اندیشه ی رهبری و انقلابی در هر عرصه، در صورتی که بتواند از مانعِ فهم درست شدن بسلامت بگذرد برای کشیده شدن به صحنه ی عمل با یک مشکل بزرگ دیگر مواجه است و آن هویت نخبگانی پیدا کردن آن اندیشه است.

آن زمینی که بذر اندیشه های ناب انقلاب در آن زمین پرورش می یابند ذهن نخبگان است.

رهبری در مورد اهمیت و نقش نخبگان در تحقق اندیشه هایشان میفرمایند:

گمان نکنید که نهضت آزاداندیشی و حرکت تحول و شجاعت در کارهای گوناگون را، به جای شما که دانشجو هستید یا محقق هستید یا استاد هستید، ممکن است مسئولان دولتی یا بنده بیاییم انجام بدهیم؛ نه، من نقشم این است که بیایم بگویم این کار را خوب است بکنیم. نهضت نرم‏افزاری و جنبش نرم‏افزاری و نهضت تولید علم را ما مطرح کردیم؛ الآن حدود ده سال می‏گذرد و امروز یک غوغایی راه افتاده است. چه کسی این را راه انداخته؟ من که یک‏کلمه بیشتر نگفتم. این کار را شما کردید؛ محقق ما، جوان ما و استاد ما؛ تحول از این قبیل است. وظیفه‏ی نخبگان فکری و فرهنگی جامعه و حوزه و دانشگاه، مدیریت این تحول است.(۱۳۸۵/۰۸/۱۸)

هویت نخبگانی پیدا کردن هم باین معناست که آن اندیشه در وجود نخبگان بخوبی فهم و هضم و تحلیل شود و سپس با ادبیات نخبگانی خاصِّ آن عرصه، باز تولید و در ادامه با روش نخبگان و توسط نخبگان مطالبه و دنبال شود.

از طرفی پیش نیاز هویت نخبگانی پیدا کردن یک فکر، این است که ذهن نخبگان کاملا با آن مسأله درگیر و ذهن آنها را فرابگیرد و در تاروپود اندیشه ی ایشان بالا و پایین شود. و از آنجایی که مدیریت و تغییر ذهنیت ها تنها با ابزار گفتمان سازی ممکن است پس ناگذیر باید آن مسأله بصورت یک گفتمان عمومی در سطح نخبگان تبدیل شود .

رهبر انقلاب درباره نقش گفتمان سازی بعنوان بسترساز و مقدمه ی قیام نخبگان میفرمایند:

“……در صحبتهای آقای دکتر ستّاری، بر مسئله‌ی علم و اقتصاد دانش‌بنیان و شرکتهای دانش‌بنیان و مانند اینها تکیه شد و تأکید شد -بعضی دوستانِ دیگر هم اشاره کردند- این ناشی از یک گفتمان ده دوازده ساله است. یعنی وقتی که بحث شکستن خطوط مقدّم علمی و نهضت نرم‌افزاری و تولید علم مطرح میشود، دنبال میشود، گفته میشود در دانشگاه‌ها و تبدیل به گفتمان میشود، نتیجه این میشود که بنده گاهی اوقات که اینجا می‌نشینم و مثلاً مجموعه‌ی دانشگاهی -چه دانشجو، چه استاد- می‌آیند، میبینم همان حرفهایی را که ما مثلاً گفتیم، اینها دارند همان حرفها را به عنوان مطالبه بیان میکنند؛ این می‌شود گفتمان، این گفتمان است، این خوب است؛ وقتی این‌جور شد، آن‌وقت این پیشرفتهای علمی پیش می‌آید. ما امروز در مسائل فضایی، در مسائل هسته‌ای، در نانو، در فنّاوری زیستی و دیگر موارد گوناگون، پیشرفتهای زیادی داریم، پیشرفتهای مهمّی داریم؛ این پیشرفتها ناشی از همین گفتمان‌سازی است. وقتی گفتمان‌سازی شد، آن‌وقت همه به این فکر خواهند افتاد، یعنی در همه یک انگیزه‌ای به وجود می‌آید؛ کأنّه یک جادّه‌ی وسیع و یک بزرگ‌راهی به وجود می‌آید که همه میل میکنند از این بزرگراه حرکت کنند (۱۳۹۵/۰۶/۰۳)

 

 

 

? حضور حقیقی مردم، ایده مادر فرهنگی ?

?ایده مادر هم در کل نظام جامعه باید باشد و هم در یک ساحت جامعه مثل فرهنگ.
? ایده مادر کل نظام جامعه، یقظه و قیام لله برای برپایی کلمه الله و حق بر روی زمین است که حضرت امام به خوبی آن را در روح مردم ایران دمید. اما اینکه ایده مادر در عرصه فرهنگ چیست، باید تأمل کرد؟ این ایده چیست؟ جوان گرایی؟ علم و دانش گرایی؟ جهاد و تلاش گرایی؟ فکر و اندیشه گرایی؟ تجربه گرایی، دفاع و مقاومت گرایی؟ حمله گرایی؟ ایمان گرایی؟ عمل گرایی؟
? آن چیزی که به نظر می رسد ایده مادر است و به معنای واقعی مادر بقیه امور است، مردم گرایی است. یعنی مردم سالاری. مردم سالاری اگر به معنای درستش محقق شود، تمام مطلوبیت ها حاصل می شود. هم فکر و اندیشه بدست می آید بطوری که بدون آن چیزی به مراتب ضعیف تر بود و هم علم و دانش. هم از نیرو و قوت جوانان برخوردار خواهیم شد و هم از تجربه بزرگان.

?با وجود مردم و حضور آنان است که ایمانشان از هر قدرتی، قوی تر است و اساسا بهترین دفاع و مقاومت خواهد بود. و بلکه بالاتر، با حضور مردم و اندیشه آنان است که می توان پیش دستانه به سراغ هدایت همه مردم بشر رفت. این یعنی یک حرکت تهاجمی نه تدافعی.
? اساسا با ایده مردم سالاری است که راهبردهای کلان و اقدامات بعدی قابل تحصیل است.
? با ایده مردم سالاری است که این انقلاب به بن بست و انسداد نخواهد رسید.
? با ایده مردم سالاری است که مردم، روز به روز به انسانیت خود نزدیک و نزدیک تر می شوند. چراکه انسانیت چیزی جز انتخاب حق در برابر باطل نیست و مردم سالاری یعنی خود مردم انتخاب کنند. نه اینکه دیگران برای آنان انتخاب کنند.

? ایده مادر، یک نوع رهبری و رویکرد اداره است?

?ایده مادر چیست؟ و نسبت آن با جایگاه رهبری و عاقله فرهنگ و بقیه عناصر چرخه پیشرفت فرهنگی چیست؟

? آیا ایده مادر چیزی غیر از اهداف رهبری و عاقله فرهنگ است؟
? آیا ایده مادر، یک اصل و باید زیربنایی است؟ مثل مهندسی فرهنگ، مهندسی فرهنگی؟
? ایده مادر، یک رویکرد در نوع مدیریت و رهبری و ساختار آن است؟ مثل رویکرد مردم سالاری یا رویکرد جوان گرایی یا رویکرد دانش گرایی یا رویکرد جهاد گرایی؟
? و یا اینکه ایده مادر، یک راهبرد برای تحقق اهداف عاقله فرهنگ است؟ و لذا شاید ایده مادر برای امروز ایران با ایده مادر سال های آینده و گذشته متفاوت باشد؟
? و یا اینکه ایده مادر، امری عینی و عملیاتی تر است؟ یعنی محوری ترین اقدام در حال حاضر؟

?برای فهم دقیق اصطلاح ایده مادر در کلام استاد فلاح، نیازمند سخن بیشتر از استاد هستیم.

? اما تا به اینجا آن چیزی که نزدیک به ذهن می رسد، این است که ایده مادر، همان هدف نیست. همچنین اصل و باید عام و زیربنایی هم نیست. ایده مادر، با راهبرد هم سازگاری خوبی دارد اما به نظر می رسد، فراتر از یک راهبرد کلان است. و همچنین فراتر از این است که محور عملیاتی و اقدام باشد. هرچند راهبرد کلان بودن هم امری کم اهمیت نیست.
? ما هم هدف و اصول عامی داریم که ضرورت دار ترین امر هستند. و همچنین برای رسیدن به این اصول کلی و اهدافمان باید راهبرد و سیاست گذاری های کلان داشته باشیم و برای آنها برنامه و عملیات طراحی کنیم.
? اما غیر از اینها، به نظر می رسد چیزی وجود دارد که بدون آن نمی توانیم به اهداف و آرمانها نائل شویم. و آن رویکرد رهبری و اداره جامعه است. اینکه حقیقتا قرار است چه کسی حاکم حقیقی باشند؟ اینکه حقیقتا حکومت و اداره جامعه برای کیست و چیست؟ به نظر می رسد ایده مادر، یک رویکرد در نوع رهبری و اداره جامعه است.
ادامه دارد…

?خصوصیات و ویژگی های عاقله فرهنگ?

? در یادداشت گذشته در مورد کارکرد و شرح وظیفه عاقله فرهنگ، سخن گفتیم. بعد از خواندن آن، سوال مهمی به ذهن می رسد که اساسا چه کسانی می توانند از پس این وظایف بربیایند. یا به تعبیر دیگر، کسانی که می خواهند در این موقف بایستند، باید چه ویژگی هایی داشته باشند؟ باید از چه سرمایه های علمی، شخصیتی و نخبگی برخوردار باشند؟ به تعبیر خلاصه، عاقله فرهنگ چه کسانی هستند؟

? به نظر، کسانی می توانند عاقله فرهنگ را تشکیل دهند که این 11 مورد را در تراز خوبی داشته باشند. و الا ضعف در هر مورد، به ضعف در یک یا چند وظیفه منجر می شود.

? این موارد عبارت اند از:
1- شاگرد مکتب امام و انتخاب آن به عنوان پایگاه فکری و آشنایی با طرح رهبری
2- قائل به زیربنایی بودن فرهنگ و مقتدر بودن فرهنگ اسلامی در نسبت با تمام قدرت های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی غیر اسلامی
3- مومن، دغدغه مند و دردمند برای پیشبرد فرهنگ برای غلبه بر تمدن غرب
4- انسان شناس و ایرانی شناس؛ با تمام ظرفیت های علمی، تربیتی و فرهنگی
5- مردم شناس و ایران شناس؛ با تمام ظرفیت های جغرافیایی، انسانی و ارتباطاتی
6- دشمن شناس؛ شناخت فکر و فلسفه تمدن غرب و امتدادهای اجتماعی آن در عرصه های مختلف فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، علمی، حقوقی، پزشکی، رسانه ای و غیره
7- اهل رصد صحنه، ارزیابی و بهره برداری از اطلاعات
8- تخصص و تمرکز در عرصه فرهنگ (انتخاب فرهنگ به عنوان مسأله عمری) و جامعیت نسبی علمی نسبت به تمام معارف و علوم و فنون انسانی، تجربی، مهندسی و هنری (به تعبیر دیگر نسبت به علوم مختلف بیگانه نباشد).
9- نخبگی راهبردی: تشخیص نیاز در هر زمان و مکان و تصمیم متناسب با آن
10- اهل گفتمان سازی و جبهه سازی
11- نخبگی در تعامل و مدیریت و نیرو داری

?شرح وظیفه فرهنگ (5)?

? 6- ایجاد نظم و یکپارچگی ظرفیت های علمی، انسانی و راهبردی در عرصه فرهنگ
ایران پر است از سرمایه های فرهنگی و فکری. پر است از سرمایه نیروی انسانی جوان و انقلابی. پر است از مستعدین و نخبه.
امروزه در ایران، مهندسین فرهنگی و معماران فرهنگی مختلفی مشغول فعالیت هستند. چه سازمان ها و نهادهای دولتی و حکومتی و چه مجموعه ها و تشکل های خودجوش انقلابی. اما همانطور که یادداشت های گذشته بیان شد، فعالیتشان، واگرا، متششت، گاهی ضعیف و سطحی، همراه با موازی کاری است.
به نظر یکی از مهمترین کار عاقله فرهنگ، سازماندهی این سرمایه های انسانی و طبیعی است. عاقله فرهنگ باید نسبت به تمام اندیشمندان فرهنگی، مهندسین فرهنگی، معماران فرهنگی، فعالان و کنشگران فرهنگی را سازماندهی، اشراف داشته باشد. باید تمام این فعالیت ها و کنش ها را یکپارچه کنند و آنها را از تشتت و موازی کاری بیرون آورند. اندیشه آنها را قوی و عمیق کنند و…

? 7- قیمومیت تمام ارگان ها و نهادهای فرهنگی
و در نهایت این عاقله باید پدر تمام ارگان ها و سازمان ها و مجموعه های فرهنگی باشند. از شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای نگهبان و حوزه علمیه گرفته تا وزارت ارشاد و صداوسیما و سازمان تبلیغات تا بسیج و اوقاف و شهرداری و مساجد و حتی پژوهشکده ها و موسسات فرهنگی که جنس کارشان علمی ترویجی پژوهشی است. تمام این نهادها هم نیازمند پشتوانه و قیم هستند و هم نیازمند ناظر و رصدگر. یک جایگاه عالی باید باشد که هم به این نهادها خدمات بدهند و هم از آنها مطالبه گری کنند.
این عاقله باید اهداف عالی و سیاست گذاری کلان برای تمام ارگان ها مشخص کند. برای تمام این ارگان های نقش های کلان تعریف کند. در زمان و مکان های مختلف، پروژه تعریف کند.

البته این به معنای این نیست که کار فرهنگی را حکومتی و سفارشی کنیم. بلکه هدف سازماندهی و هم جهت کردن آنها است. در یادداشت های گذشته بیان شد که اساسا عاقله فرهنگی یک نقطه نیست که خودش فکر کند و به دیگران دستور دهد. بلکه این عاقله در تمام این نهادها وجود دارد. عاقله همراه با فکر مجموعه خودش تصمیم می گیرد و حرکت می کند.
همانطور که امام جامعه، با مردم فکر می کند و با مردم حرکت می کند، این عاقله هم اینچنین است. عاقله با نیروی های زیرمجموعه خودش فکر می کند و حتی فکر مخاطبین خودش (مردم) را هم طرد نمی کند. به آن بی توجهی نمی کند. غفلت نمی کند.

?شرح وظیفه فرهنگ (3)?

? 3- مدیریت مهندسی فرهنگی و تعیین الگوی مهندسی فرهنگی
بعد از بیین آرمان های فرهنگی و مهندسی فرهنگ، باید تمام نظامات اجتماعی بر اساس فرهنگ مهندسی شده، مهندسی شود.

? کار عاقله فرهنگی، این نیست که خودش تمام نظامات را مهندسی کند، اما این پروژه را باید مدیریت کند. ضرورت آن را تبیین کند. سیاست گذاری کند. اصول کلی و الگوی مهندسی کردن نظامات را مشخص کند.

? فلذا این عاقله باید درک خوبی از تمام جامعه و نظامات کلان آن داشته باشد. نظام سیاسی، اقتصادی، تربیتی، امنیتی، سلامت، حقوقی، مدیریت و غیره. امروزه اکثر نظامات اجتماعی جمهوری اسلامی، اسلامی نیست. حضرت آقا در سال 86 در دیدار با مسئولین آموزش و پرورش کشور می فرمایند: «نظام آموزش و پرورش، تقلیدی، وارداتی، کهنه، متراکم، متصلب، غبار گرفته و ضد دینی است». چه کسی باید این بار را بلند کند و فعال کند؟ صحنه به شدت واگرا است. عاقله فرهنگ است که باید این بار را بلند کند و با کمک متخصصان و کارشناسان، کار را به نتیجه برساند.
امروزه نهایت کاری که انجام می شود، این است که در مقام نظر، بعضی از نظامات اجتماعی دارای پیوست فرهنگی هستند. پیوست فرهنگی، یک مداخله حداقلی فرهنگ در عرصه های غیرفرهنگی است. بماند که در مقام عمل، این پیوست فرهنگی نیز بطور کامل اجرا هم نمی شود.

? نتیجه دیگری که می توان گرفت این است که این عاقله نباید از صحنه عینی حیات اجتماعی مردم دور باشد. باید از نگاه و اندیشه مردم نسبت به هر بخش جامعه مطلع باشند. چراکه مهندس فرهنگی می خواهد، نظامات اجتماعی که مخاطبش مردم هستند را مهندسی کند. لذا یکی از مهمترین کارهای عاقله این است که همیشه مردم را بشناسد و شناختش را بروزرسانی کند.

? البته هر کدام از نظامات اجتماعی و بخش های مختلف در هر نظام اجتماعی، نیازمند عاقله ای است. البته بین این عاقله های خرد و عاقله کلان فرهنگ نسبتی حقیقی باید برقرار باشد که در یادداشت بعدی به آن پرداخته می شود.
رهبری در سوم آذر 95 می فرمایند: علاوه بر هیئت اندیشه ورز در بالاترین سطوح بسیج که برای کل مجموعه بسیج بنشینند خط نگاری کنند، راهبردنگاری کنند. ما راهبرد اندیشدانی را لازم داریم که بنشینند و کارشان فقط این باشد. این از مهمترین کارها است. مثل راهبرد اندیشان نظامی که در همه جای دنیا هم معمول است.