#یادداشت

#جلسه_337

#مشخصات_اسلام

#حسین_کلاتی

#یادداشت_2 مقصود شهید مطهری از همه جانبگی اسلام :
به نظر می آید در فقره ی مربوط به همه جانبگی علوم، استادِ شهید در مقام بیانِ سه نکته هستند :
1- اسلام تصویرِ کامل دین خداست
2- کشفِ این دین با منابعِ چهارگانه ممکن است
3- اجماع علماء بر این است که اسلام بشر را بلا تکلیف نگذاشته است

گزاره اول از حقیقت اسلام به عنوان یک دین جامع و بی نقص در هدایت بشر سخن می گوید و از یک ظرفیتِ بالقوه سخن می گوید .
گزاره دوم از کفایتِ منابعِ موجود برای کشفِ حقیقت اسلام توسط علماء سخن می گوید
و مجموع این دو گزاره (تصویرِ اسلامِ جامع و امکان وصول به آن) وظیفه ای سنگین بر دوشِ عالمان مسلمان می گذارد و موجبِ ایجاد یک مطالبه دائمی و عمومی از جانب معتقدانِ به اسلام از جریان علم می گردد که با رجوع به منابع به عنوانِ جریانی پویا و سرزنده نسخه اسلامِ جامع، متناسب با شرایط زمان را بازطراحی کنند و افکار عمومی مسلمین در صورت هر گونه نارسایی در کارآمدی این نسخه همه نقائص را متوجهِ متولیان علمِ دین و یا حکامِ میدانند که البته این دو در جمهوری اسلامی تحتِ نظریه ولایت فقیه جمع شده اند و کار از هر وقت دیگری سخت تر است.

و امّآ گزاره سوم بیان گر واقعیت حوزه های علمیه است که علمای اعلام، تنها در این نقطه با یکدیگر اتفاق دارند که اسلام انسان را بلا تکلیف رها نمی کند و لو با تمسّک به اصول عملیه ای که صرفاً کاربرد اخروی دارند.

لذا به نظر می آید دو گزاره اول اعتقادِ شهید و گزاره اخیر گزارشِ ایشان از واقعیت حوزه هاست.

و امّا این که مراد از جامعیت چیست اشاره ای به آن در متن نیامده است و شاید بتوان گفت کمترین توقّعی که از دین جامع می رود این است که ربط توحیدی علوم را بیان کند تا دانشمندانِ علوم مادی و معنوی ذیلِ ان و با ابزارهایِ دیگری که دارند (از جمله عقل، تجربه و شهود) بتوانند توحید را در تمامِ ساحت های زندگی بشر به نمایش بگذارند.
توضیح بیشتر این که برای حرکتِ جامع به سمت توحید باید انسان ها در هر نقطه ای که می نگرند و به هر سطحی از مراتب وجود مادی و معنوی که توجه می کنند، آنان را به سمت هدف دین یعنی توحید و معرفتِ توحیدی سوق بدهد و اگر دینِ جامع این حداقل که در واقعِ جهت علوم است را در خودِ علوم نشان ندهد، ربطِ توحیدی عالم ماده با خدا با هیچ یک از علوم بشری به دست نمی آید و هدف محقق نمیشود و الله اعلم
(ر.ک. صحیفه امام دیدار با اساتید دانشگاه ج 8 ص 433)

#یادداشت
#سعید_خورشیدی
#یادداشت_73
#جلسه_337
#علم_دینی
#مشخصات_اسلام
در آثار بسیاری این ادعا را مشاهده کرده ایم که برخی ویژگی های دین اسلام در تمام وجود آن ، حضور دارند.
شبیه همین ایده را در ” 5 رویکرد مکتب امام ” هم میبنیم . 5 رویکردی که در تمام مکتب دمیده است.
البته این حضور به نحو مشکک است و در برخی مواضع پررنگ تر می نماید.
آیا این مطلب شباهتی به ویژگی های نفس و قوا در مباحث معقول دارد ؟

و در مرحله بعد :
دین مطلق قطعا یک پدیده اجتماعی لا بشرط نسبت به الهیت است که به هزاران شکل در تاریخ بوده و هست ، اما اسلام چطور ؟
اساسا میشود از چیستی و نحوه وجود اسلام پرسید ؟ جهان بینی است ؟ قانون است ؟ عواطف است ؟ یا این ها همه هست و این، همه نیست ؟
شاید داشتن درک دقیق از دین، به قضاوت درباره علم دینی کمک زیادی بکند.

#یادداشت
#مشخصات_اسلام
#مهدی_اعلایی
#یادداشت_61
#جلسه_337

اهمیت سوال!

رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : حُسنُ السؤالِ نِصفُ العِلمِ .[كنز العمّال : 29262 .]

به اهمیت علم و دانش بسیار پرداخته می شود؛ ولی با تکیه به این روایت شریف می خواهیم کمی هم، به اهمیت سوال بپردازیم.

اصلا پرسش چیست و مسأله چرا انسان سوال می پرسد؟

به نظر می رسد پرسش و سوال همچون تشنگی باشد. همانطور که انسان تشنه فقط به آب فکر می کند و تنها آب است، که او را آرام می کند. انسانی که پرسش دارد نیز، تنها به دنبال حقیقت و علم است و‌ فقط حقیقت و علم است، که او را آرام می کند.

خاطرات و حکایاتی که از علمای سلف شنیده ایم، که به شدت مشتاق علم بوده اند، به دلیل آنست که سوال داشته اند و تشنه علم و لذا، وقتی به حقیقت دست می یافتند، آرام می شدند و از جهان، فارق.

اگر سوال نداشته باشیم، مواجهه استنطاقی با قرآن کریم نداریم و لذا، قرآن را می خوانیم، برای ثوابش.

اینکه می فرمایند حسن سوال نیمی از علم است، به این دلیل است که تا سوال نداشته باشیم، به دنبال کسب حقیقت و علم نیستیم؛ ولو اینکه علم هم، کاملا در دسترس ما باشد.

به عنوان مثال، ممکن است چند سالی در محله ای زندگی کنیم؛ ولی ندانیم که آیا در نزدیکی محل زندگی ما، مغازه کفش فروشی وجود دارد، یا خیر!؟! ولی وقتی گشتی در محل بزنیم و به دنبال کفش فروشی باشیم، می بینیم که مثلا سه مغازه کفش فروشی در محل هست و ما اتفاقا چندین بار از کنار آن ها هم، گذر کرده ایم، ولی چون سوال نداشته ایم، توجهی به این موضوع نداشته ایم.

باید به دنبال پرسش و مسأله باشیم. مسأله خود را تیز کنیم و اهمیت و ضرورت آن را بفهمیم، تا دیگر فقط جواب پرسش ما، آراممان کند.

البته، جهل محض سوال خیز نیست و علم است، که پرسش های جدی تر برای ما ایجاد می کند.

#یادداشت_مشخصات_اسلام
#جامعیت_اسلام
#جلسه_337
#محمد_صحرایی
#یادداشت_90

هر جا که حرف از جامعیت شریعت زده شود صداهایی به اعتراض بلند میشود که یعنی می گویید در قرآن وزن فلان کوه در فلان کشور هم آمده؟!!
بنظر طرح نادرست این ادعا سبب اینگونه اشکالاتی میشود.
شریعت اسلام در کنار باید و نبایدهایی که ارائه میدهد مجموعه ای از گزاره های هستی شناسانه به بشر هدیه میدهد که گزارشگر واقعیت عالم آنگونه که هست می باشد.
گزاره هایی در باب خدا و نسبت عالم با خدا، نسبت امام با عالم، نسبت موجودات با هم، فطرت داشتن و سویه ی الهی داشتن و ربط کل عالم با هم و با خدا.
خب اگر با این اندیشه ی پشتیبان به گزاره های فقهی موجود نظر شود دستگاهی به دست می دهد که میتواند در هر مساله ای راه را باز کند.
از آنجا که هر گزاره ی علمی که در این عالم کشف میشود برآمده از تفسیری از محسوساتی است که در این عالم مشاهده شده اند، پس آنگاه که دین به انسان، هستی شناسی میدهد این نگاه در همه ی لایه های تفسیر علوم مختلف از پدیده های عالم دویده میشود.
مثلا وقتی بشر به فطرت الهی عالم و ربط پدیده های مختلف با هم آگاه شد دیگر تحلیل هایش در افق کوتاه فعلی ادراک محسوسش خلاصه نمیشود و مثلا خروجی کار شیمی اش به سمت تولید ماهیات و موادی که اصلا قابل هضم در طبیعت نیست نمیرود.
خروجی نظام پزشکی در حوزه ی دارو، داروهایی که در نهایت به سیستم ایمنی بدن و همه ی طبیعت آسیب میزند نخواهد بود.
با این تحلیل لزومی ندارد اسلام برای جامع بودنش 2باضافه ی 2 میشود 4 را هم بگوید
بلکه کافی است نظامی پیشنهاد بدهد که در ذیل چتر آن عقل و تجربه ی بشری بتواند واقع و حقیقتِ منطبق با حقیقت عالم وجود را بشناسد تا در تحلیل آنچه که با آن روبرو شده به خطا نرود چرا که انحراف بشر در حواسش نیست بلکه در تحلیلی است که از محسوساتش میکند
مثلا بشر با محسوسات می یابد که شهاب ها سنگهایی هستند که وارد اتمسفر زمین میشوند و در آن می سوزند.
عقل میتواند مبتنی بر هستی شناسی ناقصش از عالم، این شهاب ها را سنگ های سرگردانی بداند که اتفاقا و بدون هدف به اتمسفر زمین برخورد میکنند و رسالتش را کشف روابطی مبتنی بر این فهم از مقوله ی شهاب سنگها قرار دهد.
در حالیکه همین عقل اگر افق دیدش بالاتر می بود هدف و حکمت هر یک از اینها را و نسبت هر یک با شیاطین را در حوزه ی تحلیلش وارد میساخت و در نتیجه علمی که در این وادی شکل میگرفت سویه ی دیگری میداشت.
پس تجربه همان تجربه است، در هر دو صورت ابزار شناختی است که خداوند به بشر هدیه کرده،
تفاوتها در تحلیلی است که پس از حسّ از مدرکات میشود که نباید نام تجربه را روی آن نهاد.
در طراحی نظامهای اقتصادی و تربیتی و مدیریتی و … هم به همین نحو اسلام در هر کدام حرف تازه می دمد.
خلاصه اینکه اسلامیت یک علم بمعنای منطبق بودن با واقع عالم است و نه اینکه لزوما در متن معارف دین آورده شده باشد. و اسلام در این میان با ایجاد بینش صحیح از عالم در این مسیر علوم را از انحراف و کجروی حفظ و به شناخت واقعیت عالم هدایت میکند

#يادداشت
#مشخصات_اسلام
#محمد_مرتضی_باروتی
#يادداشت_50
#جلسه_337
بسم الله الرحمن الرحیم
#جامعیت_احکام یعنی ذو ابعاد بودن این دستورات یعنی مجموعه فقه اسلامی چون امتداد عملی جهان بینی اسلامی است و چون جهان بینی اسلامی از چنان کمالی و نظامی برخوردار است که نه تنها به تناقضی برنمی خوریم بلکه هدفدار بودن و پویایی و تحرک را نیز می توان در آن حس کرد . تسری توحید در ایدئولوژی یا فقه به همین معنی است که استاد شهید می فرماید:”در اسلام همه راهها به توحيد منتهى مى ‏شود؛ اخلاق اسلامى از توحيد سرچشمه مى‏ گيرد و به توحيد پايان مى ‏يابد، تربيت اسلامى همين طور، سياست اسلامى همين طور، اقتصاد و اجتماع اسلامى همين طور.”
ولی اینکه بخواهیم جامعیت را بدان معنی گرفت که هر سوالی را می توان در آن جواب گرفت! به نظر می آید یک موضوع جداگانه دیگری است.

#یادداشت_3_براساس_شروع_دوباره
#محمد_امامی
#جلسه_337
#آسیب_شناسی_اسلام_از_نگاه_امام

امام خمینی در نقد اسلام شناسی های پیش از انقلاب به سه رویکرد ناقص و نارسا اشاره میکنند:

1. اسلام شناسی مادی گرا یان:

و اخيراً باز يك وضع ديگرى پيدا شده است و آن اينكه اشخاصى پيدا شده‏اند، نويسنده‏هايى پيدا شده‏اند كه متدينند، خوبند، خدمتگزارند، چنانچه آنها هم خوبند، فقها هم خدمتگزار، متكلمين و فلاسفه هم خدمتگزار، اينها هم- همه هم- مى‏خواستند به اسلام خدمت بكنند، مى‏خواستند احكام اسلام را-
او به حَسَب فهم خودش، او به حَسَب فهم خودش- براى مردم تشريح كنند و بيان كنند. حالا هم يك جمعى پيدا شده‏اند كه اينها نويسنده‏اند و خوب هم چيز مى‏نويسند لكن آيات قرآن را عكس آن چيزى كه فلاسفه و عرفا آن وقت [مطرح‏] كرده بودند و همه ماديات را برمى‏گرداندند به‏ معنويات، اينها تمام معنويات را به ماديات بر مى‏گردانند، عكس آنها.(ج 3 صفحه 222)

2. اسلام شناسی های تک بعدی : اسلامی که صرفا یک جنبه از اسلام را می بیند، حال یا غرق در فقه است یا غرق در عرفان.

(عده ای از ) آنها مى‏گفتند كه اصلًا اسلام آمده است براى اينكه توحيد و سايرِ- مثلًا- مسائل عقلى الهى را تعليم بكند و ساير چيزها، همه مقدمه آن است و اينها را بايد رها كرد و خُذِ الْغايات‏ «1» بايد شد. از اين جهت اعتنا به فقه- البته نه همه، بعضى شان- به فقه و فقها و اعتنا به اخبار و اعتنا به ظواهر قرآن [و] كثيرى از احكامى كه در قرآن هست، اينها را كار نداشتند؛ رد نمى‏كردند لكن مثل رد كردن بود؛ همان كار نداشتن و بى‏طرف بودن و چى كردن و از آن طرف هم اصحاب اينها را تخطئه كردن و قشرى خواندن اينها. اين معنايش اين بود كه ما نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ‏ «2» و بعضى‏اش را نه، ما كار نداريم يا قبول نداريم.(ج 3 صفحه 222)

یا اگر در ساحت فقه به اسلام نگاه می شود، اسلام را صرفا در جنبه عبادیات منحصر میکنند:

اكثرى، بيشترى از مردم، بيشترى از اهل علم، بيشترى از مقدسين- اين است كه اسلام به سياست چه كار دارد؛ اسلام و سياست اصلًا جداست از هم. همينى كه حكومتها ميل دارند، همينى كه از اول القا كرده‏اند اين اجانب در اذهان ما و حكومتها در اذهان ما كه اسلام به سياست … آخوند چه كار دارد به سياست. فلان آخوند را وقتى عيبش را مى‏گيرند مى‏گويند: آخوند سياسى است! اسلام را مى‏گويند از سياست كنار است؛ دين على‏ حده است، سياست على‏ حده. اينها اسلام را نشناخته‏اند.(ج 3 صفحه 226)

3. اسلام ظاهر گرا: اسلامی که ممکن است که شارع را در تمام ساحت های بشری وارد کند اما لایه های باطنی اسلام را قبول نداشته باشد.

و در همين اوان و همان عصر، يك دسته ديگرى كه اشتغال داشتند به امور فقهى و به امور تعبدى، اينها هم تخطئه كردند آنها را: يا حكم الحاد كردند، يا حكم تكفير كردند، يا هر چه كردند، آنها را تخطئه كردند. و اين هر دواش خلاف واقع بوده. اينها محصور كردند اسلام را به احكام فرعيه؛ و آنها هم محصور كرده بودند اسلام را به احكام معنويه، به امور معنويه و به ما فوق الطبيعه. آنها- به خيال خودشان- ما فوق الطبيعه همه جهات هست؛ اينها هم- به خيال خودشان- احكام طبيعت و فقه اسلامى و اينهاست و ديگران همه‏اش بى‏جهت است.(ج 3ص 225)

#مشخصات_اسلام
#یادداشت
#احمد_قوی
#یادداشت_77
#جلسه_337

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَدِيدٍ عَنْ مُرَازِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَنْزَلَ فِي الْقُرْآنِ تِبْيَانَ كُلِّ شَيْ‏ءٍ حَتَّى وَ اللَّهِ مَا تَرَكَ اللَّهُ شَيْئاً يَحْتَاجُ إِلَيْهِ الْعِبَادُ حَتَّى لَا يَسْتَطِيعَ عَبْدٌ يَقُولُ لَوْ كَانَ هَذَا أُنْزِلَ فِي الْقُرْآنِ- إِلَّا وَ قَدْ أَنْزَلَهُ اللَّهُ فِيهِ.

بسیاری در حوزه های علمیه معتقد هستند که دغدغه ی جامعیت نباید منجر به این شود که ما توقعاتی از دین داشته باشیم که دین متکفل آن نبوده. چرا که نتیجه این هوس وهم آلود چیزی خواهد بود که ما در تجربه ی چهل ساله ی جمهوری اسلامی دیده ایم.
شاید بتوان با این سخن همراهی کرد بویژه این اگر به فطری بودن دین و عقلایی و امضایی بودن بسیاری از احکام توجه داشته باشیم. اما آن چیزی که صریح متن دینی که از ناحیه ی صدور آن اطمینان داریم ما را بدان سوق می دهد این است که ملاک ورود دین به عرصه های مختلف حیات بشری احتیاج انسان است. به گونه ای که اگر از عالم بالا هدایتی نرسد انسان دچار حیرت و بن بست خواهد شد.
حال می توان به دنیای متمدن امروز نگاهی انداخت تا معلوم شود که جمع کردن دست و پای دین از حیات انسان تا چه حد توانسته زمین را از آسمان غنی کند.

#یادداشت
#محمد_صحرایی
#جلسه_336
#یادداشت_88

ارتباط مداوم با میدان بر شخصیت و روش اندیشیدن و نقاطی که انسان از آن نقاط شروع میکند و نقاطی که ذهن انسان سر آن نقاط تیز میشود اثرگذار است.
اصلا ارتباط با میدان یک طعم خاص به روح و منش و هویت انسان میدهد.
دوری از میدان به انسان طعم انتزاع میدهد، طعم هپروت
هر مساله ای که به انسان دور از میدان بدهی خرابش میکند.
شخصی که دور از میدان رشد یافته یا خیلی ساده لوح است و یا خیلی دگم اندیش و سختگیر، به گونه ای که کارها یا دست شیادها می افتد و یا قفل میشوند.
چنین فردی در بهترین حالتش مسائل را با دستگاه و چهارچوبی که از جایی دیگر گرفته حل خواهد کرد که در بهترین و بدرد بخورترین حالت بسیار پرهزینه و زمانبر است.
شخص دور از میدان یا اصلا احساس درد ندارد و یا توهم درد دارد و یا درد مسائلی را دارد که مشکل حقیقی مردم و جامعه نیست و دردی از کسی درمان نمیکند.
مدام مضاف روی مضاف تولید میکند و هیچگاه مضاف الیه اش درد مردم نخواهد بود.

درگیر میدان بودن هم در مورد تخصص مدّ نظر خلاصه نمیشود.
به این نتیجه رسیده ام که هر گونه درگیری با میدان برای هرگونه هدف و خروجی ای به نحوی موثر است.
مثلا میتوان ادعا کرد حتی تجربه ی جارو کشیدن خیابان یا کندن یک چاه به درد کسی که میخواهد کار تربیتی یا اقتصادی کند خواهد خورد.
چراکه هرگونه میدان داری ای، جهتی از وجود انسان را کامل میکند و پوشش میدهد که با وحدت وجودی که در جهات مختلف وجود انسان متصور است، اثر آن نحوه درگیری با میدان، در همه ی ساحتهایی که قرار است تفکر و رفتار بعنوان خروجی حاصل شوند تاثیرگذار است.
و من الله التوفیق

بسم الله الرحمن الرحیم
#یادداشت #مشخصات_اسلام

#حسین_کلاتی

#یادداشت_

1 #جلسه_336

شکی نیست که شهید مطهری (ره) از بزرگترین اندیشمندان دوران معاصر و نظریه پرداز بی نظیرِ انقلاب اسلامی بوده اند و به سختی میتوان حتی در تاریخِ بعد از انقلاب در موضوعاتی که ایشان قلم زده اند و طرح بحث داشته اند، تألیفاتی با آن قوت و عمق اجتهادی و فلسفی پیدا کرد و البته در این نیز تردیدی نباید داشت که مرحوم شهید مطهری یکی از چند چهره بزرگ در نهضت و انقلاب اسلامی بوده است و صدحیف که عمرِ ایشان کفاف نداد تا در مراحلِ بعدیِ انقلاب و نظام اسلامی، حاضر باشد و ای کاش کسی مثل ایشان بود تا سوالات بی شمار دورانِ حکومت اسلام را پیش رویش می گذاشتیم و عمیق ترین جواب ها را می گرفتیم…
امّا برای فهمِ آثار و اندیشه های استاد مطهری باید، جایگاه ایشان و موقفی که روی آن ایستاده اند را به خوبی درک کرد، مرزهای اندیشه ایشان را دریافت و برای آینده ی اندیشه انقلابی و اسلامی بر اساسِ این تحلیل برنامه ریزی کرد.
به نظر می آید آنچه در اندیشه ایشان به صورتِ پررنگ حضور و بروز دارد دریافتی اجتماعی و حرکت زا از مفاهیم والگوهای اسلامی است که در کنارِ آثار حکمی و عمق فلسفی ایشان، به چشم می آید.
برای مثال ایشان در مسئله زن الگویی متفاوت از نقش آفرینی زن در جامعه مطرح می کنند و حجاب را به عنوانِ عنصری که امکانِ حضورِ اثر بخشِ اجتماعی به او می دهد معرفی می کنند نه عنصری که موجبِ انزوای از اجتماع و پرده نشینی اوست.
و یا این که در مسئله آزادی، دو بالِ آزادی اجتماعی و آزادی معنوی را طرح می کنند و قرائتی که اسلام را صرفاً به دنبال محدود کردن و متعبّد ساختن به برخی مناسک معرفی می کند را باطل می شمارند و میفرمایند ارتباطِ انسان با خدا نوعی آزادی معنوی به او می بخشد و این نوع از آزادی ، ضامن آزادی اجتماعی هم هست.
و یا این که در فلسفه عزاداری، می فرمایند صرفِ ارائه مظلومیت های اهل بیت و ارائه تصویرِ جنایی کربلا نوعی رکود می آورد و اجازه نمی دهد جامعه روح حماسی و عزت و اقتدار امام حسین و آن جنبه نورانی عاشورا درک کند.
به نظر می آید عمده و شاید همه این برداشت ها که در مجموعه آثار ایشان یک نسخه فعّال و حاضر در میدان از اسلام به تصویر می کشد، موردِ تأیید امام و رهبری بوده و هست و از این حیث بی نظیر هم هست.
امّا نقدی که به نظر به بسیاری از آثار ایشان وارد است بلکه شاید بتوان گفت بر منظومه اندیشه شهید مطهری وارد است، کم رنگ بودنِ بعدِ سیاسی اسلام است.
برای توضیح این مسئله، وقتی همین سه مثال بالا را در اندیشه امام خمینی بررسی می کنیم زوایای دیگری هم دیده به دست می آید که حاکی از برشِ حادّ سیاسی در اندیشه امام است:
زن به عنوانِ عنصری که توانایی بر انگیختن مردان را دارد بهترین آغاز کننده برای نهضت های سیاسی است و عواطف و غیرتِ جامعه مردان وقتی به جوش می آید که زنان در میدان باشند لذا در انقلاب اسلامی اولین اعتراضات و راهپیمایی ها علیه رژیم پهلوی در مشهد و قم و کازرون و … توسط زنان انجام گرفت و بعد مردان وارد میدان شدند.

و یا در مثالِ آزادی ایشان از ابتدای نهضت در مقام تبیین آزادی سیاسی هستند و از این سخن می گویند که چگونه یک فرد و یا یک جامعه در برابر حکومت ها آزاد هستند و از جایگاه قوانین آزادی بخش اسلام سخن می گویند و در مقابل نسخه های غربی که حکومت بر پایه آزادی مردم را ادعا می کنند، به تحدّی بر می خیزند.

و یا در مثالِ فلسفه عزاداری حضرت امام، این گونه می فرمایند که فلسفه این عزاداری ها این است که اجتماعاتِ شیعه حفظ بشود و همه این ثواب هایی که برای یک قطره اشک در مجلس اهل بیت گفته شده است برای این که نوعی روحیه انتقام علیه ظلم و ظالم در اجتماعات شیعه ایجاد می کند و قدرتی بی نظیر از شور و حماسه توأم با معرفت می سازد و ذخیره می کند تا فرصتِ قیام سیاسی فراهم شود و این ثواب ها هست چون این اثر بر مجالس اهل عزا بار می شود هر چند اگر بسیاری از افرادی که بر پاکننده این مجالس هستند و خیلی از عموم ِ مردم فلسفه سیاسی این مناسک را ندانند…

در پایان دو تذکر را باید یادآور شوم :
اول این که اسلامِ اجتماعی با اسلامِ سیاسی منافاتی ندارد بلکه ذیلِ پازلِ اسلام سیاسی قابل قابل تعریف است و حتی شاید بتوان ادعا کرد قدرتِ جامعه اسلامی و خصوصاً جامعه شیعی به خاطرِ آموزه ها و بافتِ مستحکمِ اجتماعی اش است و در درجه بعد، قدرتِ حاکمیت اثر گذار است امّا به هر حال از تفاوت این دو مفهوم و نگاه به اسلام نباید غفلت کرد.
و دوم این که اعتقادِ شهید مطهری به اسلامِ سیاسی مسلم است و این را در آثاری همچون سیری در سیره ائمه اطهار، ولاءها و ولایت ها و آینده انقلاب اسلامی به وضوح میتوان دید امّا این که ایشان تفسیری کامل از نسبت سیاست با همه شئونِ دین داشته اند و در فرضِ وجودِ تصویرِ کامل آن را ارائه کرده اند، محل تأمل است لذا برای درکِ تصویرِ جامع از بعد سیاسی اسلام نمیتوان به تفکرات این استادِ معزز اکتفا کرد بلکه نسخه اصلی را باید در آثارِ امام و رهبری جستجو کرد و بسنده کردن به آثار استاد شهید ما را به نسخه کاملی از قرائت انقلابی از اسلام رهنمون نمی سازد.

برای تصدیقِ آن چه در بالا به قلمِ نگارش درآمد، مقایسه اجمالی کتبِ زیر بسیار راه گشاست:
ولایت و حکومت یا شرح نهج البلاغه رهبری و جاذبه و دافعه یا مشکلاتِ علی از شهید مطهری
انسان 250 ساله از رهبری معظم و سیری در سیره ائمه اطهار از استاد شهید
(در اصلِ این تحلیل تفاوتی بین آثار شهید و رهبری قبل و بعد از انقلاب نیست)