بسم الله الرحمن الرحیم

#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#میرزا_علی_کرانی
#یادداشت_79
#جلسه_361
#قالب ؟

أ و لا حرّ یدع هذه اللّماظة لأهلها فلیس لانفسکم ثمن الا الجنه، فلا تبیعوها بغیر ها

این روایت شریف که ظاهرا از بیش از یک امام معصوم (ع) نقل شده است در فرمایشات مقام عظمای ولایت مستندی برای اشاره به بحث کرامت انسان قرار گرفته است . ایشان از این روایت چنین استفاده میکنند که معامله ای در کار است، لماظه ( آب بینی یا دهان حیوان ) ای دریافت میشود و بازای آن نفس انسان پرداخت میشود. که در اینجا منظور از لماظه دنیا و احتمالا متاع دنیایی است. ( در آیات شریفه نیز متاع دنیا را متاع فریب بیان کرده است )
این روایت شریفه می فرماید آیا آزادی ( یا آزاده ای ) نیست که این دنیا را برای اهلش رها کند و نفسش را در برابر تنها چیزی که ارزش معامله دارد یعنی جنت معامله کند؟ که این اشاره دارد به میزان ارزشمندی نفس انسانی که با هر چیزی قابل معامله نیست. از طرفی – همان گونه که محمل اصلی استفاده ی این روایت توسط مقام عظمای ولایت بحث آزادی است – این روایت شریف کرامت و ارزشمندی انسان را گره میزند به بحث آزادی که این مساله دلالت های خاص خودش را در بسط مساله ی کرامت انسان نیز می تواند داشته باشد.

حال از این رهگذر به سمت چند مساله میتوان رهیافتی حاصل کرد:

در مجاری ای که بحث کرامت انسانی را مطرح میکنیم ( مثلا تعاملات انسانی مان ) مسائل مربوط به کرامت یک زاویه ی جدیدی پیدا میکنند و آن هم چیزی شبیه همین مساله ی معامله است. در واقع از جهتی کرامت را با معنای «ارزشمندی» مساوق دانسته ایم و از همین جهت به مقوله ی معامله سرک کشیده ایم، که مبتنی بر آن می توان به بحث «لزوم تناسب ارزش ثمن و مثمن» پرداخت.

این زاویه ی جدید مثلا می تواند چنین تبلوراتی داشته باشد : در رفتار خودم با این انسان، نفس گرانبهای انسانی او را هم سنگ با چه چیزی پنداشته ام و در حال معامله ی آن با چه چیزی هستم؟ مثلا آیا برای تشفی خاطر خویش، ممکن است نفس او را پایمال کنم؟ یعنی آیا نفس او را با آسودگی خاطر خویش میتوانم معامله کنم؟

یا مثلا در مقام تصمیم گیری برای یک جمع، آیا میتوانیم نظر یک شخص را ندید بگیریم؟ مثلا آیا می شود نفس یک انسان را با تامین رضایت اکثریت معامله کرد؟

و یا مثلا در مواقفی که با انسانی مواجه هستیم که او خود برای نفس خویش عملا ارزش چندانی قائل نیست و آن را با دنیا معامله میکند، چه باید کرد؟ و تبلور این زاویه چگونه خواهد بود؟

یا مثلا در مواقفی که انسانی در حال ندید گرفتن ارزشمندی ما یا دیگران است؟ ( تعارض ارزشمندی چند انسان ) در اینجا پیامد این نگاه ها چگونه میشود؟

#یادداشت
#حسین_علیمردانی
#مشخصات_اسلام
#جلسه_361
#تقریر
جلسه361-14000921

🔰14. [ضدیت با ضد عقل]

اینجا چند نکته مطرح شد:

1. عقل. باید معلوم شود که منظور از عقل اسلامی چیست. این نارسایی ها ضربه های بدی می زند.

2. ضد عقل چیست؟ آیا یک چیز است یا چند چیز است؟ آیا ضد عقل می تواند یک رویه و فرهنگ یا تمدن باشد؟ اگر جایگاه عقل معلوم باشد، همان کسی که عقل را معرفی میکند در باب ضدیت با عقل هم اندیشه دارد و امکان دارد ایده های نو مطرح کند.

3. ضدیت با ضد عقل یک مشخصه برای اسلام است.

➖الان اتفاقی که افتاده است این است که به اسم عقل دارد با عقل مبارزه می شود. الان اگر بخواهیم حرف دینی بزنیم، عقلانی حساب نمی شود! این کدام عقل است که در مناسباتش نمی تواند عقل دینی را بفهمد؟

این مانند تعریف علم است. اگر علم را طوری تعریف بکنید که همه ی دانایی های واقعی و مؤثر و سرنوشت ساز شما از دایره ی علم خارج شوند و عنوان ارزش به خود بگیرند، خیلی خطرناک است. اینکه اعتبار علم را از بخش خوبی از دانایی ها بردارید، قطعا قتل عام به راه انداخته اید.

➖رابطه ی عقل و دین. اینکه عقل در فضای دینی تا کجاها می تواند امکان استفاده داشته باشد.

ما باید از این فضاها استفاده بکنیم. تردید نداشته باشید که حتما آنچه که دین است و معارف الهی محسوب می شود، با هر چیز ی که کمال است، نسبت دارد. اگر بحث از عقل، باعث ضدیت با دین می شود، یا فهم دینی من ناقص است که این به من ربط دارد. یا اینکه برداشتمان از دین درست است که در اینصورت برداشتمان از عقل نادرست بوده است.

ما می ترسیم که از عقل استقبال بکنیم. اما اگر پایگاه دینی از عقل استقبال نکند، کماکان عقل ضربه زننده است و خطرآفرین است. مثل اینکه اگر از تفریحات سالم استقبال نکنید، تفریح اساسا معنای بدی پیدا می کند. کما اینکه اگر از اقتصاد سالم و پاک استقبال نکنید، اقتصاد به گندابی تبدیل می شود. کما اینکه اگر از سیاست سالم جامعه ی متدین استقبال نکند، سیاست به گند کشیده میشود و … . این را به معنای استقبال زمینی دین از این امور در نظر بگیرید.

کلام جدید
بعضی ها کلام جدید را به معنای مباحث فلسفه ی دین گرفته اند. این خیلی شایع است.
بعضی ها به معنایی که مد نظر شهید مطهری است گرفته اند، به معنای بحث های جدید که مطرح شده است.
یک سری بحث هایی که در مسیحیت مطرح بوده یا یک سری بحث های دیگر را عنوان کلام جدید می دهند.

➖دوگانه ی عقل معاش و عقل معاد. نسبت ایندو با هم چیست. خود این یک اشتراک لفظی از عقل درست کرده است که ما باید این معانی را از هم تفکیک بکنیم.

➖شاخصه ی جامعه ی عاقل چیست؟ تفکر است یا قیام لله است. این اگر روشن شود، آنموقع بحث پیشرفت اجتماعی و جامعه ی پیشرفته خیلی متفاوت می شود. عملا با این معیار غربی ها اصلا ورودی به وادی تفکر نداشته اند.

جامعه ی عاقل. این همان فرهنگ نظری پشتیبان است. عاقل بودن جامعه یک بحث فرهنگی است. هویت عقلانی داشتن جامعه واقعا شدنی است. در نگاه ما هم شخص انسان و هم جامعه می تواند بسیار عاقل باشد و بسیار هم عاشق پیشه و اهل شیدایی و شیفتگی و هیجان.

یکی از عللی که چاقوی نظام سلطه روی شیعه و انقلاب اسلامی کند است و خوب عمل نمی کند این است که الان فکر شیعی که انقلاب را دارد مدیریت می کند، عقل و عشق را با هم جمع کرده است. مثلا به مدیریت جنگ که می رسد می بینید که چه عاشقانه وارد صحنه می شود. از طرف دیگر هم می بینید که هیجان و عشق دارد ولی بی کله نیست! اینکه بعضی جاها تعادل ندارد، پذیرفته است و عیبی ندارد.
2️⃣

یادداشت_مشخصات_اسلام
#محمد_صحرایی
#جلسه_361
#یادداشت_102

اسلام ضد ضد اراده هاست.
اراده چیست و راه تقویت آن چیست؟
اراده یک قدرت درونی و وابسته به عقل است که میتواند در مقابل قدرتها و کشش های بیرونی انسان را در مسیر تصمیمی که با مصلحت سنجی گرفته است حرکت دهد و ثابت قدم بدارد.
مرحوم امام خمینی ره عزم را جوهره ی انسانیت و آنرا منزلی بعد از منزل تفکر میدانند یعنی برای صاحب عزم شدن باید ابتدا تفکر کنیم و خود را در این تفکر به هدف از خلقت و عاقبت کار و وضعیت رقت بار فعلی خود سرزنش کنیم و به استنطاق دربیاوریم.
به نظر میرسد روایت ضادّوا التّوانی بالعزم اشاره به همین نکته داشته باشد. اینکه انسان بخواهد سستی را با عزم از بین ببرد نشان از لزوم مقدمه ای عزم آفرین دارد که در بیان امام همان تفکر است..
“….پس ای برادر بکوش که صاحب عزم و دارای اراده شوی که خدای نخواسته اگر بی عزم از این دنیا هجرت کنی انسان صوری بیمغزی هستی که در آن عالم بصورت انسان محشور نشوی….
….و جرأت بر معاصی کم کم انسان را بی عزم میکند و این جوهر شریف را از انسان می رباید.
…استاد معظّم ما می فرمودند بیش از هر چه گوش دادن به تغنّیات سلب اراده و عزم از انسان میکند.
…از خداوند تبارک و تعالی در خلوت بخواه تو را در این مقصد همراهی فرماید و رسول اکرم و اهل بیت او را شفیع قرار بده تا خداوند به تو توفیق عنایت فرماید….

و از جمله میتوان به نکات زیر اشاره کرد:
– صبرورزی در انجام عبادات و نماز اول وقت و بطور کلی صبوری کردن یک تمرین بزرگ برای تقویت اراده است.
قرآن کریم می‌فرماید: «وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاهِ»

-حضرت علی علیه‌السلام می‌فرمایند: «لَا تَجْتَمِعُ عَزِیمَهٌ وَ وَلِیمَهٌ مَا أَنْقَضَ النَّوْمَ لِعَزَائِمِ الْیوْمِ وَ أَمْحَى الظُّلَمَ لِتَذَاکِیرِ الْهِمَمِ»: عزم و تصمیم برای رسیدن به کمالات، با سورچرانی و راحت‌طلبی سازگار نیست، چه بسیار خواب‌هایی که تصمیمات روز را بر هم می‌زند و چه بسیار تاریکی‌هایی که یاد همت‌های بلند را از خاطره‌ها زدوده است.

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#عقل
#بنا_عقلا
#محمد_هادی_جوهری
#یادداشت_134
#جلسه_360

🔰بررسی جایگاه عقل عملی و بنائات عقلا و سیره عقلا و سیره متشرعه و عرف در استنباط احکام شرعی🔰

🔺عقل عملی
احکام عقل قبل از اجتماع را حکم عقل عملی شمرده می شود. احکام عقل عملی غیر قابل انکار می باشد. شارع در نسبت با احکام عقل عملی نفیا و اثباتا نمی تواند ورودی داشته باشد.

🔺بنا عقلا
بنائات عقلا، احکام عقل عملی می باشد اما بعد از اجتماع، تفاوت عقل عملی و بنائات عقلا در همین هست که عقل عملی احکام قبل از اجتماع می باشد ولی احکام بنائات عقلا احکام بعد از اجتماع می باشد که برگفته از همان احکام عقل عملی می باشد. در این ها نیز شاعر نفیا و اثباتا نمی تواند ورودی داشته باشد. التبه این احکام همگی ثابت و عمومی میان همه عقلا می باشد.
بنائات عقلا به سبب بازگشت شان به احکام عقل عملی و این که احکام در این جا براساس یک اضطراری وضع شده است، غیر قابل انکار می باشند. مانند حجیت و اصالت ظهور.

🔺سیره عقلا
سیره عقلا همان عمومیت را دارد ولی لزوما ریشه در عقل عملی ندارد. این سیره یا طریق رسیدن به بنا عقلا می شود . یا طریق رسیدن به کتاب و سنت . و خودش منبع نیست ، و فقط کاشفیت دارد. سیره می تواندکاملا فرهنگی و عادی باشد. که اگر به بنا عقلا برگردد با حجیت عقل حل می شود و اگر به سیره بازگردد با حجیت سیره و شرایط آن ، درست می شود.

🔺سیره متشرعه
سیره متشرعه دقیقا همان سیره عقلا است فقط در یک فضای خاص، و آن عمومیت را ندارد و چون عمومیت را ندارد قطعا به عقل برنمی گردد. و نوعا مجتهدین آن را ضعیف تر دانسته اند.

🔺عرف
عرف همان نگاهی است که در تبیین مفاهیم و تشخیص مصادیق آورده می شود و در طریق استنباط حکم شرعی دخالتی ندارد و فقط در موضوع وارد می شود و فقط گاهی برای اجرا آن حکم شرعی کمک می کند. عرف موضوع حکم است ، منبع حکم نمی باشد.

♻️از میان این پنج مورد عقل عملی و بنا عقلا نقش منبعیت را در استنباط حکم شرعی دارند فلذا در عرض کتاب و سنت قرار میگرند. و سیره عقلا و سیره متشرعه، نقش کاشفیت از کتاب و سنت را ایفا می کنند و به تنهایی ارزشی نداشته و با بازگشت به آن دو ارزشمند می شوند. و اعتبارشان در طول اعتبار سنت و کتاب می باشد. و عرف نیز اصلا در جریان استباط احکام شرعی نقشی ندارد.

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#مهدی_اعلایی
#یادداشت_79
#جلسه_360
#نقد

🔰 چه عقلی می خواهیم؟

مباحث کلام اسلامی معمول، با عقل شروع می شود. ابتدا با عقل وجود خداوند، ضرورت بعث رسل، عصمت و برخی معارف پایه را اثبات می کنند و پس از آن، ما در سایر حوزه های دین تقریبا با عقل خداحافظی می کنیم.

ممکن است کسی بگوید که خیر، ما از عقل در معارف و احکام دینی بسیار استفاده می کنیم؛ اما سوالی که می پرسیم، اینست که اگر جایی عقل با استدلال آزاد به نقطه ای رسید، که مثلا حکم به عدم وجود خدا کرد، برخورد شما چیست؟

طبیعتا، با شدت کم و زیاد، مسلمین به راحتی این عقل را کنار گذاشته و به آن توجهی نمی کنند. تازه جالب است که در مشخصات می گوییم دین طرفدار عقل و عقلانیت آزاد است و با ضد عقل، ضد است …

مگر دعوای سقیفه چیست؟ شیخین معتقدند که می خواهیم جامعه اسلامی را با قرآن و پس از آن، با عقل اداره کنیم و شیعه دقیقا همین نقطه را، انحراف جامعه مسلمین می داند، که با کنار گذاشتن معصوم به عقل روی بیاوریم. (کما اینکه نقطه آغازین درگیری تمدن اسلامی با تمدن غرب، همین نقطه است.)

با مطالعه آثار متفکرین مسلمان، متوجه می شویم که عقلی که مسلمانان به دنبال آن هستند، عقلی است که شریعت را بهتر بفهمد. یعنی در واقع ما عقل را می خواهیم برای فهم شریعت، صرفا.

عقل قربان كن به پيش مصطفی
حَسْبِيَ اللَّهُ گو كه الله ام كفی

آنجا که آوینی می فرماید: «عقل می گوید بمان و عشق می گوید برو ؛ و این هر دو، عقل و عشق را، خداوند آفریده است تا وجود انسان در حیرت میان عقل و عشق معنا شود، اگرچه عقل نیز اگر پیوند خویش را با چشمه ی خورشید نَبُرد، عشق را در راهی که می رود، تصدیق خواهد کرد؛ آنجا دیگر میان عقل و عشق فاصله ای نیست.» یا اینکه می گوید:«عقل معاش می‌گوید که شب هنگامِ خفتن است، اما عشق می‌گوید که بیدار باش، در راه خدا بیدار باش تا روح تو چون شعاعی از نور به شمس وجود حق اتصال یابد. عقل معاش می‌گوید که شب هنگام خفتن است، اما عقل معاد می‌گوید که همه‌ی چشم‌ها در ظلمات محشر، در آن هنگامه‌ی فزع اکبر، از هول قیامت گریانند، مگر چشمی که در راه خدا بیدار مانده و از خوف او گریسته باشد. عقل معاش می‌گوید که شب هنگام خفتن است، اما عشق می‌گوید: چگونه می‌توان خفت وقتی که جهان ظلمتکده‌ی کفرآبادی است که در آن احکام حق مورد غفلت است؟ عشق می‌گوید: چگونه می‌توان خفت وقتی که هنوز خون گرم امام عاشورا از زمین کرب و بلا می‌جوشد و تو را فرا می‌خواند؟ چگونه می‌توان خفت و جهان را در کف جهال و قد‌اره‌بندها رها کرد؟ نه، شب هنگام خفتن نیست.» ، به راحتی می توان فهمید که ما عقلی را می خواهیم، که ما را به حکم شرع برساند و برای عقل های دیگر، احترامی قائل نیستیم.

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#سید_مصطفی_مدرس
#یادداشت_139
#جلسه_360
#اندیشه_ربا
#باز_تقریر
🔰تحلیلی اجتماعی از آثار مخرب ربا در بیان علامه طباطبایی:
💠بخش دوم

علامه طباطبایی در تفسیر آيات 275 الى 281 سوره بقره بعد از بیان تفسیر خودشان از این آیات “بحثٌ علمی فی الربا” مطرح کرده و یک تحلیل تمدنی از ربا عرضه میکنند:
گزارشی مختصر همراه با متن بیان ایشان تقدیم می شود:

4️⃣مقام چهارم: مشتبه شدن هدف و وسیله
– پول که وسیله بود هدف شد
– اصل معاوضه یا برای رفع حاجت بود و در ادامه تبدیل به کاسبی و بهره گیری شد.
– ربای معاوضی هم در همین بستر کاسبی شکل گرفت

فهذه أعمال قدمها الإنسان بين يديه لرفع حوائجه في الحياة، و استقر الأمر بالآخرة على أن الحاجة العمومية كأنها عكفت على باب الدرهم و الدينار، فكان وجه القيمة كأنه هو المال كله، و كأنه كل متاع يحتاج إليه الإنسان لأنه الذي يقدر الإنسان بالحصول عليه على الحصول بكل ما يريده و يحتاج إليه مما يتمتع به في الحياة، و ربما جعل سلعة فاكتسب عليه كما يكتسب على سائر السلع و الأمتعة و هو الصرف.
و قد ظهر بما مر: أن أصل المعاملة و المعاوضة قد استقر على تبديل متاع من متاع آخر مغاير له لمسيس الحاجة بالبدل منه كما في أصل المعاوضة، أو لمسيس الحاجة إلى الربح الذي هو زيادة في المبدل منه من حيث القيمة، و هذا أعني المغايرة هو الأصل الذي يعتمد عليه حياة المجتمع، و أما المعاملة بتبديل السلعة من ما يماثله في النوع أو ما يماثله مثلا فإن كان من غير زيادة كقرض المثل بالمثل مثلا فربما اعتبره العقلاء لمسيس الحاجة به و هو مما يقيم أود الاجتماع، و يرفع حاجة المحتاج و لا فساد يترتب عليه، و إن كان مع زيادة في المبدل منه و هي الربح فذلك هو الربا، فلننظر ما ذا نتيجة الربا؟

5️⃣مقام پنجم: ربا و انواع آن و نتایج و آثار آن
– ربا مایه هلاکت حیات اجتماعی انسانها
– ربای بین اغنیا و فقرا: ربا عامل ایجاد فاصله طبقاتی
– توضیح فساد مدنی و هرج و مرج عاقبت شیوع ربا
– ربای تجارتی که اساس کار بانکها می باشد؛ توضیح اثرات و پیامدها
– تراکم فاحش ثروت نزد عده ای انگشت شمار تنها سبب شیوع کمونیسم

الربا- و نعني به تبديل المثل بالمثل و زيادة كإعطاء عشرة إلى أجل، أو إعطاء سلعة بعشرة إلى أجل و أخذ اثنتي عشرة عند حلول الأجل و ما أشبه ذلك- إنما يكون عند اضطرار المشتري أو المقترض إلى ما يأخذه بالإعسار و الإعواز بأن يزيد قدر حاجته على قدر ما يكتسبه من المال كأن يكتسب ليومه في أوسط حاله عشرة و هو يحتاج إلى عشرين فيقرض العشر الباقي باثني عشر لغد و لازمه أن له في غده ثمانية و هو يحتاج إلى عشرين، فيشرع من هناك معدل معيشته و حياته في الانمحاق و الانتقاص و لا يلبث زمانا طويلا حتى تفنى تمام ما يكتسبه و يبقى تمام ما يقترضه، فيطالب بالعشرين و ليس له و لا واحد (20- 0 المال) و هو الهلاك و فناء السعي في الحياة.

ربای بین اغنیا و فقرا
و أما المرابي فيجتمع عنده العشرة التي لنفسه و العشرة التي للمقترض، و ذلك تمام العشرين، فيجتمع جميع المالين في جانب و يخلو الجانب الآخر من المال، و ليس إلا لكون الزيادة مأخوذة من غير عوض مالي، فالربا يؤدي إلى فناء طبقة المعسرين و انجرار المال إلى طبقة الموسرين، و يؤدي ذلك إلى تأمر المثرين من المرابين، و تحكمهم‏ في أموال الناس و أعراضهم و نفوسهم في سبيل جميع ما يشتهون و يتهوسون لما في الإنسان من قريحة التعالي و الاستخدام، و إلى دفاع أولئك المستخدمين المستذلين عن أنفسهم فيما وقعوا فيه من مر الحياة بكل ما يستطيعونه من طرق الدفاع و الانتقام، و هذا هو الهرج و المرج و فساد النظام الذي فيه هلاك الإنسانية و فناء المدنية.

ربای تجارتی که اساس کار بانکها می باشد
هذا في الربا المتداول بين الأغنياء و أهل العسرة، و أما الذي بين غيرهم كالربا التجاري الذي يجري عليه أمر البنوك و غيرها كالربا على القرض و الاتجار به فأقل ما فيه أنه يوجب انجرار المال تدريجا إلى المال الموضوع للربا من جانب، و يوجب ازدياد رءوس أموال التجارة و اقتدارها أزيد مما هي عليها بحسب الواقع، و وقوع التطاول بينها و أكل بعضها، بعضا و انهضام بعضها في بعض، و فناء كل في ما هو أقوى منه فلا يزال يزيد في عدد المحتاجين بالإعسار، و يجتمع الثروة بانحصارها عند الأقلين، و عاد المحذور الذي ذكرناه آنفا.

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#سید_ابراهیم_رضوی
#یادداشت_20
#جلسه_360
#نقد

💠نقد #یادداشت_134 آقای #محمد_هادی_جوهری 💠

نقد و ملاحظاتی نسبت به این یادداشت وجود دارد که در قالب سه نقد به آنها اشاره می کنم:
🔸نقد اول: با تتبعی که در کتب فقهی و اصولی داشتم، فرقی میان سیره عقلا و بناء عقلا نیافتم. به نظر می رسد فرقی که نگارنده میان این دو گذاشته اند، وجهی ندارد مگر اینکه اصطلاحی جدید باشد و الا در اصطلاح میان فقها و اصولیون، سیره عقلا و بناء عقلا، یک چیز هستند

🔸نقد دوم: در اینکه سیره و بناء عقلا، یک دلیل هستند یا کاشف از سنت، در میان علما اختلاف است. بعضی مانند مرحوم اصفهانی و شاگردشان مرحوم مظفر می گویند چون شارع از عقلا و بلکه رئیس عقلا است، پس عمل عقلا، خودش حجت و دلیل است. بنا بر این نظریه، ردع شارع از سیره عقلا ممکن نیست و اگر شارع در جایی ردعی کرده باشد، در حقیقت این ردع به معنای عدم تحقق صغرای سیره است نه ردع سیره محقق شده.
اما بنا بر نظر مشهور فقها سیره و بناء عقلا، مستقلا دلیل نیست و برای حجیت، نیازمند به امضا یا عدم ردع شارع است.

▪️ البته در اینکه حقیقت سیره عقلا چیست، سه نظریه کلی وجود دارد:
اول(مشهور و مرحوم امام): عمل خارجی عقلا.
دوم (شهید صدر): ارتکاز عقلا
سوم (محقق عراقی و استاد لاریجانی): التزام و بناء عقلا

🔸نقد سوم: در فرق میان سیره متشرعه و سیره عقلا، اکثر فقها اینگونه توضیح می دهند: سیره عقلا یعنی سیره عقلا بماهم عقلا یعنی جهت صدور فعل از آنها، عقل است و سیره متشرعه یعنی سیره متشرعه بماهم متشرعه یعنی جهت صدور فعل از آنها، شرع است.
مشهور فقها می گویند در سیره متشرعه، نیازی به امضا نیست برخلاف سیره عقلاء که چون صاحبان آن سیره، ربط مستقیمی به شارع ندارند، نیازمند به امضا دارد ولی در سیره متشرعه، صرف اثبات صغرای آن، به معنای این است که آن عمل از شارع است و دیگر نیازی به امضای آن نیست. چراکه صاحبان سیره متشرعه، مستقیما کشف از وجود نظر شارع می کند.
حال عجیب است که چطور آقای جوهری می فرمایند فقها نوعا سیره متشرعه را ضعیف تر از سیره عقلا دانسته اند و حال آنکه امر دقیقا بالعکس است.

#یادداشت
#حسین_علیمردانی
#مشخصات_اسلام
#جلسه_360
#تقریر
جلسه360-140009

🔰14. [ضدیت با ضد عقل]

آیت الله بهجت از آقا رسول اکرم ص نقل می کردند:

وَ قَالَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ : لاَ يَتِمُّ عَقْلُ اِمْرِئٍ مُسْلِمٍ حَتَّى تَكُونَ فِيهِ عَشْرُ خِصَالٍ

عقل انسان کامل نمی شود مگر ده خصلت در او ایجاد شود.

اَلْخَيْرُ مِنْهُ مَأْمُولٌ وَ اَلشَّرُّ مِنْهُ مَأْمُونٌ

همیشه امید خیر از او می رود. شر ایجاد نمی کند. بعضی ها هستند که اگر پا روی دمشان بگذارید، رسما شرارت می کنند. حضرت آقا در مورد شهید بهشتی می گفتند که انسان مقتدری بود. اما بی آزار. یعنی همه می دانستند که اگر به خود او آزار برسانید، آزار نمی رساند. کاری که به صلاح تو است انجام می دهد.

يَسْتَكْثِرُ قَلِيلَ اَلْخَيْرِ مِنْ غَيْرِهِ

یک کار خیر کوچکی را اگر غیر از خودش انجام دهد، این راخیلی بزرگ می شمارد.

وَ يَسْتَقِلُّ كَثِيرَ اَلْخَيْرِ مِنْ نَفْسِهِ لاَ يَسْأَمُ مِنْ طَلَبِ اَلْحَوَائِجِ إِلَيْهِ وَ لاَ يَمَلُّ مِنْ طَلَبِ اَلْعِلْمِ طُولَ دَهْرِهِ اَلْفَقْرُ فِي اَللَّهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنَ اَلْغِنَى وَ اَلذُّلُّ فِي اَللَّهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنَ اَلْعِزِّ فِي عَدُوِّهِ وَ اَلْخُمُولُ أَشْهَى إِلَيْهِ مِنَ اَلشُّهْرَةِ ثُمَّ قَالَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ اَلْعَاشِرَةُ وَ مَا اَلْعَاشِرَةُ قِيلَ لَهُ مَا هِيَ قَالَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ لاَ يَرَى أَحَداً إِلاَّ قَالَ هُوَ خَيْرٌ مِنِّي وَ أَتْقَى إِنَّمَا اَلنَّاسُ رَجُلاَنِ رَجُلٌ خَيْرٌ مِنْهُ وَ أَتْقَى وَ رَجُلٌ شَرٌّ مِنْهُ وَ أَدْنَى فَإِذَا لَقِيَ اَلَّذِي شَرٌّ مِنْهُ وَ أَدْنَى قَالَ لَعَلَّ خَيْرَ هَذَا بَاطِنٌ وَ هُوَ خَيْرٌ لَهُ وَ خَيْرِي ظَاهِرٌ وَ هُوَ شَرٌّ لِي وَ إِذَا رَأَى اَلَّذِي هُوَ خَيْرٌ مِنْهُ وَ أَتْقَى تَوَاضَعَ لَهُ لِيَلْحَقَ بِهِ فَإِذَا فَعَلَ ذَلِكَ فَقَدْ عَلاَ مَجْدُهُ وَ طَابَ خَيْرُهُ وَ حَسُنَ ذِكْرُهُ وَ سَادَ أَهْلَ زَمَانِهِ .

این که معصوم ع میگوید، قطعا خودش هم اینطور است. به هر کسی که می رسد می گوید او از من بهتر است و با تقوا تر است.

این عقلی که ایشان می فرماید، در حد مشروب نخوردن نیست، خیلی اسلام به سمت عقل کشیده است. خیلی چیزها را می شود نشان داد که همه ی این ها طراحی شده برای حراست از عقل.

احساس من این است اینکه بگوییم اسلام با ضدعقل ضد است، یعنی طرفدار عقل است. اصلا حق مطلب ادا نمی شود.

اینجا مواجه ی تنزیهی شده است. یک موقع است که شما می گویید اسلام طرفدار عقل است. این برخورد اثباتی و تشبیهی است. اما وقتی می گویید که با ضد عقل ضد است، درگیر می شود و بعد شما فهرستی از درگیری ها را نشان می دهید و می گویید که تمام این درگیری ها به خاطر حراست از عقل است. آن نقطه ی عزیمت این است که اسلام طرفدار عقل است، معلوم است، شروع ماجرا این است. منتها یکی از کارهای متنوع و جسورانه ای که اسلام می کند این است که با هر آنچه که ضد عقل است درگیر می شود. این را می خواسته توضیح بدهد که شما در شریعت این را مشاهده خواهید کرد و جدی بگیرید و فاخر بشمارید.

آنجاهایی که اسلام محرومیتی پدید می آورد، دلیل دارد. کما اینکه خداوند اعلام کرده است که به مؤمنین از یک حدی بیشتر رفاه نمی دهم، تازه همین حد هم به خاطر این است که کافر نشوند.

اینکه عقل را از منابع احکام بدانید در سیاق بیان کردن مراد شارع است و هم عرض کتاب و سنت و اجماع قرار می گیرد.

اینکه شما بگویید که عقل به عنوان رسول باطنی در کنار کتاب است. یؤتی الکتاب و الحکمه. این را اصول فقه ما نمی تواند از آب دربیاورد. به نظر من هنوز به این مرحله نرسیدیم که بتوانیم به گونه ای که دین تهدید نشود، عقل را بتوانیم در جایگاه خوبی قرار دهیم. هنوز بلوغ دینی ما در این حد نیست.

عقل مؤمن یعنی قبلا شما در او درد الهی ایجاد کردید. یعنی او دارای قبله است. موضوع حساس و خطرناک است. علتش هم این است که تا به حال زندگی تمیز دینی را از آب درنیاوردیم، به خاطر همین هم طمع نکردیم به شکوفایی این فکر بکنیم. ولی اگر یک زندگی دینی تمیز درست کنیم و از مواهب شریعت استفاده کنیم و بعد عقل مومن شود. و بعد بگوییم که خود تو هم می توانی فعال کنید به نیت دریافتن حقایق.

این تعبیر شنیعی به نظر می رسدکه شما بگویید که بحث مرادات شارع نیست. البته این هم یک جوری مراد شارع است ولی منظور این است که حقیقت را دربیابید و البته بستر توحیدی است و پارادایم را نقل فراهم کرده است یعنی یک فهم تفسیری و استنباطی.

بسم الله الرحمن الرحیم

#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#میرزا_علی_کرانی
#یادداشت_77
#جلسه_359
#بازتقریر ؟

عنوان : شگفتی یک امکان و ارزشمندی یک بیان

بحث بسیار مهم، کاربردی و پر از ظرافتی را جناب استاد در این چند روز در ابتدای جلسه ی حلقه ی اندیشه ی کلامی مطرح میکنندو آن هم بحث « کرامت انسان » است. لزومش، فلسفه اش، شیوه ی به کار بستن این باور، آفات به کار بستن، فواید به کار بستن و برخی تجربیات تطبیقی شان ذیل این مساله.

خیلی آموزنده و تامل برانگیز است این مساله.

ما که زندگی مان سر به سر پر است از ارتباط با انسان ها، و اساسا راهمان برای رسیدن به اهداف بلند اسلامی و توحیدی از ارتباط با انسان ها میگذرد، آن به آنِ حرکتمان را باید با اندیشه ای قابل تکیه و قابل اطمینان در مورد انسان پشتیبانی کنیم. تا بتوانیم قدم از قدم برداریم، و الا با این موجود بی انتها و در عین حال بی نهایت ارزشمند به گونه ای رفتار میکنیم که ممکن است خسارت بار باشد. و چه حسرتی بالا تر از این که ما در ارتباط با یک انسان خسارت بیافرینیم؟

بگذریم از اینکه دامنه ی این خسارت ها هم گاه ممکن است بی انتها باشد. ممکن است برنامه ای اساسی را از ریشه بخشکاند و زمین بزند. ممکن است یک عمر زندگی یک یا چند انسان، و یا حتی یک یا چند جامعه و حتی تاریخ را دستخوش تغییر قرار دهد.

کینه ای را در دل کسی میکاریم، حسرتی را میکاریم، وحشتی را میکاریم، غروری یا تکبری را میپرورانیم، محبتی را دریغ میکنیم، و … و اینها میشود که یک انسان به جای آنکه در مدار انسان بودن حرکت کند از مدار خودش خارج میشود و چه بسا دیگر اصلا انسان نماند…( پناه بر خدا ) و چه مظلوم است آن انسان و چه حسرت بار است این اتفاق!

اما اگر ما بتوانیم بر اساس تعالیم عزیز اسلامی مان که حقیقت انسان ( این موجود عظیم و بی انتها ) را معرفی میکند و گاه راه تعامل و ارتباط با او را برایمان بیان میدارد، مدارهایی اصلی و اساسی را شناسایی کنیم که مطابق با آن ها با این موجود ظریف برخورد کنیم چه شگفت انگیز خواهد بود که خواهیم توانست یک موفقیت بزرگ را رقم بزنیم.
خواهیم توانست این مسیر را به سلامت بیشتری طی کنیم، و با شگفتی آفرینی فراوان تری به مقصد برسانیم.

ما اگر مکتب مان این ظرفیت را دارد که از یک بچه ی روستایی، یک ابر مرد مثل حاج قاسم سلیمانی تحویل بدهد، یک مکتب شگفت انگیز داریم که به ما این نوید را میدهد که میتوانیم بشریت را از اغلال دست و پا گیرش برهانیم و به افق اعلای کمال و انسانیت برسانیم.

به ما این نوید را میدهد که ما مثل تمامی مکاتب غیر توحیدی که با وهم و به غلط در امر تعامل با انسان دخالت کرده اند و کرور کرور انسان را از انسان بودن باز میدارند، آن ها را از داشتن ایمان باز میدارند، از زندگی کردن مطابق با حقیقت باز میدارند و … نیستیم. بلکه ما میتوانیم برای تعامل با انسان گام برداریم.

آن شگفتی بزرگی که در میان این سطور کوتاه سخن استاد در اول جلسات خود نمایی میکند، شگفتی امکان فهم انسان است. شگفتی داشتن میزان و سنجه ی قابل بررسی و قابل تکیه در تعامل با انسان هاست.

یک اصل اولی و اساسی و زیر ساختی: انسان مکرم است. او را تحقیر نکنید. او را تکریم کنید.

پیغمبر اکرم فرمود : من اکرم اخاه فانما یکرم الله، اگر کسی برادرش را تکریم کند، خدا را تکریم کرده است.
دنیایی از سخن زیر ساختی فرموده…

و سپس با نقل خاطره ای سری زده میشود به بررسی میدان به کار بستن این اصل: آیا همیشه این اصل باید جاری باشد؟ اگر کسی، جایی، در تعامل با انسانی، از این اصل عدول کرده بود و خسارت به بار آورده بود، پس از او ما چه باید بکنیم؟ آیا سرمایه ی اسلامی در چنین بزنگاه هایی به ما کمکی کرده است؟ گاهی ممکن است این خسارت، پدید آمدن تکبر باشد، پس فرموده است : التکبر مع المتکبر عبادۀ
یا امام علی ع فرموده اند : مَن لم تُصلِحْهُ الكرامَةُ أصلَحَتهُ الإهانَةُ

قصدم صدور یک حکم کلی نیست. قصدم بیان شگفتی این امکان فهم در تعالیم اسلامی است.
و شگفتی ارزشمندی آنچه این روزها در جلسات حلقه بیان میشود.
بسی مغتنم و کاربردی، و آینده نگرانه.