بسم الله الرحمن الرحیم
#یادداشت
#محمد_حسن_زاده
#مشخصات_اسلام
#یادداشت_146
#جلسه_363
#تقریر

✨نکات مطرح شده در جلسه امروز

🔹در جلسه امروز بحثی پیرامون مراد شهید مطهری از «کار» در گرفت.
🔸برادر رضا نسب می فرمودند که مراد شهید، فعالیتی ست که در مقابل آن پول دریافت میشود که قرینه شان هم این بود که فرد نباید کَل جامعه باشد.

🔹لکن حقیر عرض میکردم که آن چیزی که از مشخصات اسلام و اسلام مخالف آن است، بی مصرف بودن و زیست بی فایده برای خود و دیگران است. فرد ممکن است کارهای بسیار مفیدی برای اجتماع انجام دهد و بارهای بسیار سنگینی را از دوش اجتماع بلند کند، لکن در مقابل آن ها مزدی دریافت نکند در نتیجه در نیاز های زندگی خود نیازمند به کمک دیگران از جمله خانواده خود باشد. به چنین فردی کَل اجتماع نمیگویند بلکه چه بسا او از دلسوز ترین و پرتلاش ترین افراد برای بشیریت است. چه بسا اگر جامعه در وضعیت مطلوب خود از حیث ارزش ها قرار داشت او را تکریم میکردند و از بیت المال برای او رزق مشخص تعیین میکردند. لکن بنا به دلایلی او ناچار است نیاز های اساسی جامعه را رفع کند و در مقابل مزدی هم دریافت نکند و طبیعتا در زندگی مادی خود نیازمند باشد.

🔸نکته ای دیگر را برادر امامی فرمودند که این متن اصلا در گیر و دار این مباحث نیست. شهید مطهری در شرایط مبارزاتی آن روز این مباحث را مطرح کرده و در تقابل با جریان سرمایه داری که سرمایه اصل میداند و موجه میداند که انسان گوشه ای بنشید و بدون هیچ فعالیتی فقط از سرمایه خود ارتزاق کند، به اهمیت کار اشاره کرده اند و این با قرینه دیگر مطالب، مثل ربا و.. که مطرح کرده اند،‌مسلم است. اگر امروز میخواستند این مباحث را بنویسند،‌ به جای ارزش کار، به ارزش تولید اشاره میکردند.

🔹در جواب ایشان عرض شد که ضمن درست بودن این مطلب که شهید ناظر به دعوای روز بوده اند لذا از بین تمامی خصوصیات و مشخصات اسلام، این موارد را برگزیده اند، باید این دید را نیز داشت که در هر صورت این موارد از مشخصات ایدولوژی اسلامی هستند و به میتوان آنها را به صورت مستقل و فارغ از دعوای آن روز مورد بررسی قرار داد. لذا مباحثه حول این موضوع که «منظور از کاری که در اسلام محترم است و بی کاری که ضد ارزش حساب میشود، چیست» موجه است.
.

#مشخصات_اسلام
#سید_مصطفی_مدرس
#یادداشت_144
#جلسه_363
#استعمار_فرانو
#عقل_مایه_استضعاف
#باز_تقریر

🔰استضعاف و استراتژی های شیطان

ابلیس در طول تاریخ با استراتژی های گوناگون سعی در به استضعاف کشاندن بنی آدم و بازداشتن ایشان از نیل به مقام خلیفة اللهی داشته است.
در طول تاریخ آدمی اگر نیاز جنسی ای داشته است این موضوع دستمایه استضعاف بنی آدم شده است.
اگر نیاز به غذا و رفع گرسنگی داشته این موضوع نیز به نحو دیگری دستمایه استضعاف او گشته است.
اگر نیاز به پرستش داشته این مهم نیز به نحو دیگری زمینه سر برآوردن مستکبرینی که ادعای ربوبیت داشته اند گشته و اینان انسانها را به بردگی و استخفاف و استضعاف کشاندند.
در میان همه اینها عجیب تر آنست که حق سبحانه حجت باطنی ای در میان انسانها به ودیعه گذاشته تا این ودیعه سراج و نوری باشد در جهت یافتن نجات و راه سعادت.
اما در قرون پس از رنسانس خصوصا یکی دو قرن اخیر شاهد آن هستیم که آن ودیعه و حجت باطنی یعنی عقل دستخوش تحریف گشته و آنچه که حقیقتا و مصداقا وهم بوده به عنوان عقل و عقلانیت به بشریت معرفی شده است و دین که اعتلا بخش و اعتبار بخش به عقل و عقلانیت بوده و هست به عنوان خرافه و افیون توده ها معرفی می گردد.
امروز در عصر استعمار فرانو که به انسانها فرصت فکر کردن داده نمی شود با نسخه و ورژن بسیار پیچیده و عجیبی از استضعاف مواجه هستیم و آن این است که انسان با سرمایه وجودی اش یعنی عقل به استضعاف کشیده شده است.
.

#امید_فشندی
#یادداشت_215
#جلسه_363
#مشخصات_اسلام
#بازتقریر

🔰 كار(عمل)، كوشش(سعی/ماكسب) و سودمندی(نفع) در اسلام

در قرآن – به‌عنوان متن اصیل و اصلی آموزه‌های اسلام – بسیار روی كار و سعی و سودمندی تأكید و سفارش شده است؛ به صرف ایمان قناعت نكرده و ایمان و عمل را همیشه قرین هم آورده و اجر عمل پیروان سایر ادیان (یهود و نصاری و صابئین) را تضمین كرده(بقره/62).

فراتر از كار، كوشش را شرط لازم برای سودمندی و اثربخشی دانسته (لیس للإنسان إلّا ما سعی – نجم/39) و اساسا آنچه برای انسان به‌دست می‌آید و حاصل می‌شد (ماكسب) را به كار و كوشش متوقف می‌داند.

و سرانجام، شرط پایداری و برقراری كاروكوشش را – علاوه بر ایمان – سودمندی برای مردم می‌داند: و أمّا ما ینفع للناس فیمكث فی الأرض (رعد/17)

تو گویی كار و كوششی كه به نفع و خیر مردم نباشد، ابتر و بی‌ثمر و باد هواست.

29 آذر 1400

بسم الله الرحمن الرحیم

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#مجتبی_امیری
#یادداشت_12
#جلسه_362
#اراده
#تقریر

✅چیستی اراده و عوامل تقویت آن:

🌿اگر ما بخواهیم تصور درستی از اراده داشته باشیم،‌ لازم است انسان با اراده را بشناسیم. اراده یعنی خواستن و توانستن، از نظر اخلاقی کسی با اراده است که می خواهد از مرتبه بشریت به مرتبه انسانیت و قرب به خداوند عروج کند و در این راه تمام انتخاب‌ها و عملکردش بر اساس بینش و دانش و مطابق فطرت است نه میل و غرایز حیوانی و بشری.

🌿اسلام از انسان می خواهد که انسان شود و اراده قوی داشته باشد و زندگی اش را انسانی کند. احکام نورانی اسلام انسان ساز است، یعنی اراده انسانی را احیا می کند. تمام دین و آموزه های عقلانی و وحیانی آن برای این است که انسانیت و اراده انسانی را شکوفا نماید و آدمی را از بشریت و حیوانیت نجات دهد.

🌿جهاد اکبر، یعنی در درون انسان یک نبرد دائمی میان هویت بشری و هویت انسانی انسان همیشه درگیر است. همواره این دو در تضاد و کشمکش هستند، انسان می خواهد تابع عقل و منطق و فطرت خود باشد اما بشریت و حیوانیت او را وادار می کند تا از هوای نفس و شهوت و غضب و غریزه پیروی کند. انسان واقعی کسی است که در این جهاد اکبر پیروز شود و بر نفس خود غلبه نماید و از عقل و منطق تبعیت کند. انسانی که در مسیر کمال است، صاحب اراده است

🍀اما برای کسب اراده باید چه کار کرد؟ به نظر میاید بنا به سفارش برخی روایات و اساتید اخلاق نقطه عزیمت به این سمت نظم است و نظم آنچه همگان دوست دارند اما….

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#جریان_اجتماعی
#اراده
#جامعه
#محمد_هادی_جوهری
#یادداشت_136
#جلسه_362

🔰ضدیت با ضد جریان های اجتماعی🔰

عزم و اراده جوهره انسانیت می باشد. اساسا یعنی هویت یک انسان به اراده او می باشد. از طرفی دیگر در فضای علوم اجتماعی، اثبات می شود که جامعه هویتی شبیه انسان دارد. فلذا باید برای جامعه نیز جوهره ای باشد. و جوهره جامعه نیز اراده و عزم جامعه می باشد. اما این اراده و عزم جامعه به شکل جریان های اجتماعی ظهور و بروز خواهد کرد.

و از طرفی شهید مطهری ضدیت با ضد اراده را از ویژگی های ایدئولوژی اسلامی می داند. و حال اگر قرار باشد این ویژگی را بسط داده و در لایه اجتماعی نیز پررنگ کرد، می توان این گونه ادعا کرد که ضدیت با ضد جریان های اجتماعی نیز از ویژگی های ایدئولوژی اسلامی می باشد. چرا که جریان های اجتماعی در جامعه به مثابه اراده در انسان می باشد.
و این گزاره فهم جدید و ویژه ای در حکمرانی و اداره جامعه ایجاد می کند.

بسم الله الرحمن الرحیم

به تناسب یکی دو جمله ی استاد در مورد برخی برخورد های دشمنان از قبیل « وسوسه » که در بیانیه ی گام دوم هم به آن اشاره شده است نگاهی به عرصه های دشمنی انداختم.

#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#میرزا_علی_کرانی
#یادداشت_80
#جلسه_362
#قالب ؟

مدتی است بر روی این مساله فکر میکنم که آرایش مواجهه های ما بعنوان کسانی که حضوری در جبهه ی حق داریم، چگونه است؟

به این معنا که چه عرصه های نبردی وجود دارد و چه سنخ دشمنانی وجود دارند؟

یکی از اولین تقسیم بندی های کلان و کلی ای که در باید امر به ذهن میرسد تقسیم بندی ای است که برآمده از سه نوع جهاد تعریف شده در دین مبین اسلام به دست می آید:
جهاد اصغر
جهاد کبیر
جهاد اکبر

در این سه نوع جهاد ما با سه دسته کلی دشمن مواجهیم که البته هنوز وارد بررسی فعالیت های این دشمنان نشده ایم، و اگر وارد بررسی فعالیت هایشان بشویم خواهیم دید که هم افزایی هایی بین این سه دسته وجود دارد و عرصه ی نبرد را می تواند پیچیده تر کند.

آن سه دشمن عبارتند از : 1- دشمن خارجی ظاهری عیان 2- دشمنان خارجی ظاهرا دوست ( منافقین ) 3- دشمن باطنی

البته نمی دانم شیطان جزو کدام دسته قرار میگیرد و مبارزه با شیطان در زمره ی کدام دسته از انواع جهاد است.

نکته ی مهم در مواجهه با هر سه تای این دشمنان این است که یکی از امور بسیار شایع در میان انسان های این است که دشمنان خود را دشمن نمیپندارند و آنان را به عنوان دشمن خودشان اخذ و لحاط نمیکنند تا پیرامون مواجهه با او از همین زاویه تدبیر و تصمیم گیری و عمل داشته باشند.

مثلا دشمن خارجی با طراحی پیچیده دامی برای شما پهن میکند ولی شما متوجه آن نمیشوید، لذا آن دام را دام نمیپندارید و رفتار را متناسب با آنچه که باید با یک دشمن داشت ساماندهی نمیکنید، مثلا فرض کنید در قضه ی کرونا چنین چیزی وجود دارد.

یا اینکه منافقین چیزهایی را برای شما به عنوان مصالح قلمداد میکنند یا با شما سخنانی را میگویند که شما متوجه نیستید که اینها « فی قلوبهم مرض » هستند وحرف آنها را از روی صدق و خیرخواهی می پنداید و به آن به عنوان مشورتی دوستانه و خیرخواهانه برخورد میکنید.

یا اینکه نفس شما تقاضاهایی دارد که با حقیقت رشد و علو شما در تضاد قطعی است، شما در حالیکه رو به بالا دارید، نفس تان با خواهش های رو به پایین خود و با ظاهر سازی پیچیده ی خود آن را برای شما مطلوب جلوه میدهد و شما به آن تن میدهید، مثلا به مشا میگوید جواب فلان حرف فلان شخص را باید بدهی، و یک صورتبندی معقول هم به آن میکند، در حالیکه در باطن این مساله، چیزی جز خود بزرگ بینی و استکبار نیست و شما با این کارتان در زمین استکبار روز افرون خود گام برداشته و عقبگرد کرده اید اما فکر میکند که به یک وظیفه ی دینی عمل کرده اید.
و چنین اتفاقی جز ضرر برای شما ندارد و نفس در باطن خودش متوجه ریشه ی خواسته ی خودش هست، اما برای شما تسویل میکند تا قبول کنید و به خواسته اش برسد هرچند که این کار در واقع به ضرر شماست. و این یک رفتار دشمنانه است.

البته مساله ینفس ظرافت هایی دارد که ففعلا متعرض اش نشدم اما به صورت خلاصه اینکه : این نفس کسی جز خودمان نیست، خودمانیم!

#یادداشت
#حسین_علیمردانی
#مشخصات_اسلام
#جلسه_362
#تقریر
جلسه362-14000922

🔰15.[ضدیت با ضد اراده]

باید چیزهایی که اراده را تضعیف می کند فهرست کنیم و سبدی از مغضوبین اسلام را درست کنیم. همین را می توان تبدیل به مبنای روان شناسی اسلامی کرد و تبدیل به کارگاه تقویت اراده کرد. الان شما برای اینکار یک کشور آزمایشگاه دارید! الان بررسی بکنید شاید همین گوشی ها ضد اراده است.

به این دستور یا خصیصه قدری بازتر نگاه کنیم؛
ضدیت با ضد اراده در نظام تعلیمی: اینکه کتاب ها را تسهیل می کنند، خوب است یا بد است؟ زاد التوانی بالعزم. با عزم کردن می شود با سستی مقابله کرد.

➖ضدیت عقل و اراده را خیلی درون دینی داریم مطرح می کنیم، باید ضدیت عقل را با نگاه برون دینی مطرح کنیم. مثلا اگر عده ای حجاب را نخواهند یا شریعت را اراده نکنند، این ها می شود ضد اراده.
➖احکام دین ضدیت با اراده ندارد. حتی اگر با نگاه برون دینی به آن نگاه کنیم.

🔺نقش اندیشه ورزی در توسعه ی دانش

حوزه با این نقش آشنا نیست و می خواهد توسعه ی دانش را پژوهش انجام می دهد. به خاطر همین الگوی خلق دانش محدود و ذهن بسته است که با پدیده ای مثل انقلاب اسلامی نمی تواند ارتباط تخصصی و حرفه ای بگیرد. و الا در خانه ی حضرت آقا را از پاشنه در می آوردند به عنوان اینکه تو چشمه ی خلق معنا هستی! و تو باید به حوز وصل باشی! مثلا امروز صبح چه چیز جدیدی به دست آورده ای؟!

الان متوجه این چیزها نیستیم، مثلا یک نفر را به عنوان نماینده ی ولی فقیه فرستادیم، نمی دانیم که حوزه باید به این آدم وصل شود. البته نه به خاطر اینکه این آدم باید از دانش برخوردار شود که این هم درست است و الگوهایی که دارد پیاده می شود نادرست است و حوزه باید جواب بدهد، به خصوص اگر سرصحنه این ها راببینید که پژمرده می شوند و نشاط اتصال به دانش را از دست می دهند. از این طرف حوزه هم باید بفهمد که من به نشاط مسئله مندی او احتیاج دارم و … .

🔺الگوی شش ضلعی خلق دانش

الگوی خلق دانش تمدن گرا از چهار چیز تغذیه می کند: 1- مبانی معرفت شناختی؛ 2- مبانی روش شناختی؛ 3- مبانی سیاست گذاری تولید علم؛ 4- مبانی مدیریت مراکز دین پژوهی.

یکی از ضعف های حوزه این است که نمی داند که اندیشه ورزی چه جایگاهی در توسعه ی فهم دین دارد. به خاطر همین جایگاه مردم یا پدر و مادرشهید را نمی داند. کلا حوزه خیلی اندیشه شناس نیست. اندیشه به عنوان یک پدیده ی انسانی و اجتماعی. مناسبت این دو را به خوبی نمی داند در حالی که ایندو باید یک زوج مرتب تشکیل بدهند.

از این طرف هم شما باید فرمول خلق دانش را باید پخته کنید. فرمول خلق دانش باید خیلی مترقی به پیش رود. کارویژه دانش به انضباط کشیدن احتمالات و اعتقادات است.(دیسیپلین) و الا احتمالات فراوان شما را به یک فضای آشفته ی ذهنی می کشاند، بعد احساس می کنید که ایمان چیز مزخرفی است و تنها انسان های مونگل هستند که ایمان می آورند! اندیشمند همیشه شکاک است. او دارد رسما ایمان را تحقیر می کند. و فقط خلق سخن می کند و اسم کارهایش را تفسیر می گذارد و اصلا با حقیقت کاری ندارد و می گوید ایده ای که می دهید باید خیلی خوب حقیقت را تفسیر کند. حتی عمیق تر این است که اصلا با حقیقت بد است.

اگر در قید دانش باشید، اندیشه ورزی شما را مهار می کند. ولی اگر بتوانید در عین حال اندیشه ورز باشید و یک فکر نهادی برای اندیشه ورزی کرده باشید، که من پیشنهادم این است، یعنی دانش و اندیشه را بتوانید به هم وصل بکنید، یک تمدن فکور و پشرو و خالق دانایی خواهید داشت.

قید دانایی لازم است فلذا برای تنوع های روزآمد به خصوص ما که در فضای دینی تنفس می کنیم و این همه اهتمامی که به قداست دین داریم، حتما روی فقاهت باید تأکید کنیم و با کارهای قدیمی ها انس داشته باشیم مانند مکاسب و لمعه و … این ها دقیقا شخصیت شما است. انس داشتن هم به معنای توقف در این ها نیست. باید سعی بکنید که به عقل محتوایی و روشی این تراث پی ببرید. این الگو، این کتاب و محتوا مورد احترام حضرت امام و آقا است که این آشوب را به پا کرده اند، اینطور نیست که فکر کنید این ها راهبردی به تراث احترام می گذارند، خیر، این فقه سنتی جواهری را منتج و پویا می دانند.
2️⃣

#یادداشت
#مشخصات_اسلام

#حامد_خواجه
#یادداشت_141
#جلسه_361

عقل، آزاداندیشی، مردم‌سالاری

در مشخصه چهاردهم از مشخصات ایدئولوژي اسلام، به ضدیت با ضد عقل پرداخته شده است و از مقام پر اهمیت عقل در اسلام سخن به میان آمده است و اینکه اسلام تا چه اندازه برای عقل اهمیت قائل است که به مبارزه‌ی با هر آنچه که ضدیت داشته باشد با عقل بر می‌خیزد به عنوان نمونه برخورد شدید اسلام با مسکرات را دیده‌ایم.

از این اهمیت قائل شدن اسلام برای عقل، می‌توان درجه‌ی اهمیت آزاداندیشی نزد اسلام پی‌برد. کسانی که از آزاداندیشی ضرر می‌کنند به دنبال ترویج بی‌عقلی هستند و از هرچیزی که با عقل ضدیت داشته باشد و مانع اندیشیدن باشد، به نام آزادی استقبال می‌کنند و آن را ترویج می‌دهند؛ چرا که اگر عقل آدمی بیدار باشد و به تعقل و اندیشه بپردازد، منافع‌شان در خطر می‌افتد و لذا تا حد ممکن مانع تعقل هستند تا با تقلید‌های کورکورانه دیگران، منافع‌شان را حفظ کنند، امّا اسلام که نظر به حقیقت دارد و منافعی هم اگر هست نسیب خود انسان می‌شود ابایی از آزاداندیشی ندارد بلکه راه نجات را هم تعقل و آزاداندیشی می‌داند، تا حدی که پذیرش اصول عقاید از روی تقلید و غیر تحقیق را قبول نمی‌کند.

و همچنین از این احترام به عقل، اهمیت و جایگاهی که اسلام برای مردم قائل است هم فهمیده می‌شود؛ اینکه این همه توجه به عقل برای آن است که مردم با تعقل درست، خود به صحنه بیایند و با عقل دینی دریچه اتصال به حقیقت و غیب باشند(+).
اگر عقل‌گرایی و تعقل در جامعه رواج پیدا کند، آنگاه است که می‌توان به مردم سالاری واقعی رسید و الّا اگر با کار‌های رسانه‌ای و متشنج‌کردن جو و فضا و ایجاد دوگانگی و … مردم سالاری تحقق پیدا نمی‌کند و تنها خود را فریب می‌دهیم که مردم سالاری را حاکم کرده‌ایم.
مردم سالاری، نیاز به رشد عقلی دارد، نیاز است که مردم اهل تعقل باشند و واقعا از روی عقل به صحنه بیایند.
🌺

#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#عقيل_رضانسب
#يادداشت_277
#جلسه_361

💠 اجمالی از دیدگاه اندیشمندان اسلامی در مورد #رابطه_عقل_و_دین

1️⃣ دیدگاه استاد یزدانپناه

محل بحث ما در مورد حکمت نظری و حکمت عملی است.
عقل به اینکه در کار خودش محدودیت هایی دارد و همچنین به صورت تدریحی می رسد معترف است، لذا عقل محصول خود را یک هستی شناسی ناقص می داند؛ و برای تکمیل این نگاه های هستی شناسی خود را نیازمند وحی و نبوت می داند.
عقل دین را هستی شناسی قدسی می داند. پس تا زمانی که عقل قطعی نباشد نمی تواند قرینه لبّی فهم متن دینی شود. با این نگاه عقل دین را معیار خود می داند و به راحتی به متن دینی دست نمی زند، و تا زمانی که عقل قطعی نباشد به خود اجازه نمی دهد که متن دینی را کنار بزند.
البته در قطع عقلی هم فرد با فرد متفاوت است و گاهی کسی تا 4 مقدمه که بخورد بیشتر نمی تواند جلو برود ولی برخی ها که قوی هستند تا 100 مقدمه هم که می روند برایشان عقل قطعی است.
پس فقط عقل قطعی می تواند قرینه لبّی دین باشد، اما جلوتر از این عقل، دیگر در کار متن دینی حاضر نیست. چون جلوتر از این می شود عقل نظری خاص که مخصوص افراد است و هر کسی به حسب کار فلسفی که می کند به آن می رسد. این التفات را هم داشته باشیم که عقل قطعی به حسب افراد شدت و ضعف پیدا می کند. کسی هم که این شکوفایی عقل را دارد باید با دقت در فهم متن دینی تلاش کند ببیند آن چه که می فهمد را می تواند از متن دینی در بیاورد یا خیر. آن تیز فهمی اش را بیاورد در متن دینی و احتیاط کند. و تسرع در قرینه لبّی گرفتن نکند و سعی کند آن چه که متن دینی گفته است را با دقت تامل کند.

تفاوت عقل قطعی در این است که یک حالت شدت و ضعفی در این عقل قطعی قائل می شوند، در مقابل نظری مثل آیت الله عابدی شاهرودی که ایشان یک #عقل_همگانی قائل می شوند و عقل را در این میزان به عنوان قرینه لبّی می پذیرند؛ البته جناب استاد یزدانپناه خود عقل همگانی را نیز یک توسعه ای قائل هستند و #شهود_عقلی را نیز جزو عقل همگانی می دانند.

🔷 منبع: جلسه 44 درس شرح تفسیر المیزان 15 دی 1395

#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#عقيل_رضانسب
#يادداشت_278
#جلسه_361

💠 اجمالی از دیدگاه اندیشمندان اسلامی در مورد #رابطه_عقل_و_دین

2️⃣ دیدگاه حضرت آیت الله عابدی شاهرودی

ایشان رابطه را در حد تعامل بخشی از گزاره های عقلی که آن را #عقل_همگانی می شمارند می دانند.
می فرمایند: ««از ديدگاه قاصر من نظام‏ هستى‏ و نظام‏ عقلى‏ و نظام شرعى و اخلاقى، داراى يك پيوست ژرف و فرازنده و گسترده است كه شگفتى‏هاى آن و رازهايش پايان ندارد. بر اين اساس است كه طبيعتِ عقل، كه #خرد_همگانى است، از سوى نصوص دينى مَدرك و حجّت درونى ناميده شده است كه پيوست موجود خردمند و اخلاقيت‏پذير را با حجّت برون ذهنى و جهانى- كه پيغمبران و امامان معصومند- امكان پذير مى‏سازد. عقل اكتسابى و خاص كه غير ضرورى و غير همگانى است و در اكتساب نظريات به كار مى‏رود، گرچه مُمّد است و براى ما موجودات خطاپذير، سرمايه است، اما مَدرك درونى نيست. مَدرك درونى تنها عقل همگانى مى‏باشد كه معيار استدلال و سنجش و ادراك است. البته عقل همگانى براى كُنش‏هاى خود مرحله عقل خاص را به كار مى‏برد اما تا جايى كه محدود به شرايط و حدود عقل خاص است ديگر رتبه عقل همگانى را ندارد.
ذات خدا مقوّم چيستى دين مى‏باشد و چون عقل همگانى با اين‏كه به چيستى اجمالى دين راه مى‏برد و هستى اجمالى آن را تصديق مى‏كند اما به تفصيلات آن آگاهى ندارد و ممكن هم نيست به خودى خود آگاه شود، و باز چون عقل اكتسابى طريق تضمين شده نيست، بدين جهت مى‏بايد در نظام هستىِ امكانى، راهنمايان معصوم از سوى خدا تقرير شده باشند تا سنخ دين را با تفصيلات آن به بندگان خدا ابلاغ كنند.
عقل بدين شيوه تضمين شده به شناخت دين و شناخت پيغمبران و امامان معصوم راه مى‏يابد. سپس از قانونِ اقتضاىِ نظام الهىِ عالم- كه وجود دليل‏هاى لازم و كافى را براى شناخت آن راهنمايان ايجاب مى‏كند- به شناخت پيغمبران خدا و رسالت ختميّه رسول خدا و شناخت امامت ختميّه دوازده امامِ تعيين شده از سوى خدا به طور تضمين شده نايل مى‏شود. بدين گونه در اين تراز عالى بين عقل و شرع رابطه دو سويه برقرار است. در ترازهاىِ اشتقاقىِ بر آمده از اين تراز تا آن‏جا كه عقل همگانى كفايت مى‏كند ملازمه برقرار مى‏باشد.»
مقدمه شرح نهایه (فروغ حکمت) ج 1، ص 30-31

به عبارتی ایشان کل ما حکم به العقل حکم به الشرع را صرفاً در دایره #عقل_همگانی قائل است، اما اگر عقل اکتسابی شود دیگر این ملازمه برقرار نیست. چون نظرهایی که در عقل اکتسابی داده می شود را در معرض ابطال می دانند، لذا عقل به جای اینکه بخواهد تلاش کند که یک طرف قانون ملازمه قرار بگیرد، باید تلاش کند که امکانات خود اقتضائات هستی را در نظر گرفته و نظریات خویش را نقد کند تا به مرحله همگانی عقل نائل شود. به عبارتی تلاش کند همه این مسائل را به عقل همگانی برگرداند، البته ایشان قائل است که این برگرداندن به عقل همگانی نیز کار عقل خاص است و خطابردار است.
در جمعبندی این بحث می فرمایند:
«اين شيوه‏اى است كه در نظام كُلّ، منبعث از نظام مشيّت الهى براى ما انسان‏هاى محدود و تدريجى و ممكن‏الخطا مقرّر شده است و هيچ فرايندى براى اكتساب علم در هيچ زمينه‏اى براى ما جز اين فرايندى كه قانون محدوديت و تدريجى بودن و امكان خطاپذيرى، آن را تنظيم و تحديد مى‏كند وجود ندارد.»
مقدمه شرح نهایه (فروغ حکمت) ج 1، ص 32

همانطور که در یادداشت قبل اشاره شد، جناب استاد یزدانپناه معتقد هستند که نباید عقل همگانی را به این میزان محدود کرد، بلکه باید قضایای قیاساتها معها، و شهود عقلی و حتی استدلال های عقلی قطعی را نیز به این عقل همگانی افزود.

🔷 برگرفته از جلسه 44و45 درس شرح تفسیر المیزان 15 دی 1395