#یادداشت
#سعید_خورشیدی
#یادداشت_77
#مستند_ضد
#بحران_جمعیت
#جلسه_340

 

یادداشت مستند ضد – خورشیدی

بسم الله الرحمن الرحیم
#یادداشت
#محمد_حسن_زاده
#مشخصاتـاسلام
#یادداشت_133
#جلسه_340

«وظيفه يك فقيه اين نيست كه به لفظ، جمود كند و حكم هر واقعه جزئى را از قرآن يا حديث بخواهد؛ و اين هم نيست كه به بهانه نبودن حكم يك مسأله، به خيال‏بافى و قيّاسى بپردازد؛ وظيفه فقيه «تفريع» و ردّ فروع بر اصول است. اصول اسلامى در كتاب و سنّت موجود است. فقط يك «هنر» لازم است و آن هنر «اجتهاد» يعنى تطبيق‏ هوشيارانه و زيركانه كليات‏ اسلامى‏ بر جريانات متغيّر و زودگذر است.»
مجموعه آثار شهيد مطهري (عدل الهى)، ج‏1، ص: 58

به نظر می رسد این سخن شهید محل خدشه باشد. با دقت در علوم اسلامی مشاهده میشود که اینگونه نیست که کلیات اسلامی به کل مشخص باشد و به صراحت در منابع اسلامی معرفی شده باشند و دیگر نیازی نباشد که در مورد آنها بحث صورت گیرد و تنها کاری که مسلمانان باید انجام دهند آن باشد که فقط کلیات را بر جزئیات و امور روزمره تطبیق دهند.

امر به این سهولت نیست.

اگر مراد از اصول و کلیات فقط اصول دین است،
اولا خود این اصول نیز در بسیاری از موارد محل اختلاف هستند و دعواهای تاریخی در این موارد بین مسلمین وجود داشته است.
ثانیا مشخص بودن اصول دین، امر را ساده نمیکند و حرکت از اصول دین تا قضایای جزئی زندگی بسیار طولانی است که ممکن است انحرافات فراوانی را رقم بزند، لذا اینکه بگوییم شریعت اصول دین را مشخص کرده و کفایت میکند، سخن درستی نیست.

اگر مراد از اصول و کلیات دین آن است که علاوه بر اصول دین، کلیات احکام را نیز مشخص کرده و قواعد اساسی را برای استنباط احکام جزئی بیان نموده و مسلمین فقط باید این قواعد کلی را بر احکام زندگی تطبیق کنند، این سخن نیز صحیح نیست. زیرا بسیاری از اختلافات و دعوا ها در همین اصول و کلیات احکام است. اساسا اصل اختلافاتی که بین فقها به وجود امده در همین اصول،‌تعریفات آنها و محدوده ی آنها و موضوع شناسایی احکام جزئی برای قرار گیری ذیل این کلیات است و بررسی خود موضوع جزئی بعد از اتخاذ مبنا در این اصول صورت میگیرد.

لذا امر به این سهولت نیست که اصول و کلیات کاملا مشخص باشد و فقط یک هنر لازم باشد که کلیات اسلامی را بر جریانات متغیر و زودگذر تطبیق دهد.
.

#یادداشت
#سعید_خورشیدی
#یادداشت_78
#مشخصات_اسلام
#جلسه_340
#اجتهادپذیری
شهید مطهری در بیان مختصات اسلام، میفرمایند کلیات سلام به نحوی است که قابلیت اجتهاد و تطبیق این اصول بر فروع متعدد در طوال تاریخ را دارد. بر این اساس و فارغ از اختلافات مجتهدین، ممکن است اسلام در سالهای گذشته حکمی را بیان کند و امروز حکم دیگری بیان کند، به نحوی که حکم قبلی، امروز غلط بشود. علت این پدیده هم تفاوت در زمان و مکان است.
حال دو سوال ایجاد میشود :

1- آیا فقها سفسطه میکنند ؟ امروز حکمی میدهند و فردا حکم دیگر؟ آیا حقیقت احکام در لوح محفوظ نیز با تفاوت زمان و مکان ما تغییر میکند ؟
پاسخ این است که همه این عناصر مکان و زمان در لوح محفوظ ثبت است. این تفاوت ها هیچکدام اصول را تغییر نمیدهند. این تفاوت پاسخ های اسلام درباره یک موضوع ثابت، مانند پاسخ به سوال ” ساعت چند است” در دو زمان مختلف است. ساعت های متفاوتی که در پایخ این سوال داده میشود نشان از بی قاعدگی و بی ثباتی حقیقت نیست بلکه دقت و قاعده مندی را نشان میدهد.
اساسا یکی از معجزات فقه اسلامی این است که سامانه ای دارد که اصول را با توجه به شرایط مخاطب یعنی انسان، تطبیق میدهد. این فرایند از جهتی شبیه ترجم است که در آن لفظ کاملا تغییر میکند اما معنا ثابت است.

2- چگونه فروع را طوری تطبیق بدهیم که اصول منحرف نشوند؟
جای بررسی دقیق دارد اما اجمالا میتوان گفت اصول، خودشان روش را تعلیم میدهند.

#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#عقيل_رضانسب
#يادداشت_257
#جلسه_340

💠 عدم پذیرش عقل به عنوان یک منبع باعث انسداد باب اجتهاد

شهید مطهری در بحث مشخصات اسلام از منظر ایدئولوژی یکی از این مشخصات را اجتهادپذیری می داند که دو دلیل دارد یکی اینکه «كلّيات اسلامى به گونه‏اى تنظيم شده است كه اجتهادپذير است.» و دیگری «قرار گرفتن عقل در شمار منابع اسلامی است.»
مجموعه آثار شهيد مطهري (وحى و نبوت)، ج‏2، ص: 241

اما به نظر می رسد عامل دوم از عامل اول مهمتر است، یعنی اگر عقل به عنوان یک منبع اسلامی پذیرفته نشود، کلیات اسلامی اجتهادپذیری را فراهم نمی کند، چون آن چیزی که کلیات اسلام را موارد جزئی و متغیر تطبیق می دهد عقل است، اگر حجبت عقل به عنوان یک منبع اسلامی پذیرفته نشود، دلیلی ندارد که تطبیق اصل کلی بر فرع، یا اصل ثابت بر متغیر حجیت داشته باشد.
عقل در اندیشه شیعی بسیار جایگاه عظیمی داده شده است، فی الواقع عقل در کنار سایر منابع قرار داده نشده، بلکه همه آنچه که به واسطه نبی آمده از قرآن و سنت و روایات به عنوان حجت ظاهری دانسته شده و عقل در عداد آن ها به عنوان حجت باطن معرفی شده است.
«إِنَّ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حُجَّتَيْنِ حُجَّةً ظَاهِرَةً وَ حُجَّةً بَاطِنَةً فَأَمَّا الظَّاهِرَةُ فَالرُّسُلُ وَ الْأَنْبِيَاءُ وَ الْأَئِمَّةُ ع وَ أَمَّا الْبَاطِنَةُ فَالْعُقُول‏» الكافي (ط – الإسلامية)، ج‏1، ص: 16

به نظر می رسد که استنباطات شرعی ما هنوز نتوانسته عقل را تا این سطح مورد استفاده قرار دهد و این میزان به آن جایگاه بدهد. اصول فقه ما در بخش «ادله شرعیه عقلیه» بسیار نحیف است و برخی بیش از درک «حسن و قبح» شأنی برای عقل قائل نیستند.

#مشخصات_اسلام
#یادداشت
#احمد_قوی
#یادداشت_80
#جلسه_340

اگر چه مطالبی که مرحوم استاد شهید در مورد اجتهادپذیری اسلام فرمودند درست و قابل قبول است اما می توان این نکته را به وضوح مشاهده کرد که مباحث کاملا در سطح اجمالیپ و کلیات بیان شده و اصلا جواب گوی پیچیدگی های اجتهاد ورزی در لایه ی اجتماع و تمدن نیست. شاید دلیل این امر هم عدم ابتلای واقعی و عینی فقه ما با مسائل پیچیده جامعه بوده باشد.
در مقابل فقه اهل سنت که به دلیل ابتلا به پیچیدگی های حکومت داری و ساخت حاکمیتی که پیدا کرده عملا نتوانسته در مسیر مستقیم اجتهاد ورزی ثابت قدم بماند و به افراط و تفریط های فراوانی (از قبیل عقل گرایی یا حدیث گرایی افراطی و در ادامه بستن باب اجتهاد و تقلید از مذاهب اربعه و همچنین نهضت احیای اجتهاد و سلفی گری و فقه مقاصدی و…) در امر اجتهاد گرفتار شده. بنابراین اگر چه نقدهای پیشا حکومت داری ما به فقه اهل سنت درست است ولی این واقعیت نیز غیر قابل انکار است که این نقد ها به یک معنا نقد ما قبل از ورود به میدان است در حالی که آن ها با مسائل و پیچیدگی های بسیار دشواری روبه رو بوده اند.
چیزی که خود ما هم امروزه به آن مبتلا شده و به وضوح دریافته ایم که حکومت داری و جامعه پردازی بر مبنای یک اجتهاد بدون افراط و تفریط فوق العاده دشوار است. و صرفا با بیان نکاتی کلی از قبیل بازگرداندن فروع به اصول یا قرار دادن عقل در منابع حجیت نمی توان اجتهاد مصابی به حمل شایع ارائه کرد.
☘️

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#جلسه_340
#علی_اکبرنژاد
#یادداشت_60

 

🔰 از #خاتم تا #خمینی (۱)

✅✅اسلام دین خاتم است.

🔸سخن از دین خاتم کار ساده‌ای نیست. وقتی از خاتمیت دین اسلام سخن گفتیم لاجرم خود را در ورطه‌ی پاسخگویی به سوالات فراوانی انداخته‌ایم که نیازهای فطری انسان به طور طبیعی به ما تحمیل خواهد کرد. مسئله خاتمیت فی‌الواقع توقع بشر را از دین خیلی خیلی بالا می‌برد.

🔸بشر به حق انتظار پاسخگویی دارد. نهاد دین را به چالش کشیده و در محضر دادگاه عقل و عدل، مدعیان دین‌شناسی و دین‌ورزی را مورد خطاب قرار داده و به استنطاق وادار می‌سازد. رسالت نبی مکرم اسلام، گویی بشر را نسبت به دستاوردهای دین پرتوقع نموده است.

🔸بشر از دین هم اخری می‌خواهد هم دنیا.
هم آسمان می‌خواهد هم زمین.
هم فرد می‌خواهد هم جامعه.
هم فرهنگ می‌خواهد هم اقتصاد.
هم اندیشه می‌خواهد هم عمل.
هم…

🔸پس “جامعیت”، انتظار عقلانی و فطری و حقیقی بشر است از دین خاتم.

 

✅✅اسلام دین جامع است.

🔸گفتیم که انتظار به حقِ بشرِ رشد یافته از دین، جامعیت است. حال این جامعیت به چه معناست؟
دایره‌ی شمولیت آن، چه ابعادی را دربرمی‌گیرد؟

🔸به نظر می‌رسد از دو حیث جامعیت دین به منصه ظهور می‌رسد:
1⃣ اجتهادپذیری در مواجهه با اقتضائات عصری و مصری
2⃣ زندگی‌گرایی در عین آخرت‌گرایی (پیوند آسمان و زمین)

📌از یک جهت بشر، هویت دینی خویش را تا عصر خود امتداد بخشیده و به دنبال پاسخ‌هایی قانع کننده از جانب آن می‌گردد. فلذا عقلاً باب اجتهاد، باید برای چنین دینی بازِ باز باشد.
دینی که توسعه‌ی جوامع، پیشرفت تکنولوژی، زیرساخت‌های ملی و قومی، بیماری‌های نوپدید روحی و جسمی، مسائل عرصه‌ی حکمرانی، اختلافات حوزه جغرافیای سیاسی و… دیگر مسائل نوبه‌نو که در تطور حیات اجتماعی عمدتا به انسان‌ها عرضه می‌شود، در اصول و امهات آن تزلزل ایجاد نکرده و پاسخی درخور داشته باشد.

📌از طرفی دیگر انسان ذاتا در پی آن است که ساحت روحانی‌اش تا ساحت جسمانی‌اش امتداد داده و میان هر دو حیث وجودی‌اش جمع کند. نه امکان دارد از حیات مادی‌اش دست کشد و نه از فطرت معناگرا و عنصر حقیقت جویش می‌تواند دست بردار. انگار هم خدا را می‌خواهد هم خرما را!
هر کدام را اگر مستقلا و منهای دیگری داشته باشد شدیدا دچار تزلزل و نوعی ناهمگونی با کل طبیعت می‌شود. اگر هم هر دو عنصر را داشته باشد اما معنویتش از زندگی، و زندگی‌اش از سلوک معنویش پشتیبانی نکند، باز هم دچار نوعی آشفتگی خواهد بود.

🔸 توسعه‌ی جریانات معنویت‌گرا و تصوف در دل جوامع اسلامی و یا سکولار و لیبرال، چه بسا برخاسته از همین گسست حیثیتی و هویتی است.

[ادامه دارد…]

بسم الله الرحمن الرحیم

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#مرتضی_قربانی
#یادداشت_47
#جلسه_339

🕋 جامعیت ادیان الهی

دین موهبتی از جانب خداوند به انسان است. از این رو نمی‌توان گفت که خداوند موهبتی ناقص لطف کرده است.
دین هر امتی برایش جامعیت دارد، تعادل دارد، سکونت دارد. برای حل نیازهای او چاره‌ای دارد.
اما بشر در سیر و صیرورت است.
در حال تکامل است.
شکفته شدن در ذاتش است.
صعود برای او قطعیست.
از این رو باید گفت، دین سابق برای بشر لاحق تعادل ندارد زیرا مسئله‌ها و نیازهای او ارتقا یافته است. اما برای خودش اعجاز است.
بنابراین می توان جامعیت اسلام را به گونه‌ای تقریر کرد که جامعیت ادیان الهی برای امم سابقه تصور شود.
بالجمله؛ دین اسلام در قرون متاخر نسبت به روش‌های دیگر زیستن که عِدل اسلام در این قرون بیان شده، جامعیت دارد.

#یادداشت
#مشخصات_اسلام

#حامد_خواجه
#یادداشت_123
#جلسه_339

بسم الله الرحمان الرحیم

شهید مطهری برای جامعیت داشتن دین یک لازمه بیان می‌کنند، یک لازمه ذاتی و آن این که اگر قرار است دین جامعیت داشته باشد باید مباحات داشته باشد به عبارت دیگر باید یک منطقه‌ی رها و آزاد در دین وجود داشته باشد.

در بدو امر شاید اینگونه به نظر برسد که ادیان گذشته و ماقبل اسلام، قسمت‌های رها و آزاد بیشتری دارند چرا که اسلام را دین کامل‌تری نسبت به ادیان قبلی می‌دانیم و چون رهایی در آن ادیان بیشتر است لذا جامعیت آن ادیان هم بیشتر از جامعیت اسلام است.

اما این خطا از آن روست که مباح را حکم نداشتن در نظر گرفته‌ایم؛ اینکه یک منطقه‌ای حکمش اباحه باشد فرق دارد با این که دین حکمی نداشته باشد. فرق است میان این که در یک قسمتی دین حرف نزده باشد با این که حرف دین در آن قسمت رهایی و آزاد بودن است. از همین جهت است که ما احکام را به پنج دسته تقسیم می‌کنیم و نمی‌گوییم احکام چهار دسته هستند و در موارد غیر این چهار دسته، اسلام حکم ندارد. بلکه حکم دارد و حکم به اباحه است.

چنانچه در علم اصول فقه هم گفته می‌شود که اباحه گاهی ناشی از این است که فعل مباح از هر ملاکی که انسان را به سوی انجام یا ترک عمل بخواند، خالی است و گاهی ناشی از وجود ملاکی است که ان مطلق العنان بودن مکلف است.
و الإباحة قد تنشأ عن خلوّ الفعل المباح من أيّ ملاك يدعو إلى الإلزام فعلا أو تركا، و قد تنشأ عن وجود ملاك في أن يكون المكلّف مطلق العنان‏ (حلقه ثانیه شهید صدر)
🌺

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#مستند_ضد
#بحران_جمعیت
#خانواده
#محمد_هادی_جوهری
#یادداشت_115
#جلسه_339

🔰شرکت،هویتی جدید به جای خانواده🔰

در اقتصاد کاپیتالیستی، چیزی که محور قرار می گیرد و همه ایده های اقتصادی بر آن سوار می شود، سرمایه است. سرمایه به عنوان یک شی اساسا باید به عنوان یک ابژه مورد بررسی قرار گیرد اما در اقتصاد سرمایه داری به خاطر انباشت این سرمایه و میزان اهمیت بالای آن ، تبدیل به سوبژه می شود. این یعنی سرمایه از یک شی مفعول به یک فاعل در نظام محاسبات تغییر پیدا می کند.
سوبژه شدن سرمایه ثمره یک جهان بینی و ایدئولوژی می باشد. این سوبژگی سرمایه سبب می شود در نظام محاسبات اقتصادی و اجتماعی سرمایه نه دیگر به عنوان یک شی مفعول بلکه به عنوان یک فاعل اثر گذار در صحنه حضور پیدا کند لذا دست به تغییر برنامه های اقتصادی و اجتماعی زده و آن را به نفع خود تغییر میدهد.
لذا در ادبیات اقتصادی و اجتماعی می بینیم که انباشت سرمایه مورد اهمیت واقع می شود. در صورتی که سرمایه اساسا یک ابژه ای بیش نیست و نمی تواند تاثیر فعال در شناخت و ارزش گذاری ها داشته باشد. اما در فرهنگ کاپیتالیستی این سرمایه به سبب سوبژگی خود به صورت فعال خود را به عنوان یک عامل مهم و ارزشمند معرفی می کند.
وقتی سرمایه به عنوان یک سوبژه در نظام معرفتی قرار می گیرد، می تواند ویرایش های اساسی به نظامات اجتماعی بزند. یکی از ویرایش هایی که سوبژگی سرمایه به نظامات اجتماعی می زند، دخالت در مفهوم خانواده است.
چرا که مفهوم خانواده در ادبیات دینی به عنوان اولین و مهم ترین نظام اجتماعی ، از اهمیت بالایی برخوردار هست. و خود را در محور محاسبات اجتماعی قرار می دهد. محوریت خانواده از اهمیت و جایگاه ویژه انسان گرفته شده است اما وقتی سرمایه محوریت انسان را از او می گیرد و خود را به عنوان مهم ترین مسئله در نظام معرفتی معرفی می کند. به تبع آن خانواده از محوریت نظام اجتماعی می افتد. و جای خود را به شرکت می دهد. شرکت یعنی محل کسب و جمع آوری سرمایه .
در فرهنگ و تمدن اسلامی، انسان ها، هویت اجتماعی خود را با خانواده خویش معرفی می کنند. اما در ادبیات و فرهنگ غرب مدرن، هویت اجتماعی هر فرد به شرکت و محل کسب سرمایه اوست.
زمانی که خانواده محوریت نظامات اجتماعی را داشته باشد، سایر مسائل اجتماعی، خود را با آن هماهنگ می کنند. فلذا وقتی در خانواده مسئله ای به نام فرزند آوری اهمیت پیدا می کند تمامی نظامات اجتماعی دیگر خود را با آن هماهنگ کرده و سعی در همراهی با آن را دارند.
اما در نظام غربی، شرکت به دلیل محوریت خود و غایت انباشت سرمایه بیشتر در خود، هر چیزی که مانع این مسئله شود را منع می کند. فلذا در ادبیات سرمایه داری، مفهوم خانواده و به تبع آن مفهوم فرزند آوری به دلیل مانعیت که برای انباشت سرمایه دارند ، از چرخه اهمیت خارج شده و سبب می شود در فرهنگ و تمدن غربی، فرزند و خانواده بیشتر تبدیل به یک شر شود.
فلذا شاید بتوان این گونه ادعا کرد که بحران جمعیتی که دنیای توسعه یافته و در حال توسعه امروز با آن مواجه هست، ریشه در سوبژگی سرمایه و اقتصاد سرمایه داری است .چرا که سوبژگی سرمایه تمام نظام معرفتی را تحت تاثیر خود قرار داده است. و به سبب این تاثیر نظامات اجتماعی از جمله نظام خانواده و مسئله فرزندآوری آن نیز تحت شعاع قرار گرفته است.
و به تبع تنها راه مقابله با این بحران جمعیتی چیزی جز مقابله با نظام سرمایه داری نیست. و راه مقابله با نظام سرمایه داری، بازگرداندن سرمایه از سوبژه به اوبژه است.

بسم الله الرحمن الرحیم
#یادداشت
#مصطفی_امیدی
#یادداشت_57
#جلسه_339
#جامعیت_اسلام
#جامعیت=وسطیت؟
در تعریف جامعیت استاد شهید (ره)، بازگشت تمام کمالات را به جامعیت برگرداند تا آنجایی که وسطیت و امت وسطا بودن در اسلام را هم به همین جامعیت ترجمه کرد.
علی ظاهر وسطیت می‌تواند چند حالت معنایی نسبت به طرفین داشته باشد
1.صاحب بخشی از طرفین
2.جامع طرفین(دیدگاه شهید مطهری ره)
3. متمایز از طرفین
4.مرکز و شاخص نسبت به طرفین
اینکه ادعای شهید چه اندازه صحیح باشد جای بحث هست چون لزومی ندارد که وسطیت=جامعیت باشد گرچه
علامه در المیزان وسط را متمایز معنا می‌کند (نه این طرف وثنی ها(مادی گرائی) نه آن طرف(یهود و نصرا(آخرت گرائی) ) ولی در توضیح با شهید هم عقیده هست و وسطیت را جامع بین دین و دنیا تعریف کرده(المیزان ج 1 صفحه 481-483)از طرفی در تفاسیر دیگر مثل تفسیر نمونه، وسطیت را نفی افراط و تفریط نفی طرفین تعریف کرده به نظر بنده از کلمه وسطا بیش از اینکه جامع طرفین فهمیده شود متمایز از طرفین فهمیده می‌شود گرچه این تمایز در اینجا به دلیل اینکه امکان نفی هردو طرف (دنیا و آخرت) وجود نداشت منجر به اجتماع بین هردو شد
به نظر بهترین تعریف درباره این واژه شاخص بودن هست و آن هم در جهانی که مهمترین چیزش تعریف استاندارد و شاخص هست