت بندی محتوا نسبت به او دچار چالش می‌شویم. باید بگوییم نخبه فرهنگی دارای فلان ویژیگی هاست و ما هرکجا آن را اصطیاد کردیم با یکسری ملاحضاتی بحث آزاد اندیشی را با او در میان میگذاریم

2 . اگر فرض را بر این بگیریم که ازمرحله اول عبور کرده ایم میتوان چند ملاحظه راهبردی و گام راهبردی را برداشت برای اینکه مخاطب بتواند دریک محیط مناسب فکری به مساله آزاداندیشی برسد. ( من مخاطب شایسته را نخبه فرهنگی ویا رهبر فرهنگی گرفته ام)

1. از ابتدا با اونباید به صورت عریان از آزاد اندیشی صحبت نکنیم. چون این این مساله انصراف خاصی درایران امروز دارد ودائما رهزنی هایی خواهد داشت.
2. ما از نیاز امروز صحنه شروع کنیم. به عقیده حقیرخلا ایده اصلاحی در میدان و به تبع آن تشویش دائمی صحنه ، نیاز به یک طرح متفاوت را درمیدان پیش از پیش جدی کرده است
3. درپی شماره دو و طرح این بحث برای مخاطب باید برای او بتوانیم نوعی از تفکر را از بقیه تفکرها تمیز دهیم. توضیح مطلب آنکه باید روشن کنیم ما درایران امروز اتفافا تفکر ومبانی تفکربسیار داریم و اساسا کشور حاصلخیزی از این جهت بودیم وهستیم. آنچه که ما به آن امروز احتیاج داریم تفکری است که ازآن حل مساله دربیاید. و باید دانست که که شکل گیری مساله درطبقه ای ازفکر واندیشدن راهبردی محقق خواهد شد.
4. از مخاطب بخواهیم که ایده های راهبردی موجود در صحنه را لیست و اگر پیشنهادی دارد بگوید.
5. در پی این چندمورد باید از ایده اصلاحی موجود( چرخه پیشرفت فرهنگی به عنوان ساختار و نظم و ایده مادرفرهنگی به عنوان محتوا) بحث کنیم و سپس نشان دهیم که این ایده میتواند از پی حل مسائل برآید. آزاد اندیشی در اینجا به عنوان یک امر ضروری باید در ارتباط با دیگر عناصر بنشیند.

3. ما باید بتوانیم برای تک تک این مراحل یک صورت بندی محتوایی داشته باشیم.

4 . صورت بندی ها باید برای هر طیف از مخاطب ها متفاوت و منعطف عمل کند. مثلا اگر طیف بدنه جبهه را لحاظ می‌کنیم صورت بندی محتوایی آن در مرحله اول که میخواهد نیاز صحنه را معرفی کند باید کاملا متفاوت ازجایی باشد که میخواهیم برای طیف رهبر فرهنگی مطرح کنیم. لذا باید سناریورهای متفاوتی طراحی کرد.

«او گفت : خداوند از كوه سينا آمد ، از كوه سعير (فلسطین) طلوع كرد و از كوه فاران (مکه) درخشيد و با ده هزار از مقدسين و مؤمنين آمد.»

????یهودی و مومن واقعی به موسی (ع) آن کسی است که به وعده خدا در تورات از عمق جان باور داشت و طبق آن وعده، به عیسی ع ایمان آورد و مسیحی شد.
????یهودی و مومن واقعی به موسی (ع) آن کسی که به وعده خدا در تورات از عمق جان باور داشت و طبق آن وعده، به محمد ص ایمان آورد و مسلمان شد.

یهودی واقعی کسی نیست که در نبود موسی ع گاو پرست شد،
یهودی واقعی کسی نیست که میخواست عیسی ع را به صلیب بکشد
یهودی واقعی کسی نیست که می خواست محمد ص را شهید کند

یهودی واقعی، مسلمان شد و امروز وارثان حقیقی بنی اسرائیل، مسلمانانند.
مسلمانان فلسطین همان یهودیان مخلصی هستند که به کلام خداوند متعال باور داشتند و به فرستاده ی او ایمان آوردند و مسلمان شدند
و اکنون
سرزمین فلسطین میراث حقیقی یهودیان واقعی است
نه میراث آدم کشانی که نه به نبوت موسی ع ایمان آوردند، نه عیسی ع و نه محمد ص

بسم الله الرحمن الرحیم

در تعالیم اسلامی یکی از چیزهایی که مومنین به آن توصیه شده اند این است که برای یکدیگر مثل آینه باشند.
مثل آینه بودن یعنی چگونه بودن؟

آدم وقتی در آینه نگاه میکند، خودش را میبیند، میتواند بدی ها و خوبی های خودش همه را ارزیابی کند و بدی ها را اصلاح کند و خوبی ها را افزایش بدهد.

مثل انسان در آینه میبینید که عمامه اش را کج گذاشته، درستش میکند
میبیند که یقه اش تا شده است آن را درست میکند
میبیند که فلان لباسش به بهمان لباسش می آید و تصمیم میگیرد مجددا همین ترکیب را بپوشد
محاسنش را مرتب میکند
و …

مومن هم برای مومن این طوری است هم عیب ها و هم خوبی هایش را نشان میدهد، صادقانه، به غرض اینکه او خوب ببیند و اصلاح کند و بهتر از قبل شود!

در این مدار حدیث های دیگری نیز داریم که قابل توجه اند!

بسم الله الرحمن الرحیم

حدیث شریفی را کرارا شنیده ایم که میفرماید : «طوبی لمن شغلته عیوبه عن عیوب الناس» خوشا به حال کسی که عیب های خودش او را از اینکه به عیب های دیگران بپردازد فارغ کرده است.
میفرماید خوشا…
دو نکته را شاید بتوان از این بیان برداشت کرد، یک اینکه آنچه در پی این کلمه می آید چیز بسیار خوشی است و دوم اینکه به نظر میرسد چیز کمیابی، دیریاب و سختیابی است؛ و این خودش یعنی احتمالا خیلی ها هستند که خیلی وقتها علیرغم اینکه خودشان معیوب اند بیشتر از اینکه به عیب های خودشان بپردازند به عیب های دیگران میپردازند، یا حتی هنوز آنقدر عیب های خودشان را نفهمیده اند که بخاطرش عیب های دیگران اصلا مشغولشان نکند.
و این خیلی مهم و تامل برانگیز است…

نمیخواهم چنین بپندارم که تنها معیار در مساله ی پرداختن به خود و دیگران همین یک روایت است، چرا که قطعا چنین نیست، و این مساله ابعاد مختلفی دارد، اما اگر بخواهیم صرفا از همین زاویه به مساله نگاه کنیم این نکته قابل توجه است که ما چه میزان در شناسایی عیب های خودمان دقیق هستیم؟ و چه میزان در فکر آنها غوطه میخوریم و به حال خودمان دل میسوزانیم؟

ما شاید عبارات عتاب آمیز مختلفی در بیان شارع حکیممان داشته باشیم، که حس کنیم آنها را میخواهیم به دیگران توصیه کنیم، ولی شاید بد نباشد اگر همیشه قبل از هر چیزی اول خودمان را مخاطب آنها بدانیم و خودمان را از منظر آن عتاب ها نقد کنیم، شاید در جاهایی که هیچ فکرشان را نمیکنیم گل هایی کاشته باشیم!

شاید برخی از ما همین نکاتی را که حقیر نوشتم در ابتدا بر دیگران تطبیق دهیم و شاید خودمان آخرین گزینه در تطبیق باشیم، یا حداقل اولین گزینه در تطبیق نباشیم، یا حتی اگر اولین گزینه در تطبیق هستیم، هنوز گزینه های دوم و سومی داریم که در آنها هم این ها را تطبیق میدهیم، احتمالا این یک واقعیت قابل توجهی است که احتمالا نباید از کنارش به سادگی بگذریم!

باهم فهمی

یکی از نکات بسیار مهمی که در بحث آزاد اندیشی وجود دارد این است که وقتی ما از لحاظ راهبردی به این نتیجه رسیدیم که باید به رسیدن به مردم سالاری و سالارکردن ایشان  به آزاد اندیشی برسیم تبیین رابطه بین این دو به چه نحوی است؟

نکته اولی که باید بدان توجه کنیم این است که یکی از ستون‌های اصلی تجدد و شکل گیری تمدن لیبرالیسم بحث فرد گرایی است. این فردگرایی را باید درداخل پاردایم اومانیزم و بستر سوبژکتیویته فهمید. اتفاقا در همین آب و هو دموکراسی به عنوان صورت نظم نوین جهان معرفی میشود.

معجزه حضرت امام در این برهه حساس تاریخی بحث مردم سالاری است. مردم سالری نباید در سایه فردگرایی فهمید بلکه اساسا این صورت بندی در داخل یک نظریه حاکمیت نوینی اتفاق میافتد و ارتباط تنگاتنگی با ولایت پیدا میکند.

از آنجا که یک سوال جدی وجود دارد که مگر میشود هم دم از نظریه ولایت زد وهم پرچم آزاد اندیشی را بلند کرد باید بگویم این سوال متاسفانه به خاطر برداشت تاریخی است که دربستر دین شکل گرفته و صرفا ولایت را یک شخص پادشاه گونه و یک امراز بالا به پایین دانسته است. در این بستر ولایت همه کاره است و همه چیز را از قبل میداند و فقط کار مومنین طبعیت و سرسپردگی و پیشبرندگی است. همین بستر فهمی باعث شده که گمان کنیم اگر بخواهیم واقعا صاحب تفکر باشیم و به معنی واقعی تفکر انتقادی داشته باشیم باید از بیخ و بن دین را بزنیم. در این تلقی دین هرگز تن به آزادی نخواهد داد و همیشه سر از دعوا و جهاد در می‌اورد. اینجا روشنفکران ما به تبعیت از آنچه که در مسحیت وتمئن غرب رخ داده راه علاج های متفاوتی پیشنهاد داده اند. بعضی گفته اند راه دین و آزادی و تفکر ازهم جداست و باید یکی را برگزید و بعضی تغیر در دین و منعطف کردن باورهای دینی را توصیه کرده‌اند بگونه ای که بتواند تاب تفکر نقدی و آزادی بیان را بیاورد. تمام بحث هایی مثل قبض و بسط تئوریک شریعت دکتر سروش و پلورالیزیم معرفتی و دینی که در ایران نگاشته شده همگی درهمین راستاست.

این جاست که باید اعتراف کنیم که گویا با مکتب امام گونه ای دیگر از اسلام و تقریری دیگر از دین در حال رخ دادن است

اگرولایت را در یکی از مترقی ترین تقریرها که در طرح کلی اندیشه اسلامی در قران مطرح شده، بفهمیم سر از یک باور به نام بافهمی درخواهیم آورد. این مطلب را باید هم در ساحت معرفت شناختی وهم در ساحت هستی شناختی مورد دقت قرار داد. آنچه که باید بدان بپردازیم این است که آزاد اندیشی دریک همچین مختصات راهبردی قرار دارد. آزاد اندیشی اساسا ضرورتی است برای فهم قران و فهم طرح دین. فهم ناب قران در بستر ولایت و داخل در یک هویت جمعی و با هم مردم فهمیدن اتفاق خواهد افتاد. حضرت امام در یک همچین فضایی آنچه که ازقرآن  بعد از انقلاب میفهمند بسیار پیشرفته تر و بسیار متعالی تر از قبل از انقلاب است. در این بستر ولایت یک اوتریته نیست که سر از دگم اندیشی درآورد بلکه ولایت یک جریان جوشانی است که تازه خود ولی هم به تفصیل خواهد رسید.

گاه گاهی در کشاکش کارهای پر مولفه‌ای که انجام داده‌ام یا می‌دهیم، سوالات، ابهامات یا نیازی به راهنمایی و هم‌فکری، برایم پیدا می‌شود! گاهی این نیازها عمق می‌یابد و تبدیل به عطش می‌شود؛

در این بزنگاه، گاهی به ذهنم خطور می‌کند آنچه به آن مبتلاییم در سَلَف ما -یعنی آن کسانی که برای اهدافی شبیه اهداف ما تلاش می‌کرده‌اند- سابقه داشته، آرزو می‌کنم که ای کاش نگاشته‌ای از آن‌ها به دستم می‌رسید و سخنی پیرامون این حال و این ابهامات و … در آن نوشته شده بود؛ حتی اگر آن نگاشته صرفا گزارش یک تجربه‌ی شکست باشد مانند طلا ارزشمند است.

شاید دیری از این تاملات و افکار نگذرد که عطش پیدا می‌کنم تا خودم برای آیندگانم خیلی چیزها را بنویسم،
مثلا تجربیاتم را بنویسم، خصوصا زمانی که می‌فهمم فلان حادثه‌ای که در آن افتاده ام یک حادثه‌ی تکرار شونده برای همه‌ی حرکت‌ها است، و در دل این حادثه تحلیل‌ها و تفرکاتم را، پیش‌بینی‌هایم را، و نتایج حاصله را …. بنویسم.

ناگفته نماند که می‌دانم این نگاشته‌ها بعدا به کار خودم هم خواهد آمد.

اما من نیز در این حال، بسان سلف، دچار ننوشتن می‌شوم! شاید هنوز خیلی ارزش نوشتن را درک نکرده‌ام!

فراموش نکنیم که ما خودمان تاریخیم!

ما بخشی از تجربه‌ی اندوخته‌ی بشریتیم!

ما سرمایه‌ی آیندگانیم، و امروزمان بخشی از تجربه‌ی زیسته‌ی بشری است که اگر امیرالمومنین ع پس از ما می‌زیست، سرگذشت ما را مطالعه می‌فرمود آنگونه که انگار با ما زیسته است…

پس کاش برای آیندگان بنویسیم تا قوی شوند، آن وقت ما هم بخشی از بازویشان خواهیم بود.

واژه ی “راهبرد محتوایی” خیلی مأنوس نیست و باید در افق اندیشه کاربر این واژه به دنبال معنای دقیق آن بگردیم. اما حدس هایی می شود زد که در ادامه به این موارد می پردازم.

به معنای سهل گیرانه، اتخاذ راهبرد یعنی مشخص کردن مطلوبیت ها و اهداف کلان که در موضوع مشخص مد نظر است. البته در بعضی موارد اولویت را هم در همین اندیشه راهبردی مشخص می کنند.

اندیشه راهبردی که باعث شده تا اصل بحث آزاداندیشی مورد توجه قرار گیرد، ایده ی فرهنگی مادر است که خلاصه ای از طرح گفتمانسازی موسسه فتوت به حساب می آید.

اما همین بحث آزاداندیشی، محتوای اندیشه ای دارد که پرداختن به آن نیازمند درک صحیح از مخاطب، محتوای متناسب با او و همچنین کنشگران و داعیان دیگر این بحث است.

یک انتخاب راهبردی: پرداختن نظری به موضوع آزاداندیشی اسلامی

شناخت ماهیت آزاداندیشی اسلامی و امتدادها و خویشاوندان آن، مسئله ای بود که در این زمینه، دانش های اسلامی عمیقا خلاء تئوریک داشتند و همین زمینه باعث انفعال عمیق جبهه در گفتمانسازی آزاداندیشی و حتی مطرح کردن شعار آن می شد.

این راهبردی بود که در تحقق عینی آزاداندیشی مورد توجه قرار گرفت. اما اینکه راهبرد محتوایی چه باشد، هنوز مورد سؤال است.

اینکه چینش محتوا چه باشد، مرکز ثقل محتوای بحث آزاداندیشی چه باشد و اینکه چه میزان هر سرفصلی در تأمین هدف ما از مطرح کردن آزاداندیشی کمک می کند، سؤالاتی که باید در راهبرد محتوایی به آن پرداخته شود.

دو طیف در جامعه هستند که مخالف آزاداندیشی و از موانع آن به حساب می آیند: 1.متحجرین. 2.غرب زده ها.

به برکت انقلاب اسلامی، جریان تحجر که ریشه در حوزه های علمیه دارد، رو به انزوا و ضعف و زوال گذاشته است. اما غرب زده ها که شیفتگان تمدن غرب هستند، پیشرفت به سبک مدرنیته را پذیرفته و از سربازان علوم انسانی غربی هستند، اساسا پارادایم علمی غیرمادی را نفی می کنند و توان تفکر در اینباره را از دست داده اند.

با آزاداندیشی می توان با زدن ریشه های سست مکاتب مادی، از آن ها عبور کرد و البته در این درگیری، یک بار دیگر به آموزه های اسلامی بازگشت و خلیط را از آن زدود.

لذا راهبرد محتوایی ما در بحث آزاداندیشی می شود:

تمرکز بر درگیری با علوم انسانی غربی و نفی آن برای ایجاد پوشش گفتمانی برای تولید و رشد امتدادات علوم اسلامی.