#جلسه_371
#مشخصات_اسلام
#محمد_امامی
#یادداشت_85
#نقدی_بر_مشخصات
#جلسه_371

🔰چند وقت قبل نقدی درباب این که کتاب مشخصات اسلام حامل منطقی خاص و و آشکار نیست نوشتم ، و هر چه خواننده بیشتر به دقت و کاوش می پردازد، این سوال بیشتر با او همراه است، چرا شهیداین بحث را مطرح کرد؟ شهید کجا را هدف گرفته و آن هدف چه مختصاتی دارد.؟

همان طور که قبلا نوشتم این کتاب بیشتر فهرستی از شاخص های اسلام است و اصلا بر ای این نیامده که مایز شاخصه های اسلام را پژوهش کند. اما حتی اگر فرض بگیریم که با فهرستی از مشخصات مواجه هستیم، میتوان نقد های دیگری هم کرد.

1. اگر بنا داریم فهرستی از مشخصات را بنویسیم، باید گزاره های ایدئولوژیک را به گونه ای تقریر کنیم که چسبیده و مماس با نظریه سازی باشد. و نه این که صرفا توصیفی از گزاره ها ایدلوژیک بکنیم. ربا، رشوه، احتکار، کار، اشتغال و حرفه از سوی شهید صرفا توصیف شد و اصلا به خواننده کمک نمی کرد که نظریه اسلامی در آن گزاره را بدست بیاورد. مثلا در احتکار و رشوه فرصت مناسبی بود تا با استفاده از همین احکام فقهی اشاره ای به به نحوه نسبت حکومت و بازار کند. نظریه ای که به عنوان نظریه رقیب بازار آزاد مطرح میشود . یا در مثال ربا شهید به خود ربا اشاره کرد واما هیچ اشاره ای به عقد دین نکرد، تا ذهن خواننده را به نظریه اسلامی در باب شروع کار نزدیک کند.

2. کتاب مشخصات اسلام ما را با یک کل منطبق بر هم آشنا نمی سازد. انگار جهان بینی اسلام سویه ای دارد و گزاره های ایدئولوژیک اسلام سویه ای دیگر. گزاره های ایدئولوژیک اسلام صورت جهان بینی نیست و جهان بینی اسلام دقیقا مشخص نیست از چه صحنه ای پیشتیبانی میکند.درحالیکه در کتاب روح توحید نفی عبودیت غیر خدا این منطق منطبق برهم را بیشتر لمس و شهود میکنیم.

بسم الله الرحمن الرحیم

#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#میرزا_علی_کرانی
#یادداشت_86
#جلسه_371

عنوان : مدار توسعه ی معنایی

در جلسه ی امروز مطرح شد که آیا می توان همان گونه که در مورد رشوه توسعه ی معنایی ایجاد کردیم در مورد احتکار نیز این کار را کرد یا خیر، و مباحثی پیرامون پذیرش یا رد این مساله مطرح شد و همچنین کاستی هایی که در ساحت فقهی وجود دارد.

در این رابطه چنین به ذهن میرسد که اولا توسعه ی معنایی اساسا و به نحو اولی در همه ی مفاهیم امری بلامانع است. لذا می توان در هر معنایی توسعه ای ایجاد کرد و فرع بر آن توسعه احکامی را مبتنی بر تمثیلی که مبنای این توسعه است ایجاد یا بیان نمود و یا حدس زد یا پیشنهاد کرد.

بعنوان مثال در عرف ما معنای گوشت کوب توسعه داده شده و به هر چیز یوغوری که بر اثر کوبیده شدن آسیبی نمیبیند اطلاق گوشت کوب میشود، در حالی که گوشت کوب به نحو اولی بر شیئ مشخصی دلالت می کند.
و از این قبیل تصرفات…

لذا در مورد احتکار، به نظر میرسد از این منظر هیچ مانعی وجود ندارد و ما بر هر نوع حبسی که منجر به کمتر شدن بهره ی دیگران از محبوس، و یا بالاتر رفتن سود حبس کننده میشود، می توانیم اطلاق احتکار کنیم.

مثلا به اندیشمندی که آراء و نظریه های متعددی را در مورد مسائل مبتلا به جامعه تولدی کرده و حتی صحتش را آزموده اما در اختیار جامعه قرار نمیدهد بگوییم او اندیشه را احتکار کرده است.

مانعی وجود ندارد.

اما در این مقام آنچه باید محل بررسی اصلی ما قرار بگیرد لزوم یا فایده ی این توسعه است. لزوم و فایده ای که مبتنی بر اصول، قابل پذیرش و یا امضا باشد. و یا مبتنی بر تکوین و … قابل دستیابی باشد.

مثلا فرض کنید می توان چنین ادعا کرد که فایده ی توسعه ی معنایی عنوان احتکار از موارد مربوط به طعام به کالاهای مصرفی اصلی، این است که می توان علاوه بر بسط یدی که در مدیریت ارزاق ایجاد میشود در سایر کالاهای اساسی هم بسط ید ایجاد کرد و صحنه را به نفع کمتر برخورداران مدیرت نمود و از سودجویی سودجویان جلوگیری کرد.اما سوال اینجاست که آیا موازین شرعی اجازه ی چنین حکمی را مبتنی بر توسعه ی معنایی میدهد؟

یا فرض کنید چنین ادعا شود که میتوان احتکار را از معنای مذکور به احتکار در اندیشه و .. نیز توسعه داد. سوال ایجاد میشود که اگر فایده ی مد نظر برای این توسعه این است که مثلا شخص محتکر اندیشه را وادار به نشر اندیشه نمود، چنین چیزی اساسا دائر مدار بسط ید است؟ و کسی می تواند مبتنی بر بسط ید و با استفاده از عامل قدرت کسی را وادار کند که از احتکار اندیشه اش دست بردارد؟ تکوینا شدنی است؟

لذا صرف توسعه ی معنایی بما هو توسعه ی معنایی نمیتواند از مطلوبیت خاصی برخوردار باشد، و صرف آن ظاهرا تنها به درد ورزش ذهن خواهد خورد، اما توسعه ی معنایی مفید و مطلوب را باید از دل نیاز و مبتنی بر دایره ی امکان ترتب فایده بر توسعه ی معنایی جستجو کرد، نه از دل امکان معانی مخیله ی مرتبطه. و این مساله نیازمند مقدمات قابل توجهی از قبیل شناخت احکام، مبانی، و شناخت دایره ی موضوعات و امکان وقوعشان است.

بسم الله الرحمن الرحیم
#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#مجتبی_امیری
#یادداشت_17
#جلسه_371
#احتکار
#تقریر

✅تعریف اصطلاحی احتکار و فلسفه حرمت آن؛

🌿اِحتِکار نگهداری کالای ضروری در صورت کمیاب شدن آن در بازار با هدف فروختن آن به بهای بیشتر است. مشهور فقیهان شیعه احتکار را حرام و مربوط به کالاهای ضروری، به‌ویژه مواد خوراکی دانسته‌اند. البته برخی از فقیهان دایره حکم احتکار را گسترش داده و معتقدند احتکار همه کالاهای مورد نیاز جامعه را دربرمی‌گیرد.

🌿فلسفه حرمت احتکار، جلوگیری از اختلالِ نظام و ایجاد عسر و حرج برای مردم ذکر شده است.

🌿برای مقابله با احتکار به عنوان یک عامل مهم در کاهش عرضه و افزایش قیمت، از جانب شارع مقدس اهتمام ویژه ای صورت پذیرفته است چرا که این موضوع مستقیما با نظام اقتصادی اسلام و معیشت مسلمین عجین است و لذا حکم به حرمت این فعل اقتصادی مینماید که هم مجازات دنیوی برای آن لحاظ شده است و هم عقوبت اخروی

⬅️بنابراین احتکار یک مسئله در باب مکاسب محرمه محسوب میشود که ریشه در یک زذئله اخلاقی حرص و ولع به کسب مال بیشتر دارد

#یادداشت
#مشخصات_اسلام

#حامد_خواجه
#یادداشت_151
#جلسه_371

⭕️تسری حکم احتکار به مصادیق جدید احتکار

در یادداشت قبل سعی شده بود که در معنای احتکار و مصادیق آن توسعه داده شود و احتکار در معنای امروزین آن معنا شود.
نکته‌ای که در اینجا لازم توجه است، احتکار فقهی نامیدن این گونه موارد است. بله به این گونه کار‌ها بد هستند ولی آیا می‌توان حکم محتکر را به آن‌ها هم تسری داد؟ حتی اگر حکم محتکر را تسری بدهیم، در بعضی از موارد، مانند نابود کردن کالا، دیگر کالایی نیست که بخواهیم محتکر را مجبور به فروش آن کنیم و یا مثلا در ایجاد نیاز کاذب، محتکر مانعی از فروش ندارد.
و همچنین بیشتر فقها حکم احتکار را در خصوص بعضی از کالا‌های ضروری مطرح کردند که معمولا مواد غذایی باشد؛ مانند: گندم، جو، خرما و کشمش و معمولا در غیر این موارد را تنها گفته شده است که احتکار کار خوبی نیست و به نظر می‌رسد با این حکم، کنترل بازار تنها در قسمت مواد غذایی توسط حاکم صورت می‌گیرد، و دیگر بر روی کلیّت بازار کنترلی ندارد.
البته هرچند که روایاتی در مصادیق توسعه احتکار نداشته باشیم، اما فقیه می‌تواند قاعده‌ی لاضرر را در این قسمت جریان دهد؛ در مواردی که این گونه امور جنبه ضرر و زیان برای مردم داشته باشد، طبق قاعده لاضرر حاکم می‌تواند مانع آن شود.

#مشخصات_اسلام
#سید_مصطفی_مدرس
#یادداشت_151
#جلسه_371
#خانه_داری
#کار
#معنای_کار

🔰 خانه داری در افق علامگی

امروز خانه داری شغل محسوب نمی شود. بلکه زن خانه دار در پیش خویش محقر است. احساس هویت نمی کند. بلکه در جامعه این ناهنجاری شدیدتر بوده و خانه داری مساوق امّلی و بی سوادی و عقب ماندگی است.

در حالیکه زن قیّم و ربّ مدبّر خانه و خانواده است و اگر ربّ از مدار ربوبیت خویش خارج گشت چه بر سر مربوبین خواهد آمد؟!

دیدگاه ما نسبت به خانه و خانواده به عنوان پایگاه عزم و اراده و آن نقطه کانونی ویرایشگر حیات و سبک زندگی مان نیازمند تحول می باشد.

کما اینکه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بارها این مقوله را تذکر داده اند:

«زن بودن، برای زن یک نقطه‌ی امتیاز است، یک نقطه‌ی افتخار است. این افتخاری نیست برای زن که او را از محیط زنانه، از خصوصیات زنانه، از اخلاق زنانه دور کنیم. خانه‌داری را، فرزندداری را، شوهرداری را ننگ او به حساب بیاوریم. فرهنگ غربی خانواده را متلاشی کرد.» ۱۳۹۱/۰۴/۲۱

«بنده عقیده ندارم به این که زنها نباید در مشاغل اجتماعی و سیاسی کار کنند؛ نه، اشکالی ندارد؛ اما اگر چنانچه این به معنای این باشد که ما به خانه‌داری به چشم حقارت نگاه کنیم، این میشود گناه. خانه‌داری یک شغل است؛ شغل بزرگ، شغل مهم، شغل حساس، شغل آینده‌ساز.» ۱۳۹۲/۰۲/۱۱

اگر زنی بخواهد خانه و خانواده خویش را عالمانه اداره کند نیاز به چه تخصص هایی دارد؟

زن به عنوان پرورش دهنده جهان فکری فرهنگی و عقیدتی فرزندان نیاز به تخصص هایی دارد.
به طور مثال

آشنایی با زبان و ادبیات فارسی (مجموعه آثار اصیل مشتمل بر هویت و حکمت فارسی)

الهیات و معارف اسلامی

علوم قرآن و حدیث

تاریخ ایران

تاریخ اسلام

مربیگری عقیدتی

علوم تربیتی

مدیریت فرهنگی هنری

مدیریت کسب و کارهای کوچک

مشاوره

مطالعات خانواده

اقتصاد خرد

کاردانی علوم ورزشی

کاردانی آموزش ابتدایی

کاردانی بهداشت عمومی

کاردانی بهداشت محیط

بهداشت مواد غذایی

کاردانی امور زراعی و باغبانی

کتابداری

علوم تغذیه

روانشناسی

آمار

صنایع دستی

نقاشی و گرافیک

کاردانی طراحی پوشاک

نمایش عروسکی

هنر دکوراسیون

هنر آشپزی

هنر خیاطی

هنر آرایشگری

و…

در یک فحص اولیه می بینیم خانه داری اگر بخواهد عالمانه و هنرمندانه تحقق پذیرد بیش از 20 رشته کارشناسی و کاردانی و نیز چندین فن و مهارت لازم دارد.

اما متاسفانه مواجهه نابخردانه و ناآگاهانه ما با مقوله مادری و خانه داری خلاف سنت حکمی ما که تدبیر منزل یکی از شاخه های اصلی و رکین حکمت عملی محسوب می گردد ما را بدین وضع کشانده که آن شغلی که در افق علامگی است اکنون مساوق بی سوادی و بی عرضگی و امّلی مطرح می گردد.

ما متاسفانه مقهور پارادایم غربی در تعریف زن و مختصات نقش آفرینی زن شده ایم. ما متاسفانه مقهور پارادایم غربی در تعریف کار و شغل گشته ایم.
غرب حقیقتا به طغیان علیه مفهوم #خانه و #بیت برخاسته است.
غرب حقیقتا علیه جهان معنایی و فرهنگی مادری عصیان کرده است.
و این عصیان و طغیان را در جهت کالا انگاری زن و استثمار و بهره کشی وی سودهی نموده است.

در یک جامعه ایمانی خانواده هسته و سلول حیات بخش جامعه است و چه کسی بیش از همه مظهر حیّ قیّوم عنصر خانواده است؟! بلاشک زن و مادر در خانواده این نقش حساس، جامعه پرداز و تمدن ساز را بر عهده دارد.

مادرانگی را ارج بنهیم. خانه داری را قدر بدانیم و ارزش و منزلت درخور اجتماعی برای آن قائل شویم. خانه و خانواده را کما هو حقه بدان التفات و توجه داشته باشیم.

پ.ن:
*مقاله فاخر و زیبای مادرانگی؛ گوهر مفقود عصر (https://farhikhtegandaily.com/news/67237/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%9B-%DA%AF%D9%88%D9%87%D8%B1-%D9%85%D9%81%D9%82%D9%88%D8%AF-%D8%B9%D8%B5%D8%B1/) نوشته جناب دکتر سید مهدی ناظمی را بخوانید.
.

بسم الله الرحمن الرحیم
#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#مجتبی_امیری
#یادداشت_16
#جلسه_370
#گسترش_زندگی
#تقریر

✅ تامین معاش عزتمندانه در اسلام

✳️وقتی #آیت_الله_جوادی_آملی می فرماید کشور را #کمیته_امدادی اداره نکنیم، یعنی اولویت اول این است مردم از کار خودشان درآمدی #عزت_مندانه داشته باشند. دادن یارانه آخرین گام است.

✅ از نگاه اسلامی اولویت‌های تامین معاش مردم به ترتیب زیر است:
1️⃣ توانمندسازی مردم برای کسب درآمد کافی از کار و تلاش
2️⃣ تامین مالی سرمایه فعالیت اقتصادی به روش مشارکتی
3️⃣ اعطای قرض الحسنه
4️⃣ دادن صدقه (یارانه)

🌿بنظر میاید براساس مراحل مطرح شده ضروریست با یک شیب ملایم یارانه ها به سمت توانمندسازی مردم سوق پیدا کند یعنی به گونه ای مهندسی معکوس شود و خوب است متولیان اقتصادی و سیاستگذاران ضمن ارائه راهکارهای کوتاه مدت جهت کاهش فشار اقتصادی مردم به ویژه قشر کم درآمد جامعه، زمینه را برای تولید ثروت پایدار و درآمد کافی را هم فراهم نماید چرا که توزیع درآمد به تنهایی نمیتواند مانع فقر شود بلکه میبایستی به سمت تولید ثروت با مالکیت عموم مردم حرکت نماییم.انشااالله

#یادداشت
#مشخصات_اسلام

#حامد_خواجه
#یادداشت_148
#جلسه_370

حد توسعه در زندگی چقدر است؟
تا چه اندازه تلاش برای دستیابی به رفاه برای خانواده مجاز و ممدوح است؟ اینکه این حد آن جایی است که به از برده شدن حقی و اسراف و تبذیر و یا ترک تکلیف و وظیفه کشیده نشود می‌تواند حد خوبی باشد؟
در اینجا اگر به دو نکته توجه شود، به نظر می‌رسد که می‌تواند حد خوبی برای توسعه در زندگی باشد.
اولا اینکه باید به تکلیف و وظیفه توجه داشت؛ وظیفه شامل وظایف اجتماعی که بر دوش آدمی است هم می‌شود، به عنوا نمونه از جمله وظایف اجتماعی روشنگری و تبیین حق است و یا یک وظیفه اجتماعی برای مسلمانان تبلیغ اسلام است. و همچنین وقتی گفته می‌شود تکلیف، نباید فقط ذهن به سمت واجبات برود، در سیر الی الله برای بعضی، ترک مستحبات هم جایز نیست.

ثانیا وقتی گفته می‌شود اسراف، نه فقط منظور این باشد که اسراف در رفاهی که به دست آمده است، بلکه منظور زیادروی در به‌دست آوردن رفاه هم هست.
🌺

#یادداشت
#حسین_علیمردانی
#مشخصات_اسلام
#جلسه_370

🔰اندر مضرات رشوه و پارتی بازی!

به منظور کاویدن بخشی از آثار سوء فردی این رذائل اخلاقی خواستم چند خطی در موردشان بنویسم.

➖بی ثمر دانستن تلاش ها

کسی که با رشوه کاری را جلو می برد یا با پارتی بازی منصبی به دست می آورد به صورت طبیعی باید از تلاش و سخت کوشی دست بکشد.
بعد از این او دیگر تبدیل به یک انسان دیگر شده است. کسی که یادگرفته بدون تلاش و رنج کشیدن هم می توان کار را جلو برد و به مناسب بالا رسید، دیگر انگیزه ای برای کوشیدن نخواهد یافت.

➖بدبین شدن به افراد موفق

کافر همه را به کیش خود پندارد! از نظر او هر کسی که موفقیتی به دست آورده حتما یا رشوه داده یا پارتی داشته!

➖توقع بیجا از اطرافیان

این طبع آلوده دائما طلب کار است. هر کسی که با او اندک رابطه ای داشته باشد یا باید کاری برایش انجام دهد یا حقی را به نفعش ناحق بکند. طبیعتا به مرور زمان دور همچنین آدمی خلوت خواهد شد و دیگران از او فاصله خواهند گرفت.

➖نهایتا تباهی عمر و عدم رشد و تعالی

کسی که تلاش کردن را راه رسیدن به موفقیت تلقی نکند، نه تنها موفق نمی شود بلکه به هر موفقیت ظاهری هم که دست پیدا کند، جز پوچی و تباهی چیزی عایدش نخواهد شد.

#مشخصات_اسلام
#سید_مصطفی_مدرس
#یادداشت_149
#جلسه_370
#اولوالعزم
#شریعت_اولوالعزم_پرور

🔰شریعت اولوالعزم پرور
حضرت امام (ره) در کتاب چهل حدیث خود می‌فرمایند:
«بعضى از مشايخ ما(یت الله شاه آبادی قدس سره) ، أطال اللّه عمره، مى‏فرمودند كه «عزم» جوهره انسانيت و ميزان امتياز انسان است، و تفاوت درجات انسان به تفاوت درجات عزم او است.»
می‌توان گفت که از همین روست که سرداران توحید را انبیاء اولوالعزم نامیده‌اند؛ چرا که ایشان قلّه درجات انسانیت را در نوردیده اند تا آنجا که ایشان میزان و معیار اعمال امت خویش هستند.
مرتبت و منزلت عزم به عنوان جوهره انسانیت آنقدر عزیز است که در دعای شب مبعث عزم برترین زاد و توشه راحل الی الله معرفی شده است:
«وَ قَدْ عَلِمْتُ انَّ افْضَلَ زادِ الرَّاحِلِ‏ الَيْكَ‏ عَزْمُ إِرادَةٍ يَخْتارُكَ بِها،
وَ قَدْ ناجاكَ بِعَزْمِ الإِرادَةِ قَلْبِي‏»

در یادداشتهای پیشین مطرح شد که اولوالعزم بودن به معنای آنست که انسان در طلب معالی امور باشد(ِنّ اللهَ تعالي يحِبُّ مَعالي الاُمورِ و أشرافَها و يكرَهُ سَفسافَها). خداوند این مهم را با فطرت عشق به کمال آدمی و تنفر از نقص در جوهره جان و جهان آدمی مفطور ساخته است. هر انسانی در پی بی نهایت و ابدیت است. اما ما آدمیان شوربختانه مصادیق دروغین را پاسخی به این ندای فطری قرار میدهیم.

با استمداد از بیانی از امام صادق علیه السلام مطرح شد که در این مسیر طلب معالی امور موانعی هست:
ثَلَاثٌ يَحْجُزْنَ الْمَرْءَ عَنْ طَلَبِ الْمَعَالِي قَصْرُ الْهِمَّةِ وَ قِلَّةُ الْحِيلَةِ وَ ضَعْفُ الرَّأْي‏. تحف العقول، ص318

خاتم الانبیاء صلوات الله علیه و آله منتهای عزم و اراده آدمی را به منصه ظهور گذاشتند و شریعت ختمی مأموریت اش آنست که امتی اولوالعزم برای تحقق آرمان و ارزشهای نبی ختمی صلوات الله علیه و آله بپروراند.

فلذا بر این اساس میتوان همه دین را با این رویکرد بازخوانی کرد. همه لایه های دین حقیقت، طریقت و شریعت همه برای پرورش امتی اولوالعزم است.
و اولوالعزم بودن لوازمی دارد:
قوة الرأی
کثرة الحیلة
و علوّ الهمّة
فلذا لایه های مختلف دین برای آنست که این لوازم را برای ما تدارک سازند. لایه حقیقت دین ما را از قوّة الرای برخوردار ساخته، لایه طریقت ما را با کثرة الحیلة و کثرة الطرق نیل به اهداف و آرمانهای الهی آشنا می سازد و نهایتا شریعت ختمی ما را از دون همّتی و قصر الهمّة می رهاند.

به طور مثال در نماز
در تک تک اجزا و توصیه های مربوط به آن میتوان رگه هایی از تقویت عزم را دید.
در اصل به توصیه 51 رکعت نماز واجب خواندن
در توصیه به خواندن نافله های نماز
در توصیه به خواندن نماز در مسجد
در توصیه به خواندن نماز به صورت جماعت
در توصیه به خواندن نماز در اول وقت
در توصیه به خواندن نماز با تعقیبات
و …

همه و همه اصل تقویم و تقویت عزم در آن به صورت جدی مشهود می باشد.

بر همین اساس میتوان با این عینک خوانشی متفاوت از لایه های مختلف دین ختمی داشته باشیم.

#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#عقيل_رضانسب
#يادداشت_287 (بخش اول)
#جلسه_370

💠 بررسی فقهی امکان توسعه موارد احتکار (ایده 1) توسعه به همه ارزاق عمومی (کالاهای اساسی) به وسیله تأکید بر مناط

شهید مطهری در بحث مشخصات اسلام از منظر ایدئولوژی یکی از این مشخصات را #حرام_بودن_احتکار می دانند و می فرمایند:
«گردآوری ارزاق عمومی و نگه‌داشتن آنها به منظور بالا رفتن‏ قيمتها و گران‌تر فروختن، حرام و ممنوع است، حاكم شرعی علی‏رغم ميل و رضای مالك، آنها را به بازار عرضه [كرده] و به قيمت عادلانه به فروش‏ می‏رساند.» مجموعه آثار شهيد مطهري (وحى و نبوت)، ج‏2، ص: 245

ایشان نقطه تأکید را روی #ارزاق_عمومی می برند، اما در فضای فقهی ما این تعمیم داده نشده و تأکید بر موارد محدودی برده شده است؛ مثلا حضرت امام خمینی (ره) در کتاب تحریر الوسیله می فرمایند:
«مسأله 23- احتكار حرام است؛ و آن عبارت است از اينكه طعام را حبس و جمع كند و انتظار بكشد كه گران شود در حالى كه مسلمين به آن احتياج دارند و براى آن‏ها ضرورى است و كسى هم نيست كه به قدر كفايتشان، براى آن‏ها بذل نمايد. و اقوى آن است كه احتكار تحقق پيدا نمى‏كند مگر در غلّات چهارگانه (گندم و جو و خرما و كشمش) و روغن (حيوانى) و روغن زيتون. البته جمع كردن مطلق آنچه كه مردم به آن نياز دارند، امرى است كه از آن اعراض شده است (و مطلوب نيست). و ليكن براى غير آنچه كه ذكر شد، احكام احتكار ثابت نيست.» تحرير الوسيلة(ترجمه فارسى)، ج‏1، ص: 571
کسانی که در فقه احتکار را حرام می دانند تقریباً اجماع بر غلات و روغن دارند؛ (برخی ها اصل احتکار را مکروه می دانند نه حرام!)

به نظر می رسد که با محدود کردن حرمت احتکار در این موارد محدود در طول گذر زمان و تغییر سبک زندگی جوامع و همچنین در همان موقع تشریع نیز در غیر از شبه جزیره این حکم به درستی اجرا نخواهد شد. به دو شکل می شود مشکل حصر در موارد محدود گفته شده در فقه را حل کرد

1️⃣ توسعه به همه ارزاق عمومی (کالاهای اساسی) به وسیله تأکید بر مناط

به نظر می رسد که مناط در حرام کردن احتکار در غلات و روغن روی نیاز عموم مردم به آن می باشد، و روایات هم این مناط را بیان می کنند.
مثلا در صحیحه حماد از حلبی چنین می آید:
22901- 2- وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَحْتَكِرُ الطَّعَامَ وَ يَتَرَبَّصُ بِهِ هَلْ يَصْلُحُ‏ ذَلِكَ قَالَ إِنْ كَانَ الطَّعَامُ كَثِيراً يَسَعُ النَّاسَ فَلَا بَأْسَ بِهِ وَ إِنْ كَانَ الطَّعَامُ قَلِيلًا لَا يَسَعُ النَّاسَ فَإِنَّهُ يُكْرَهُ أَنْ يَحْتَكِرَ الطَّعَامَ وَ يَتْرُكَ النَّاسَ لَيْسَ لَهُمْ طَعَامٌ.
وسائل الشيعة، ج‏17، ص: 424
همانطور که می بینیم در این روایت بر قلیل بودن طعام و عدم دستری مردم به عنوان مناط احتکار بیان شده است. البته در این روایت فقط طعام بیان شده است و انحصار به موارد ذکر شده نیامده است.

یا در صحیحه حذیفه بن منصور از امام صادق علیه السلام روی تمام شدن طعام تأکید شده و می فرماید:
22916- 1- مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حُذَيْفَةَ بْنِ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: نَفِدَ الطَّعَامُ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ ص- فَأَتَاهُ الْمُسْلِمُونَ فَقَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ قَدْ نَفِدَ الطَّعَامُ وَ لَمْ يَبْقَ مِنْهُ شَيْ‏ءٌ إِلَّا عِنْدَ فُلَانٍ فَمُرْهُ بِبَيْعِهِ قَالَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ يَا فُلَانُ إِنَّ الْمُسْلِمِينَ ذَكَرُوا أَنَّ الطَّعَامَ قَدْ نَفِدَ إِلَّا شَيْ‏ءٌ عِنْدَكَ فَأَخْرِجْهُ وَ بِعْهُ كَيْفَ شِئْتَ وَ لَا تَحْبِسْهُ.
وسائل الشيعة، ج‏17، ص: 429