#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#ازنظرایدئولوژی
#سیدمرتضی_شرافت
#جلسه_357
#یادداشت_73
#تقریر

🔰یادداشتی گذرا بر ماهیت ربا
#بخش_اول

ربا از ریشه ربو به معنای رشد و نمو است.
این تعبیر بسیار دقیق انتخاب شده است.
بعدتر به این عنوان خواهم پرداخت.

🔸پذیرش مالکیت و آزادی اقتصادی در اسلام
همان طور که پیش تر در مشخصات اسلام گفته شد، اسلام مالکیت افراد و همچنین آزادی اقتصادی را می پذیرد.
آنچه مشهود است این است که در اسلام ابزاری برای کنترل انباشت ثروت و اختلاف طبقاتی و همچنین فروپاشی های اقتصادی در نظر گرفته شده است که یکی از آنها ربا است.

🔸ریسک سرمایه گذاری
اسلام ریسک اقتصادی متوسط را می پذیرد. ریسک اقتصادی بسیار بالا، جایی که غرر رخ می دهد، نظیر قمار را ممنوع می داند. همچنین ریسک اقتصادی پایین برای سرمایه گذاری را نمی پذیرد و بر این اساس ربا را حرام اعلام می کند. اما ریسک متوسط نظیر مضاربه و مساقات و مزارعه و … که هم امکان سود و هم امکان ضرر عقلایی و قابل اندازه گیری دارد را می پذیرد.

🔸اما ربای فقهی چیست؟
به طور کلی در فقه دو نوع ربا مطرح است: ربای قرضی و ربای معاملی.

🔸ربای قرضی
ربا از متفرعات قرض است. یعنی جایی که کسی پولی را قرض دهد و بخواهد بیش از آنچه داده است پس بگیرد.
در این ربا دو نکته مهم مطرح است:
اول- ماهیت قرض، ماهیت قرض انتقال ملکیت است. یعنی فردی ملکیت مالش را به دیگری بدهد و در ازایش ضمان بگیرد یا نگیرد. و وقتی هم که ملکیت منتقل شد، دیگر نمی توان نسبت به مال دیگری ادعای انتفاع و منفعت داشت.

دوم- زمان. در قرض زمان مطرح است. یعنی وقتی کسی پولی را می گیرد، به مدتی زمان احتیاج دارد تا بتواند پس بدهد.

🔸ربای معاملی.
ربای معاملی را مشهور در مکیل و موزون می دانند. به این صورت که در مکیل و موزون اگر ثمن و مثمن از یک جنس بودند، زیاده نباید باشد.
ربای معاملی در نگاه اولی، حکم عجیبی است. و به نظر خلاف عرف است. یعنی عرف می پذیرد که یک کیلو از یک نوع برنج مرغوب، معادل دو کیلو از یک برنج نامرغوب ارزش دارد. اما چرا اسلام اصرار دارد وقتی می خواهیم این دو نوع برنج را معامله کنیم، هر چقدر از نوع مرغوب دادیم، همان مقدار از نوع نامرغوب دریافت کنیم؟!!

سوال اینجاست که چه داعیه ای بر چنین معامله ای وجود دارد؟ چرا خرید و فروش انجام نمی دهند و معامله کالا به کالا صورت می دهند. آنچه در بررسی های تاریخی مشهود است، این نوع معامله نوعی فرار از ربای قرضی بوده است. فرار از ربای قرضی، که از آن با عنوان حیل ربا هم تعبیر می کنند، هم راه های شرعی دارد و هم غیر شرعی.
به این صورت که کسی می خواهد مثلا ۱۰۰ میلیون قرض بگیرد، معادلش ۳۰ کیسه برنج می گیرد. قرض دهنده می گوید یک سال دیگر که می خواستی برنج مرا پس دهی، ۵۰ کیسه پس می دهی.

اما نکته ای که مشهود است این است که در ابواب دیگر فقهی نیز از ربا بحث شده است. مثلا در بیع سلف، یا در اجاره، یا در بیع صرف یا در مضاربه و… . که اتفاقا بخش عمده ای از روایات مربوط به ربا، در این ابواب است.

🔸معاملات ربوی
تا اینجا از ربای قرضی و ربای معاملی صحبت شد. اما از مشاهده همه آنچه در ابواب فقهی مشاهده می شود، به عنوان دیگری دست می یابیم به نام معاملات ربوی.

یعنی ربا فقط در قرض نیست. در هر نوع معامله ای ربا می تواند جاری بشود. کما این که روایات بر این مسئله تصریح دارند و فقها نیز در ابواب مختلف تصریح کرده اند که تخلصا من الربا.

🔸نظر به ربا به عنوان معنا و روح
در ابعاد اجتماعی نقش صورت معاملی و شکل ظاهری قوانین اهمیت ویژه ای دارد و سامان دهنده معاملات اجتماعی است. حال سوال این است که ربا هم یک صورت معاملی است؟
در این نوع نگاه، ربا را یک صورت معاملی در عرض سایر صور معاملی قرار نمی دهیم. بلکه ربا یک معنا و یک روح است که می تواند در همه صور معاملی جاری شود. و هر نوع معامله ای را ربوی و حرام کند.

🔸جنگ با خدا و هویت زیرساختی و محوری ربا
آنچه حرمت ربا را موکد می کند، هویت زیرساختی آن است. یعنی اگر ربا وارد جامعه ای شود، فورا محور همه معاملات و زیر ساخت اقتصاد قرار می گیرد.
همان طور که اعراب می گفتند انما البیع مثل الربا. یعنی ربا محور قرار گرفته و بیع را نیز با ربا می سنجند.
همان طور که در نظام اقتصادی سرمایه داری، معیار بررسی کارآیی و بهره وری یک پروژه، نرخ بهره است. یعنی برای این که ببینند پروژه ای سودآور است یا زیان ده، میزان سودی که کسب کرده را با نرخ بهره مقایسه می کنند و در صورتی که پایین تر از نرخ بهره باشد، آن پروژه صرفه اقتصادی ندارد.

#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#عقيل_رضانسب
#يادداشت_276 (بخش 1)
#جلسه_357

💠 راهکار نبودن پولطلا برای جلوگیری از ربا!

یکی از ایده هایی که اخیراً برخی از صاحبنظران اقتصاد اسلامی دنبال می کنند و تصورشان این است که با این کار به اقتصاد اسلامی نزدیک می شویم، ایده #پولطلا است؛ این ایده در واقع بازگشت به #پول_اسلامی است، با این تصور که در مورد مسئله پولی که درهم و دینار باشد دیگر پول اعتباری و خلق پول مطرح نخواهد بود و به این واسطه جلوی ربا را می گیریم و اساساً ربا به خاطر همین ماهیت اعتباری پول است که دارد ایجاد می شود.

به نظر می رسد که این تصور صحیح نباشد، یکی از بحث های پر دامنه در روایات صرف این دراهم و دینارهای مغشوش است، یعنی بخش عمده اعتبار پول اعتبار دولت و بازار است. اگر ارزش پول به اندازه طلا و نقره داخل سکه باشد می برند آب می کنند طلایش را می فرموشند و بالاترین لطمه ها را مخالفین به این شکل به دولت ها بزنند و با مشکلات اقتصادی براندازی می کنند.
طلای سکه امامی حدود 8 گرم است قیمت سکه 13 میلیون است (تازه نقد رایج هم نیست)
در روایات ما این بحث هست که تغییر ارزش یک دینار از حدود 7 درهم به 12 درهم اتفاق افتاده است یعنی حدود 70 درصد تورم وجود داشته است، و این تصور که اگر پول به صورت درهم و دینار باشد دیگر تورم ندارد تصوری خام است.

«مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ بْنِ عُتْبَةَ الْهَاشِمِيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَى ع عَنْ رَجُلٍ يَكُونُ عِنْدَهُ دَنَانِيرُ لِبَعْضِ خُلَطَائِهِ فَيَأْخُذُ مَكَانَهَا وَرِقاً فِي حَوَائِجِهِ وَ هُوَ يَوْمَ قُبِضَتْ سَبْعَةٌ وَ سَبْعَةٌ وَ نِصْفٌ بِدِينَارٍ وَ قَدْ يَطْلُبُ صَاحِبُ الْمَالِ بَعْضَ الْوَرِقِ وَ لَيْسَتْ بِحَاضِرَةٍ فَيَبْتَاعُهَا لَهُ‏ الصَّيْرَفِيُّ بِهَذَا السِّعْرِ وَ نَحْوِهِ ثُمَّ يَتَغَيَّرُ السِّعْرُ قَبْلَ أَنْ يَحْتَسِبَا حَتَّى صَارَتِ الْوَرِقُ اثْنَيْ عَشَرَ بِدِينَارٍ هَلْ يَصْلُحُ ذَلِكَ لَهُ وَ إِنَّمَا هِيَ بِالسِّعْرِ الْأَوَّلِ حِينَ قَبَضَ كَانَتْ سَبْعَةٌ وَ سَبْعَةٌ وَ نِصْفٌ بِدِينَارٍ قَالَ إِذَا دُفِعَ إِلَيْهِ الْوَرِقُ بِقَدْرِ الدَّنَانِيرِ فَلَا يَضُرُّهُ كَيْفَ كَانَ الصُّرُوفُ فَلَا بَأْسَ.»
وسائل الشيعة ؛ ج‏18 ؛ ص183

مشکل اصلی این است که نیاز به نقدینگی رو به تزاید است، جامعه نیاز به سرمایه گذاری دارد مخصوصا در وضعیت الان با این ساخت و سازها و … حجم طلا و نقره همیشه کم است لذا همیشه با مشکل کمبود نقدینگی مواجه می شوی. عدم توان تأمین نقدینگی بازار تورم بالایی ایجاد می کند.
قدیم هم همینطور بوده، نیاز به نقدینگی ایجاد میشده حکومت در ضرب های جدید اگر نقره 72 گندم یا 18 نخود وزنش بوده، 2 گندم را کم می کرده، کم کم لو می رفت، بعد به جای 2 گندم سه چهار گندم کم می کردند یکی دو نخود سرب می زدند. کم کم با سنگ محک این ناخالصی ها را می فهمیدند.
جنگ می شد حاکمیت نقدینگی زیادی لازم داشت. باز هم ناخالصی را زیاد می کردند، و با سنگ محک لو می داد.
از یک زمانی به بعد درهم ستوق می زدند (سه توی) لایه های رویین را خالص می زدند و با لحیم کاری یک لایه مس یا سرب یا حتی خاک داخلش می گذاشتند. با این حالت حتی با سنگ محک هم نمی فهمیدند.

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#مهدی_اعلایی
#یادداشت_76
#جلسه_357
#قالب ؟

🔰 نگاه کلان در فقه
آنچه به عنوان روش استنباط در احکام و حیطه فقه معهود و معمول است، اینست که مستنبط به قصد کشف یک حکم شرعی خاص، به بررسی ادله اربعه (بیشتر روایات و آیات و با تکیه بر اجماع یا شهرت یا اقوال موجود) می پردازد و نتیجه می گیرد که حکم شرعی در این مورد، کذاست.
سوالی که مطرح می شود، اینست که نگاه کلان و نظام واره به یک باب از ابواب فقهی و یا یک عنوان از عناوین فقهی، در استنباط احکام شرعی و یا به عبارتی دیگر، در فهم بهتر دین اسلام در حوزه رفتار، تاثیری ندارد؟
مثال مشخصی به نظر بنده نمی رسد، ولی فکر می کنم در مسائلی مثل ربا که بسیار عرفی است و به انحاء مختلف در همه زمان ها وجود داشته، فهم دقیق کارکرد سرمایه و بازار کار، می تواند به فهم بهتر نگاه اسلام به ربا تاثیر داشته باشد و از فتواهای منفعل خارج شویم و بتوانیم راه فقهی برون رفت از این شرایط که ربا تبدیل به یک سیستم در نظام جمهوری اسلامی شده را، بیابیم. نوع نگاه نظام واره شهید مطهری که خودشان فقیه و مجتهد هم بودند، می تواند در این زمینه به ما کمک کند.
اینکه ما بدانیم اینکه مثلا قبح ربا تا حد جنگ با خدا بالا رفته و این همه نهی در این زمینه وارد شده، در واقع شارع می خواهد در تعامل سرمایه و بازار، چه اتفاقی نیفتد، باعث می شود که دقیق تر و با نگاهی متفاوت به آیات و روایاتی که در این زمینه هست، بنگریم؛ مشابه آنچه از نحوه ورود استاد موسوی در دوره فقه حکومتی در باب زکات در فقه اقتصاد، یا در باب امر به معروف و نهی از منکر در فقه سیاست دیدیم.
البته، این نوع ورود به فقه، مرز باریکی با تحمیل عقیده خود بر شرع دارد، که باید به خوبی کرانه های این مرزها شناخته و بررسی شود.

#یادداشت
#حسین_علیمردانی
#مشخصات_اسلام
#جلسه_357
#تقریر
جلسه357-14000914

🔰مصائب مردم سالاری(ادامه از قبل)

یکی از آفاتی که در اجرای اخلاق اسلامی و پیش گرفتن رویه ی مردم سالاری وجود دارد، که همان رویه ی تکریم است این است که افراد مختلف هستند و یکی از فضاهای مستعدی هم که بشود افراد باطن خودشان را بهتر ببینند همین فضای تکریم است.

در فضای تحقیر افراد مخفی می شوند، اما در فضای تکریم اندازه های ظروف انسان ها بهتر معلوم میشود، بعضی ها خیلی خوب از فضای تکریم استفاده می کنند و رشد می کنند. بعضی ها هم می بینید که دچار توهمات و خیلاء می شوند.

ما این را در رفتار انسان حکیمی مانند حضرت آقا با اطرافیانشان می بینیم که مثلا حضرت آقا را دوست دارند ولی دچار یک نخوت نخبگی هم شده اند و با ایشان درگیر هم می شوند! البته درگیر شدن خیلی مشکل ندارد اما اینکه در طرف یک حالی ایجاد شود و بادی او را بگیرد، یکی از آسیب های فضای کریمانه است.

این ها قسمت های فاخر حیات شیعی ما است. اینکه شما در مدار کرامت تعامل کنید.

ما در تعامل با حضرت آقا واقعا خوب درخشیدیم؛ اما نمی شود این را به همه نسبت داد. اینجا باید رفتارهای خام را تذکر داد و جلوگیری کرد. ما چقدر در این چهل سال به این مسئله رسیدگی کردیم؟ نحوه ی تعامل با ولی، ما خیلی راحت استراحت می کنیم! این در قرآن هم منعکس شده است، و تعامل با رسول اکرم ص را تذکر داده است. رعایت نکردن این نکته هزینه های زیادی درست می کند. اینکه شما بخواهید وقت های حضرت آقا را منحرف بکنید.

حوزه باید متوجه حیات نوین خود بشود و روی این دست مسائل باید کار فقاهتی بکند. یک بخشی می شود تعامل با ولی جامعه، شبهاتی که مطرح می شود را پاسخ دادن و تبدیل کردن به یک منشور اخلاقی و یک شیوه نامه مترقی، که کسانی که نزدیک هستند یا دور هستند با ایشان چگونه باید برخورد بکنند که یک رفتار بهینه محسوب شود.

🔰ربا

شهید مطهری به بحث ربا زیاد پرداخته اند.

🔺فلسفه ی حرمت ربا
➖حرمت ربا از زاویه ی برده داری.
ایشان ریشه های برده داری را مورد بررسی قرار می دهند: روحیه ی به استخدام درآوردن؛ افکار تبعیضی؛ مالکیت و عدم توان ادای دین، از اینجا یک نقبی به قرض ربوی می زنند و می گویند که قرض ربوی معمولا اینگونه است که قرض گیرنده از سر نداری مجبور است و گاهی از اوقات توان پرداخت سودهای سنگین را هم ندارد و تن به برده شدن می دهد.
این طبیعت تعامل ربوی است.

حتی بعضی از ربا دهندگان سود حاصل از معامله ی ربوی را نمی خواهند، آن قسمت برده داری را مطالبه می کنند. این ها می بینید که فیلسوف تر هستند که مسائل مالی برایشان مطرح نیست!

🔺بانک های ربوی.
ایشان می فرماید که این پول عینیت دارد. زمانی که پول را تبدیل به قرض می کنیم، این را تبدیل به یک امر اعتباری می کنیم و در ضمه می باشد و هیچ دسترسی به آن نیست و کاملا از همه ی آفات مصون است. ایشان می فرماید که این خیلی آسیب زا است.

➖قرض ربوی از نظر طبیعت حقوقی
قبل از اینکه بررسی کنیم که شریعت ربا را حرام کرده است یا خیر، بیایید طبیعت این قرض ربوی را بررسی کنیم.

قرض ربوی را مقایسه می کنند با اینکه شما منزل خود را به یک مستمند بدهید! اینجایی که شما قرض می دهید و از او سود می خواهید اسلام جلوگیری می کند ولی خانه را که به آن مستمند می دهید و از او کرایه می خواهید، اسلام فقط نصیحت اخلاقی می کند.

❓ این بحث ها کلامی است؟
• به یک معنا می شود گفت که همه ی بحث های اخلاقی و هستی شناسی و فقهی تان از یک زاویه ی نگاهی کلامی است. کلام مدافع است و می خواهد از گزاره های دینی دفاع کند و باید یک زبان برون دینی را استخدام کند. برای پی بردن به حقانیت گزاره های دینی شما نمی توانید از گزاره های دینی استفاده کنید. کلم الناس علی قدر عقولهم، همین جا معنا پیدا می کند. شما باید با همین زبان و در همان موقف عقلی که او قرار دارد، صحبت بکنید. اگر او رشد کرده باشد و به قلمرو دین رسیده باشد، عقل نوین پیدا کرده است و باید به گونه ای دیگر با او سخن بگویید.(یعنی اگر عقل او به اندازه ای رشد کرده بود که شریعت را عقلانی دانست، حتی شمامی توانید با از ادبیات قرآنی و فقهی هم برای اثبات گزاره های دینی استفاده کنید).

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#سود_سرمایه
#محمد_هادی_جوهری
#یادداشت_133
#جلسه_356
#سوال

🔰سود سرمایه در اسلام🔰

در اقتصاد غربی، چیزی به نام سود سرمایه وجود دارد. یعنی هر میزان سرمایه یک مقدار سود دارد و این مقدار را نظام سرمایه داری مشخص می کند. برای مثال وقتی یک محصول توسط تولید کننده تولید می شود، در حین قیمت گذاری علاوه بر سود و حق الزحمه تولید، سود سرمایه ای که برای کار خوابنده است را نیز محاسبه می کند. و بر روی قیمت نهایی محاسبه می کند.
اما سوال در فضای اقتصاد اسلامی این است که آیا این سود سرمایه در اسلام نیز وجود دارد؟ یعنی آیا در فضای معاملات چیزی به عنوان سود سرمایه باید محاسبه شود؟
علی الظاهر با توجه به قرارداد های اسلامی مانند مضاربه و … این سود مورد پذیرش اسلام قرار گرفته است. اما مسئله اصلی این است که این سود را چه کسی باید تعیین کند؟ و نکته بعدی این که حتی در همان مضاربه، صاحب سرمایه سود سرمایه خویش را می گیرد و یا در سود زحمت آن شخص شریک می شود؟
شاید بتوان این گونه ادعا کرد که بررسی مسئله سود سرمایه از مهم ترین مسائل مربوط به حوزه ربا می باشد؟!

#امید_فشندی
#یادداشت_211
#جلسه_356
#مشخصات_اسلام
#بازتقریر

🔰 ربا، مشاركت در سود و زیان و واقعیت بازار

پرداخت‌ها مالی میان مسلمان در جامعه‌ی اسلامی را از جهت نسبت پرداخت‌كننده با مال پس از پرداخت، می‌توان به دو نوع كلی تقسیم كرد:

الف) غیرمشاركتی:

1- یك‌طرفه: یعنی پرداخت‌كننده تعهد یا مطالبه‌ای نسبت به سرنوشت مال پرداخت‌كرده ندارد و پس از پرداخت، نسبت او با مال قطع می‌شود؛ مانند: هبه، انفاق، صدقه، زكات، خمس

2- دوطرفه: یعنی نسبت پرداخت‌كننده با مالی كه پرداخت كرده قطع نمی‌شود و پس از مدت معین، با صرف‌نظر از كاركرد و چرخش آن سرمایه در بازار، اصل مال بازپرداخت می‌شود: قرض حسنه (بازپرداخت بدون افزوده)

ب) مشاركتی: یعنی پرداخت‌كننده به شرط سهم‌بری از چرخش مال پرداخت كرده در بازار سرمایه، قرض می‌دهد.

محل نزاع معامله‌ی ربوی بر سر این نوع از نسبت است. واقعیت بازار این است كه تضمینی برای سودآوری نیست و سودوزیان محتمل است، پس اگر شرط مشاركت فقط در سود حاصل باشد، به دور از واقعیت بازار و امری غیرواقعی و برساختی وهمی است و درنتیجه برهم‌زننده‌ی نظم بازار و گردش طبیعی سرمایه.

بنابراین مشاركت در سود و زیان را می‌تواند مانع اصلی ربوی‌شدن تعاملات مالی دانست. (البته این غیر از مشاركت مباشرتی در تجارت است كه شراكتی سرمایه می‌گذارند و هریك هم كار مشخصی برعهده می‌گیرند.)

#یادداشت
#حسین_علیمردانی
#مشخصات_اسلام
#جلسه_356
#تقریر
جلسه356-14000913

بسم الله الرحمن الرحیم

🔰مصائب مردم سالاری(ادامه از قبل)

برخوردهای کریمانه باید بین ما فرهنگ شود.

ما یک ایده را در ذهنمان ثبت کردیم و آن هم اینکه نقطه ی اوج حیات اجتماعی ما رسیدن به حیات مردم سالاری دینی است. البته این واژه باید تغییر بکند و بگوییم ولایت ایمانی، این واژه خیلی قدرتمندتر از مردم سالاری دینی است.

مردم سالاری دینی چهره ی مترقی حیات اجتماعی است که ما هدف گرفته ایم.

پایه ی اساسی مردم سالاری احساس کرامت است. انسان ها باید احساس کرامت کنند و الا مردم سالاری واقعا منتفی است و لذا اگر جایی دیدیم که دغدغه ی کرامت انسان را نداریم، فکر نکنیم که دغدغه ی مردم سالاری داریم.

مردم سالاری یک چهره ی ظاهری دارد مثل انتخابات، حق رای، شوری و… ولی اگر یک مقدار بخواهیم دورخیز داشته باشیم از کرامت انسان شروع می شود. اگر ما به دنبال این هستیم که انسان ها احساس کرامت کنند، باید برخورد کریمانه کنیم. این برخورد هم گاهی با موانعی مواجه است. موانعی از درون که عملا مردم برخورد کریمانه را نمی پذیرند و موانعی در بیرون که می بینید آن تکریم با یک سری آفت هایی همراه می شود و ملطوم می شود.

اینجا تأمل هایی لازم است. تکریم میکنید اما نتیجه ای که می دهد احساس کرامت نیست. در احادیث ما اینطور است که اگر انسان احساس کرامت بکند، اصلا دنبال زشتی ها و رفتار بد نمی رود. اگر تکریم کردید و دیدید که طرف مغرور شد، آن کرامت اتفاق نیفتاده است. یعنی اگر تکریم کردید، باید متواضع شود. اگر این تواضع اتفاق نیفتاد، این تکریم اشکالاتی داشته است.

مشغله ی ما باید این باشد، تکریم بین خود و تکریم بین مردم. از شکل های ساده ی تکریم هم باید عبور کنیم و مانند یک ریشه ی کلفت باید مقوله ی این خلق تکریم درما جان بگیرد، البته به طور کامل.

🔰12. حرمت ربا
12. سرمايه به صرف اينكه از جريان عملى و فعّاليّت و معرض كاستى و نابودى خارج شد و صورت «ذمّه» و قرض به خود گرفت، عقيم و نازا و سترون مى‏گردد و هيچ سودى به آن تعلّق نمى‏گيرد، هر چه از اين راه گرفته شود «ربا» و حرام مؤكّد است (حرمت ربا).

🔺چند جور تقریر از ربا وجود دارد.
🔺آیا مشکل اقتصاد امروز ربا هست یا نه؟
یک بنده خدایی می گفت که الان در غرب هم ربا نیست! بعضی هم البته تحلیلشان این است که اصلا اقتصادشان ربوی است.
آقای شاه آبادی نظرشان این است که اگر ربا و رقابت را از تمدن بگیرید، این تمدن متلاشی می شود! در برابر این دو اصل هم اگر مقاومت بکنید دیوانه وار با شما می جنگند.
تقریر شهید مطهری از ربا این است که ربا اصلی ترین مشکلش این است که سرمایه روئین می شود. نتیجه ای که این دارد “دولت سرمایه” است. سرمایه به دولت می رسد. سرمایه باید در معرض کاستی باشد و صاحب سرمایه نباید به این تضمین برسد که به سرمایه اش آسیبی نمی خورد.
.

#یادداشت
#حمزه_وطن_فدا
#مشخصات_اسلام
#یادداشت_113
#جلسه_355
#موضوع_جزیی : #اصالت_خیر در معاملات
#نوع_یادداشت: طرح پرسش

💠 مرور آیات ناهی از اکل مال به باطل و طرح دو پرسش:

▫️در نظر استاد مطهری یکی از مشخصات ایدئولوژی اسلامی این است که گردش مالی بین افراد یک جامعه دور از بیهودگی ها و مبتنی بر انتقال خیر مادی و معنوی باشد و اگر داد و ستدی از این اقتضاء به دور بود مصداقی از باطل یا اکل باطل است.
ودر تبیین این ادعا به آیه و لا تاکلوا اموالکم بینکم بالباطل استناد میفرمایند.

▫️عنوان باطل به تعبیر تفسیر المیزان هم در عقاید هم در اخلاق و هم در رفتار استعمال دارد و وقتی در حوزه اعمال مورد استفاده قرار میگیرد عبارت است از عملی که غرض صحیح و عقلایی نداشته باشد.
و در تفسیر نمونه از اکل مال به باطل به تصرفاتی در اموال مردم اشاره شده است که یا هدف صحیحی را دنبال نمی کنند یا پایه و اساس عقلایی ندارند یا از غیر طرق صحیح و به ناحق انجام میشوند.

▫️حال در برخورد با این مشخصه اسلام و آیه مورد اشاره ما با دو سوال رو به رو هستیم؛

1- معنای اکل مال بالباطل چیست❓
یعنی مناط و معیار بطلان یک اکل (که در واقع مجاز از تصرف مالکانه است ) چیست؟

2- چرا با این تعریف و ملاک و معیار ، اکل مال بالباطل مورد نکوهش و مردود است ❓
یعنی از چه زاویه ای و با چه نگاهی این جنس از اکل را برای امت اسلامی ممنوع ساخته اند؟

▫️شاید برای گشایش بابی از تفکر در این میدان خوب باشد در ابتدا آیاتی از قرآن که تعبیر اکل مال بالباطل در آنها استفاده شده است را از نظر بگذرانیم؛

آ. سوره بقره آیه 188
وَ #لاتَأْكُلُوا_أَمْوالَكُمْ_بَيْنَكُمْ_بِالْباطِلِ وَ تُدْلُوا بِها إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُوا فَريقاً مِنْ أَمْوالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ (188)

ب. سوره نساء آیه 29
يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا #لاتَأْكُلُوا_أَمْوالَكُمْ_بَيْنَكُمْ_بِالْباطِلِ إِلاَّ أَنْ تَكُونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْكُمْ وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ إِنَّ اللَّهَ كانَ بِكُمْ رَحيماً (29)

ج.سوره نساء آیه 161
وَ أَخْذِهِمُ الرِّبَوا وَ قَدْ نُهُوا عَنْهُ وَ #أَكْلِهِمْ_أَمْوالَ_النَّاسِ_بِالْباطِلِ وَ أَعْتَدْنا لِلْكافِرينَ مِنْهُمْ عَذاباً أَليماً (161)

د. سوره توبه آیه 34
يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنَّ كَثيراً مِنَ الْأَحْبارِ وَ الرُّهْبانِ #لَيَأْكُلُونَ_أَمْوالَ_النَّاسِ_بِالْباطِلِ وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبيلِ اللَّهِ وَ الَّذينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا يُنْفِقُونَها في‏ سَبيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَليمٍ (34)

#یادداشت
#حسین_علیمردانی
#مشخصات_اسلام
#جلسه_355
#تقریر

این بحث دارد یک مقدار به مبادلات و معاملات محدود می شود.
زمانی که هدیه می دهید یا هدیه می گیرید، این رفتار سفیهانه به نظر می رسد! اما چون یک خیر معنوی مد نظر است این کار سفیهانه نیست و انجام ندادنش سفیهانه است.
ما یک خانواده ی ارزش های اقتصادی و رفاهی داریم. اگر یکی از دوستان روی این یادداشت داشته باشد خوب است.

🔺خانواده ی ارزش های اقتصادی و رفاهی اسلامی

مثلا منتفی بودن ضرر؛ اصالة فایده؛ اصات خیر در مبادلات؛ معامله از روی آگاهی؛ ضدیت با ضدعقل و ضداراده؛ کار و قداست شغل و حرفه؛ ممنوعیت استثمار و اسراف و تبذیر و رشوه و احتکار؛
یا حتی تشویق به توسعه در زندگی؛ درآمد بر پایه ی مصحلت نه مطلوبیت. قداست دفاع از حقوق؛ اصلاح جویی و مبارزه با فساد؛ و .. .
اگر این ها یک بار فهرست شود، یک خانواده ی نورانی و مشعشعی خواهد بود.

اگر ارزش های اسلامی کنار هم قرار بگیرند و مطالعه شوند، به ویژه از زاویه ی تمدنی، معلوم می شود که اسلام دارد ما را به کدام سمت می برد.

اصالت فایده کلی تر از اصالت خیر در مبادلات نیست؟
آیا اختصاص به ذکر اینجا دارد اتفاق می افتد؟ آیا ویژه ای اینجا هست؟ غیر از ویژگی در قلمرو.
طبعا خیر در مبادلات معنای فردی صرف ندارد، هرچند معنای فردی صرف دارد!
دسته ای از این باید و نبایدها می تواند نظام سرمایه سالاری را با مشکل جدی مواجه کند حتی متلاشی کند!

نظام کاپیتالیستی قمار را هم احتیاج دارد! مصرف بیهوده و دیوانه وار را هم احتیاج دارد. و … . این چرخه از تعادل و عقل و توحید که می خواهد خارج شود، این به هم ریختگی را احتیاج دارد. شما ده جا باید رفتار سفیهانه انجام دهید تا یک جا خیلی عاقل به نظر برسید! بعد هم نوک دماغ آدم ها را روی همان یک نقطه بگذارید و بگویید که اینجا را درست کرده ایم! ببینید که صد ساختیم، ببینید که کارخانه درست کردیم، ببینید که تراز مالی الان چقدر بالا رفته است، ببینیدکه الان مثلا یک کشور صنعتی محسوب می شویم و … . اصلا بشریتی نمانده است!…

🔺نگاه های توصیه ای ما مبتنی بر نگاه های توصیفی است.

یکی از الگوهای ثابت این است که جهان به سمت خدا است.(توصیف) تو هم به سمت خدا باش.(توصیه)
عالم اراده می خواهد بر عالم تکوین منطبق باشد. اگر اراده بر تکوین منطبق نباشد، بحران را در درون خودت ایجاد می کنی.

ما معتقد هستیم که نظام تشریع بر نظام تکوین استوار است در پهنه ی شریعت. اینجا اصالت خیری هم که داریم می گوییم، مبتنی بر اصالت خیری است که در نظام هستی شناسی داریم. اصالت خیر یک اصل هستی شناختی اسلامی است. مثلا اصالت رحمانیت الهی.

خیر یک حقیقت است در هستی و چون اصالت بر رحمانیت الهی است فلذا از شرور هم تفسیر خیرآمیز صورت می گیرد. از شر هم تفسیر خیر آمیز می کنند. می گویند که اگر به شر نگاه کنید که عدم است و اگر مقایسه ای نگاه کنید در قطعه ی محدود و کوتاه شر معنا داشته باشد و نسبت به خیلی های دیگر خیر باشد.

مبتنی بر همین اصل می گوییم که تو هم در زندگی باید اصل را بر خیر بگذارید و در کارهایی که انجام میدهید باید خیر وجود داشته باشد. البته اینجا بحث را محصور به معاملات کرده است. خیر به معنای سودمندی است.
2️⃣

بسم الله الرحمن الرحیم
#یادداشت
#محمد_حسن_زاده
#آزاد_اندیشی
#یادداشت_144
#جلسه_355
#توضیح

✨استاندارد_قانون

🔰با توجه به فرمایش جلسه قبل جناب استاد پیرامون فرق قانون و استاندارد، مقداری فحص کردم و گفتم به بهانه نشست امروز به عزیزان به اشتراک بگذارم.

یکی از نکاتی که در فرق قانون و استاندارد مطرح میشود این است که استاندارد بیشتر ناظر به خروجی ست ولی قانون بیشتر ناظر به فرآیند است.

مثلا قانون میگوید که باید اینگونه عمل کنی و این کار ها را نیز حق نداری انجام دهی و اگر خلاف عمل کنی جرم است.
لکن استاندارد به نحو پسینی میگوید که خروجی کار شما باید این مشخصات را داشته باشد و اگر نداشت خروجی شما مردود است و مشخص میشود که به قوانین به پرستی عمل نکرده ای.

لذا استاندارد در مقام عمل بسیار مفید تر است و از کارایی بیشتری برخورد دار است.

مثلا یکی از موارد این است که افراد می توانند قوانین را به طرق مختلف اجرایی کنند. بعضی از طرق عملا دور زدن قانون است. یعنی فرد در عین اینکه حداقل هایی را رعایت کرده ولی عملا به نحو کار را جلو برده که هدف قانون محقق نشده است. لکن نمی شود او را متهم کرد که خلاف قانون عمل کرده ای ولی از حیث خروجی به راحتی می توان مچ او را گرفت. زیرا محصول او یقینا استاندارد لازم را نمی آبد و اهداف را محقق نمیکند.( البته به شرط تدقیق در وضع استاندارد)

در مورد نشست ها هم اگر یک قانون خوب و بعد یک استاندارد مطلوب تعریف شود به راحتی میتوان کیفیت مطلوب را ارزیابی کرد.

مثلا ممکن است مجری مدعی باشد که از قوانین اجرای نشست پیروی کرده و مدعو را توجیه کرده است لکن مدعو خودش گیرایی اش پایین بوده، و یا موضوع نشست را به خوبی انتخاب کرده، لکن مخاطبین نفهمیدند.

لکن به نحو پسینی و بر اساس استاندارد او موظف است مدعو و مخاطبین را توجیه کند و ارزیابی کند اگر این امر محقق نشده از طرق دیگری اقدام کند تا افراد توجیه شوند. ولو اینکه مخاطبین از لحاظ ذهنی مشکل داشته باشند.