#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#شورا
#حق_طلبی
#منفعت_طلبی
#محمد_هادی_جوهری
#یادداشت_129
#جلسه_349

 

🔰حق طلبی مانعی برای ادبیات شورای منفعت گرا🔰

یکی از ویژگی های که برای جریان های مخالف اسلام ناب بیان می کنند، ظرفیت بالای شورایی آنهاست. به طوری که در نسبت با آن ها بیان می شود که این جریان های توانایی گفت و گو و دیالکتیک با یکدیگر را به شدت دارا هستند. در حالی که اسلام ناب اصلا توانایی گفت و گو و دیالوگ با غیر را ندارد. فلذا جریان اسلام ناب متهم به دیکتاتوری و مطلق گرایی و انحصار طلبی خواهد شد. اما سوال اساسی این است که آیا واقعا این مقایسه دقیق و درست می باشد؟
در جریان هایی که ادعای اسلام ناب در آن ها مطرح نیست، چیزی که اهمیت پیدا می کند، سود و منفعت بیشتر هست. این مفهوم، معیار گفت و گو و دیالکتیک قرار می گیرد و با همین ادبیات و فهم، به شورا می پردازند. یعنی به سبب معیار و ملاک منفعت بیشتر، و نسبیت در تحقق منفعت، می توانند به گفت و گو با متفاوت ترین گروه ها بپردازند و در نهایت ادعای ظرفیت بالایشان در شورا را کنند.
اما در مقابل در جریان هایی که ادهای اسلام ناب را دارند، به سبب ملاک حق و حقیقت گرایی، این توانایی از آن ها سلب می شود چرا که با دیالکتیک و گفت و گوی برپایه منفعت بیشتر و تقسیم منافع، همراهی ندارند. فلذا به نزاع با گروه های دیگر پرداخته و متهم به عدم ظرفیت در کار شورایی می شوند. و برچسب دیکتاتوری را حمل خواهند کرد.
فلذا شاید بتوان این ادعا را مطرح نمود که بخش خوبی از اتهام های به جریان اسلام ناب در باب شورا و مشورت و ظرفیت گفت و گو و دیالکتیک از روی بی انصافی و منفعت گرایی جریان مخالف باشد. چرا که پایه و اساس شورا در ادبیات فعلی، تقسیم منفعت در بین یکدیگر می باشد. و این در تضاد با فهم اسلام ناب می باشد.

ترویجی طور نویسی

#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#میرزا_علی_کرانی
#یادداشت_68
#جلسه_349

آیا تا بحال به تفاوت ظرفیت های خرد جمعی و خرد فردی توجه کرده ایم؟
آیا تا بحال دقت کرده ایم که زاویه دیدهای انسان های مختلف تا چه حد میتواند متفاوت باشد و این تفاوت ها تا چه حد می توانند مفید واقع شوند؟

شاید اگر به خودمان و اطرافیانمان نگاه کنیم متوجه شویم که در مواجهه با پدیده های گوناگون عکس العمل های متفاوتی از خودمان بروز میدهیم.

مثلا فرض کنید عصری در کتابخانه ی فتوت نشسته اید و ناگهان صدای داد و فریاد از توی راه پله بلند میشود که نشان از دعوا دارد.

همگی توجهشان جلب میشود.

چه اتفاقی خواهد افتاد؟

برخی از بچه ها دم در خواهند رفت و سر و گوشی آب خواهند داد، یکیشان بر میگردد و میگوید فلانی است با همسایه گلاویز شده است.

این را که میگوید، جمعیت باقی مانده برخیشان دوباره هندز فری را میگذارند توی گوششان و ادامه ی صوتشان را گوش میدهند، برخی شروع میکنند به مسخره بازی و برخی هم شروع میکنند با همدیگر صحبت میکنند و کمی تحلیل چاشنی داستان میکنند. برخی دیگر هم پا میشوند و به عده ی اولی میپیوندند و در صحنه ی دعوا حاضر میشوند.

از میان همان هایی که رفته اند به صحنه ی دعوا یک نفرشان رگ گردنش باد کرده و وارد دعوا شده است، یکی هم برعکس سعی میکند طرفین را آرام کند. بقیه هم ایستاده اند و دارند تماشا میکنند. حتی ممکن است یکی شان زیرزیرکی چند تا عکس و فیلم هم بگیرد و همزمان توی گروه آغاز بگذارد.

بچه های تحلیل گرِ توی کتابخانه یکی شان دارد در مورد تبعات محیطی این دعواها و تصویری که از فتوت ایجاد میشود حرف میزند و میگوید نباید دعوا کنیم، یکی شان پیوست های تربیتی و هویتی ناظر به درون جمع را لحاظ میکند و میگوید باید دعوا میکردیم.

بعید نیست که یکی هم آن وسط از زاویه ی وحدت وجود، یا مردمسالاری و .. مساله را بررسی میکند و ربطش میدهد به مباحث کلاس فقه و حلقه اندیشه کلامی و شاهد می آورد برای بحث صبح خودش.
و
و
و

میبینید چقدر تنوع میتواند بالا باشد؟

آیا می توان این وسط رفتار کسی را لزوما غلط دانست و رفتار دیگری را درست؟ یا اینکه هر کدامشان وجهی داشتند؟

آیا این تفاوت ها بی دلیل اند؟
و آیا این تفاوت ها بی فایده اند؟

قطعا این طور نیست. میتوان بررسی کرد و منشا های متعددی را برای تک تک این تفاوت ها پیدا کرد.به هر دلیلی یکی شجاع تر است، یکی فکری تر است، یکی جمعی اندیش تر است، یکی دورنگر تر است و …

حالا فرض کنید اگر قرار باشد یک تصمیم مهمی را برای این جمع اتخاذ کنیم. به نظر شما اگردر تصمیم گیریمان از همه ی این کمالاتی که بچه ها دارند به نحوی بهره ببریم بیشتر سود نکرده ایم؟

این میشود بهره گیری از خرد جمعی

باید دانست که این تفاوت ها و تکمیل ها از اول برای شریعت اسلام روشن بوده اند، خدایی که این بشر و این ظرف های گوناگون را در گوشه گوشه ی این عالم خلق کرده است و بعد هم اداره و تدبیر نموده، میداند چه خبر است…

از اول یک دستور خوب به ما داده و فرموده : و امرهم شوری بینهم

البته این همه ی داستان نیست، ولی یک اصل مهم است.

#یادداشت
#حمیدرضاشب_بویی
#یادداشت_113
#جلسه_349
#مشخصات_اسلام
#مشورت_ولی_با_جامعه_و_مشورت_جامعه_با_یکدیگر

دقتی برادر وطن فدا ذیل بحث شورا داشتند و آن تفکیک بین مشورت ولی با جامعه مردمی و مشورت مردم جامعه با یکدیگر بود که به نظر می آید این دقت، قدری می بایست شکافته و بسط داده شود.

در یادداشت قبل گذشت که در بحث مشورت و عقل جمعی تفاوت و تمایزی وجود دارد و هم چنین رابطه عموم و خصوص من وجه قائل شدیم.

آنچه که در بحث مشورت پیامبر در جنگ احد با اصحاب گذشت رشد اصحاب بود این موضوع از این حیث می تواند به عنوان شاخصه مشورت باشد لذا می توان پذیرفت که چه اینکه مشورت از سمت ولی جامعه باشد با افراد جامعه و چه اینکه مشورت اعضای جامعه با یکدیگر باشد رشد و ارتقا از رکن اصلی این پدیده است و نباید نادیده گرفته شود.
لذا اگر ولی جامعه با هر اندازه اشراف و افضلیتی که به موضوع داشته باشد تا حدی که او معصوم باشد و اصحابی را به مشورت انتخاب کرده و دعوت می کند در اصل این مشورت رشدی اتفاق می افتد که اصل رشد مقدس است و ارتقای جامعه انسانی را به دنبال دارد لذابرای یک جامعه انسانی کمال طلب، رشد در ذیل مشورت یک همراهی فطری را به دنبال دارد و از این رو می توان مشورت با اعضای جامعه را یک تمایل فطری دانست(البته مشورتی که با اهلش صورت بگیرد).

در مرتبه دیگر مشورت اعضای جامعه با یکدیگر است این مشورت از حیث تشکیکی قطعا از رتبه ضعیف تری از حیث فطری و نفسانی برخوردار است ولی مطمئنا درجه ای از رشد و کمال را به همراه دارد لذا نمی توان این مرتبه از فطری بودن را نادیده گرفت.

دومین توصیفی که در کنار رشد و ارتقا یافتگی فطری در مشورت می توان اضافه کرد، تشکیکی بودن طرف های مشورت است که این نیز قابل توجه است.

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#مهدی_اعلایی
#یادداشت_70
#جلسه_349

اینکه شیعه همواره به دلیل اقلیت بودن و تعداد کمتری که نسبت به جمعیت کل جهان اسلام داشته، میانه خوبی با اجماع و اتفاق نظر مسلمین نداشته، حرف صحیحی است.
شاید اقبال به اجماع در فقه اهل سنت به دلیل عمل صحابه و همچنین عدم غنای منابع فقهی صحیح باشد.
ولی اینکه بگوییم به همین دلیل در فقه شیعه به مسئله اجماع اهمیت داده نشده، به نظر حرف صحیحی نیست. چرا که آنچه فقیه به دنبال آن است، قطع یا ظن معتبر است و در فقه شیعه با ادله معتبر، ظن معتبر بودن اجماع ثابت نمی شود، مگر اجماعی که کاشف از قول معصوم باشد‌.

#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#عقيل_رضانسب
#يادداشت_269
#جلسه_349

💠 فهم ناقص از شورا ریشه عدم بهره مندی از آن در لایه حاکمیتی!

شورا را به دو معنا می شود گرفت 1. مشورت گرفتن و تصمیم گیری نهایی توسط خود فرد 2. مشورت گرفتن و تصمیم نهایی جمعی.
واقع این است که مدل اول مدلی است که در نهایت به حذف شورا خواهد انجامید. وقتی شخص مخصوصاً در سطوح حاکمیتی به یک اشرافی می رسد، و بر اساس این اشراف به یک تحلیل و راهکاری می رسد، هر چه هم نخبگان خلاف آن به او مشورت بدهند (ولو احتمال زیاد عقل جمعی نخبگان دارد بهتر تحلیل می کند) او خلاف آن مشورتها تصمیم خواهد گرفت، و نهایتاً این جمع را مزاحمی برای خود خواهد دید که دائماً سر راه او سنگ اندازی می کنند و لذا از اصل قید آن را می زند.

وقتی خود را عقل برتر بدانیم دیگر «شَارَكَهَا فِي عُقُولِهَا» که اثر مشاوره در روایات دانسته شده است معنا ندارد، وقتی در تصمیم گیری به جای اعتماد به عقل جمعی خود را تصمیم گیر نهایی بدانیم انفراد به رأی است که فرمود لَا رَأْيَ لِمَنِ انْفَرَدَ بِرَأْيِهِ. [بحار، ج‏72، ص 105] بلکه بالاتر وقتی مشورت گرفته می شود و چون تصمیم گیر را خود می دانیم نه جمع، به مرور و در تکرار یک نوع استبداد رأی به جای مشارکت در عقول، برای ما شکل می گیرد و نتیجه اش هلاکت است که فرمود: «مَنِ #اسْتَبَدَّ بِرَأْيِهِ #هَلَكَ وَ مَنْ شَاوَرَ الرِّجَالَ شَارَكَهَا فِي عُقُولِهَا» [وسائل الشيعة، ج‏12، ص: 40]

به نظر روایاتی که تصریح می کند که وقتی مشورت گرفته می شود نباید خلاف مشاوره داده شده عمل کرد، ما را به این سمت می کشاند که مشورت را نباید به طور مطلق اینطور معنا کنیم که بقیه نظر می دهند و من تصمیم می گیرم، بلکه باید برای عقل جمعی احترام قائل بشویم.

فَإِذَا أَشَارَ عَلَيْكَ النَّاصِحُ الْعَاقِلُ #فَإِيَّاكَ_وَ_الْخِلَافَ فَإِنَّ فِي ذَلِكَ الْعَطَبَ. [وسائل الشيعة، ج‏12، ص: 42]
اسْتَرْشِدُوا الْعَاقِلَ وَ #لَا_تَعْصُوهُ فَتَنْدَمُوا [بحار، ج‏72، ص: 100]

بلکه بالاتر از احترام حتی اگر فهم خودمان خلاف عقل جمعی است، به خود بگوییم که وقتی این افرادی که شرایط مشاوره را دارند (عاقل / وَرِع / ناصح / متدین / راستگو و برادر / حلیم / با تجربه / با تقوا / خدا ترس / مطلع در موضوع مورد مشاوره) [1] چنین مشورتی می دهند، شاید من دارم اشتباه می کنم و احتمال زیاد این جماعت دارند درست می گویند که فرمود:
ما استنبط الصّواب بمثل المشاورة [الحیاة ترجمه احمد آرام، ج‏1، ص: 315]
الِاسْتِشَارَةُ #عَيْنُ_الْهِدَايَةِ. [وسائل الشيعة، ج‏12، ص: 40]

یک نکته هم می شود اضافه کرد آن هم اینکه مخصوصاً در لایه های حاکمیتی نیاز به پشتیبانی نخبگانی وجود دارد، لذا اصل مشاوره و استفاده از عقل جمعی نخبگان یک پشتیبانی جدی برای ادامه مسیر درست خواهد کرد، لذا فرمود: «#الْحَزْمُ (دوراندیشی) مُشَاوَرَةُ ذَوِي الرَّأْيِ وَ اتِّبَاعُهُمْ.» [وسائل الشيعة ؛ ج‏12 ؛ ص39] و همچنین فرمود: «لَا #مُظَاهَرَةَ (پشتیبان) أَوْثَقُ مِنَ الْمُشَاوَرَةِ [همان] / وَ لَا ظَهِيرَ كَالْمُشَاوَرَةِ [همان، ص40]»

[1] همه این موارد در روایات به عنوان شرایط کسی که با او مشورت گرفته شود ذکر شده است. رجوع شود به #يادداشت_268 مورد 4

#یادداشت #حسین_کلاتی #یادداشت_8 #جلسه_349 #مشخصات_اسلام بسم الله
عقل جمعی به مثابه جان مایه شورا
فلسفه بعثت انبیاء، قیام جامعه برای خداست و نقش ایشان تحریک همین اراده های انسانی برای پیاده سازی اراده الهی به دست خودشان است و هدف از قیام مردم، اقامه دین به معنای امری خارج از وجود انسان ها نیست بلکه کمال خود ایشان است لذا تبعیت اراده مردم از اراده خدا و ولی الهی تنها وقتی جامعه را به سعادت می رساند که از روی آگاهی و اختیار باشد لذا حرکت کلانِ جامعه توحیدی تنها در چارچوب عقل جمعی پیش می رود.
در منطقِ حضرت امام و نگاهِ انقلاب اسلامی به انسان، فطرتِ توحیدی همیشه او را وادار به انتخابِ صلاح می کند مگر آن که به واسطه دخالت ها و شیطنت ها خلطی پیش بیاید و چیزی به اشتباه مصداقِ نمایش داده شود و این هم برای انتخاب های فرد و هم انتخاب های جامعه صادق است.
لذا با این توضیح عقل جمعی مقدمه ای برای شکل گیری اراده عمومی است که به طورِ فطری به سمت توحید پیش می رود و نقشِ ولی در این بین، زدودن حجاب های فهمِ عمومی و بیانِ قدرت مند و روشنِ حق و جلوگیری از اختلاط حق و باطل در جامعه است تا مردم اشتباه نکنند و آن چه را از نهادِ خود میخواهند را در متنِ زندگی اجتماعی و سیاسی خود بیابند.
این اصلِ اساسی یعنی اصالتِ فکر و اراده مردم، روح و جان مایه مردم سالاری است امّا مردم سالاری جسم و ظاهری هم دارد که بر آن سوار میشود و امکانِ تحقق می یابد. اهمیتِ جان و روح نباید انسان را از جایگاه قالبی و شکلیِ جسم غافل کند چه این که روحِ بدون جسم امکانِ حضور در دنیا را ندارد.
به نظر می آید مهمترین شکلِ حضور عقل و اراده جمعی، شوراست؛ شورا به معنای وجود سازوکاری رسمی و قانونی که به مردم قدرت میبخشد. مردم سالاری بدون قدرت بخشیدن به مردم بی معناست و تا وقتی به سازوکاری قانونی تبدیل نشده است چیزی از جنس گرایش به مردم و فهم جایگاه مردم است امّا در دلِ تزاحمات امر اجتماعی و وجود منافعِ فردی و گروهی متعارض چنین درکی تا با سازوکارِ رسمی و قانونی پشتیبانی نشود، پیاده نخواهد شد.
سازوکار بیعت در تاریخ اسلام و انتخابات در دوران ما از جمله مصادیقِ اصلی پیاده سازی معنای شوراست که از سطح ارزش مند تلقی کردن حضور مردم به سازوکاری سیاسی و اجتماعی تبدیل شده است.
ایجادِ شوراهای محله ای و روستایی و شهری و کشوری توسط امام در ابتدای انقلاب نشان میدهد که شورای قانونی و رسمی آخرین مرحله و ضامن سالار بودن و حاکمیتِ مردم است و گفتمانِ جمهوریت و مبانی آن پشتیبانی کننده از همین چارچوب و به مثابه روحِ آن هستند.

#مشخصات_اسلام
#یادداشت
#احمد_قوی
#یادداشت_87
#جلسه_349

عقل جمعی یا ناب گرایی ؟
شاید یکی از دشوار ترین مسائلی که حق طلبان و حق گرایان با آن مواجه هستند همین مساله باشد!
چه طور می شور از طرفی قائل به وحدت واقع و حق بود و برآن اصرار و تاکید کرد و ذره ای در برابر عدول از حق کوتان نیامد و از طرف دیگر همه ی این ارزش ها را در بستر عقل جمعی بالا آورد؟
این چه گونه ای از عقل جمعی است که در بستر اتحاد ایمانی مردان خدا رشد می کند و هم زمان با حق گرایی و ناب طلبی موحدانه هم قابل جمع است؟
از طرفی می توان با قاطعیت ادعا کرد که تقاریر و فرآیند های تحقق شورا و رسیدن به عقل جمعی که در دنیا مرسوم گشته به هیچ وجه با مطلوبیت های ایمانی ما سازگار نیست. بنا براین همانند سایر مفاهیم ارزشمند انسانی که دچار تحریف گشته باید بر اساس فهم های عمیق اسلامی تقریر تازه و نیرومندی از شورا و مشورت ارائه داد تا با سایر مطلوبیت های اسلامی قابل جمع باشد!

بسم الله الرحمن الرحیم
#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#محمد_حسین_خانی
#یادداشت_124
#جلسه_349

🔰قاعده لاضرر به عنوان قاعده ای بالادستی

در منظومه احکام و قواعد اسلامی بعضی از قواعد جنبه بالاستی دارند و در تعارض با بعضی از احکام دیگر این قواعد بالادستی حاکم هستند و اجازه حکم معارض را نمی دهند

در منظومه اسلامی این یک اصل حاکم است که “لا ضرر و لاضرار فی الاسلام”
یعنی حکمی که موجب ضرر شود مردود است و این ضرر دار بودن با روح شریعت در تعارض است و سازگار نیست
این یعنی اسلام نمی خواهد کسی یه علت پیروری از شریعتش ضرری به او برسد
اما سختی ماجرا جای دیگری است
این قواعد کلی و عام یک خوبی دارند اینکه روح شریعت را بیان می کنند
اما مشکلی که دارند این است که حدود و ثغورشان مشخص نیست
یعنی :
چه کسی می تواند این قاعده را تطبیق بدهد؟
ضرری که در اسلام نیست چه ضرری است مطلق ضرر یا ضرر قابل قبول؟
آیا این کلی بودن باعث تعطیلی احکام و اباحگری نمی شود؟
باید جوانب این کلی گوی ها را دید

#یادداشت_مشخصات_اسلام
#محمد_صحرایی
#جلسه_349
#یادداشت_100
#تأملی_در_دو_آیه
#حکمت_شورا
وَالَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَيْنَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ ﴿ آیه۳۸سوره شوری﴾
فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ ۖ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ ۖ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ ۖ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ (159 آل عمران)

چند نکته از توجه در مضمون دو آیه ی شریفه قابل برداشت است.
در آیه، قبل و بعد از عبارتِ “و أمرهم شوری بینهم …” مساله اجابت تکلیف حق و سپس اعمال عبادی همچون صلوة و انفاق آمده است.
این سیاق نتیجه میدهد که در مساله شورا لزوما طریقیت به واقع مهم نیست بلکه فارق از نتیجه ی مشاوره، بعنوان یک وظیفه ی شرعی و الهی در کنار اقامه ی صلوه و انفاق ذکر شده است.
نکته دیگر اینکه شورا بین دو عمل اقامه ی صلوة و انفاق که هر دو حیثیت اجتماعی و اصلاح دیگران دارند آمده است بنابر این در شوری با دیگران هم حیث رشد و اصلاح أمر دیگران مد نظر است.
در آیه دوم عبارت فاعف عنهم واستغفر لهم و شاورهم فی الأمر، توسط “فاءِ” تفریع، متفرع بر لو کنت فظّا غلیظ القلب شده است
که نتیجه ی این تفریع این است که حیثیت اساسی توجه به شورا در آیه ی شریفه حفظ مردم و پراکنده نشدن مردم از پیرامون رسول است.
بنابراین دعوت به شورا لزوما از باب طریقیت به واقع نیست.

#یادداشت
#مشخصات_اسلام

#حامد_خواجه
#یادداشت_131
#جلسه_348

⭕️شورا همان مردم سالاری است؟

اگر قرار است شورا را مردم سالاری بفهمیم و یک شورای عمومی و خرد جمعی از این شورایی که شهید بزرگوار به عنوان اصل معتبر اسلامی یاد می‌کنند، بفهمیم و با فکر جمعی به حل مسائل بپردازیم، باید به دو نکته توجه کنیم اولا اینکه مردم تا مرحله‌ی حل مسئله و فکر کردن، آن هم فکر کردن جمعی بر روی مسئله مقام و جایگاه دارند و دوما اینکه البته همانگونه که شهید بزرگوار می‌فرمایند در جایی که نصی از اسلام وارده نشده، مسلمین باید به شورا روی بیاورند، امّا در مواردی که راهکار اسلام مشخص کرده است در اینجا دیگر مردم در مقام انتخاب راهکار و روش به شورا و فکر جمعی نمی‌پردازند و باید با همان حیث جمعی خود وارد میدان عمل شوند.

نکته‌ی دیگری که باقی می‌ماند این است که این شورا و مردم سالاری با خرد جمعی که در غرب وجود دارد متفاوت است؛ چنانچه در آیه شریفه می‌آید «والَّذينَ استَجابوا لِرَبِّهِم وَأَقامُوا الصَّلاةَ وَ أَمرُهُم شورى بَينَهُم وَ مِمّا رَزَقناهُم يُنفِقونَ» کسانی اهل شورا هستند که دعوت پروردگار را استجابت کرده‌اند و همچنین اقامه‌ی صلات کرده‌اند و اهل انفاق هستند. لذا اینجا است که وجه تمایز مردم سالاری دینی با خرد جمعی و یا دموکراسی مشخص می‌شود.